خالد مشعل گزینه جانشینی هنیه کیست؟/ رییس دفتر سیاسی پیشین حماس چطور از سوء قصد اسرائیلی‌ها در پایتخت اردن جان سالم به در برد؟

اقتصاد ۲۴- خالد مشعل که با لقب «ابو الولید» شناخته می‌شود، در شهر سلواد در کرانه باختری رود اردن به دنیا آمد و ۱۱ سال اول زندگی خود را در آنجا گذراند. پس از اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل در سال ۱۹۶۷ «خالد مشعل» به همراه خانواده اش از انجا مهاجرت کردند. آن‌ها در کویت ساکن شدند، جایی که پدر «مشعل» در از اواخر دهه ۱۹۵۰ به‌عنوان کارگر کشاورزی زندگی و کار کرده بود.

«مشعل» که مذهبی بود به فعالیت سیاسی_اسلامی گرایش پیدا کرد و در سن ۱۵ سالگی به شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین در کویت پیوست. «مشعل» در سال ۱۹۷۴ در دانشگاه کویت ثبت نام و در رشته فیزیک تحصیل کرد و همزمان در فعالیت‌های فلسطینی نیز شرکت کرد. «مشعل» و همکاران اسلام‌گرایش با جناح‌های ملی‌گرای سکولار که بر اتحادیه دانشجویان فلسطینی دانشگاه تسلط داشتند، درگیر شدند و درنهایت از هم جدا شده و انجمن دانشجویی خود را تشکیل دادند.

«مشعل» پس از فارغ‌التحصیلی در کویت ماند و در آنجا به تدریس فیزیک پرداخت و در جنبش اسلام‌گرایان فلسطینی فعال ماند. در سال ۱۹۸۴ او تدریس را رها کرد تا زمان بیشتری را به کار سیاسی خود اختصاص دهد. این فعالیت‌ها شامل سازماندهی و جمع‌آوری کمک‌های مالی برای ایجاد شبکه‌ای از خدمات اجتماعی اسلامی در نوار غزه و کرانه باختری و توسعه قابلیت‌های نظامی اسلام‌گرایان فلسطینی بود که در آن زمان بسیار از سازمان‌های چریکی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) مانند فتح عقب بود.

پس از وقوع قیام فلسطینی‌ها به نام انتفاضه اول در سال ۱۹۸۷، این سازمان علناً موجودیت خود را با نام «حماس» اعلام کرد. منشور این گروه که در سال ۱۹۸۸ صادر شد، خواستار جنگ مقدس برای ایجاد یک دولت اسلامی در سراسر فلسطین بود. این موضع تندرو، حماس را در تقابل با سازمان آزادیبخش فلسطین قرار داد، که در آن زمان به سمت به رسمیت شناختن حق موجودیت اسرائیل پیش می‌رفت.

«مشعل» پس از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ از کویت به اردن نقل مکان کرد. در سال ۱۹۹۲ این گروه از وجود یک دفتر سیاسی در تبعید خبر داد و «مشعل» به عنوان یکی از اعضای این گروه معرفی شد. این دفتر که خارج از دسترس اسرائیل فعالیت می‌کرد، مسئول روابط بین‌المللی جنبش و فعالیت‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی بود. مشعل در سال ۱۹۹۶ به عنوان رئیس این دفتر انتخاب شد.

حماس در اوایل دهه ۱۹۹۰ به عنوان مخالف اصلی تلاش‌های ساف برای برقراری صلح با اسرائیل، که در توافقنامه اسلو تجسم یافته بود، ظاهر شد. مجموعه‌ای از توافقات بین اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین که برای فلسطینیان خودگردانیِ محدودی در کرانه باختری و غزه ارائه می‌کرد. حماس در سال ۱۹۹۴ شروع به بمب‌گذاری انتحاری علیه اهداف غیرنظامی اسرائیل کرد.

بیشتر بخوانید: هیزمی برای آتش یک جنگ تمام‌عیار در خاورمیانه/ ایران به دنبال درگیری مستقیم نیست/ یک تیر و دو نشان اسرائیل در ایران و منطقه

در سال ۱۹۹۶، «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل دستور ترور «مشعل» را به انتقام بمب‌گذاری‌های انتحاری حماس صادر کرد. ماموران مخفی اسرائیلی در خیابانی در امان، پایتخت اردن، به «مشعل» نزدیک شدند و مخفیانه سمی را به او اسپری کردند. مقامات اردنی این سوءقصد را کشف و دو عضو موساد را دستگیر کردند.

«ملک حسین» پادشاه اردن، که معتقد بود ترور توسط اسرائیل در اردن، معاهده صلح اخیراً امضا شده بین دو کشور را تضعیف و دولت خود را بی‌ثبات می‌کند، «مشعل» را با فشار موفقیت‌آمیز بر نتانیاهو برای ارائه پادزهر نجات داد.

در سال ۱۹۹۹، اردن، حماس را سرکوب و «مشعل» را قبل از اخراج دفتر سیاسی از کشور برای مدت کوتاهی زندانی کرد. «مشعل» پس از اقامت کوتاه مدت در قطر، در سال ۲۰۰۱ مقر دائمی جدیدی را در دمشق تأسیس کرد. «مشعل» در سال ۲۰۰۴، پس از ترور بنیانگذار و رهبر معنوی حماس، شیخ «احمد یاسین» و جانشینش «عبدالعزیز رنتیسی»، رهبر و شخصیت مرکزی جنبش شد.

«مشعل» به عنوان نماینده اصلی بین‌المللی حماس از استفاده این گروه از خشونت و امتناع آن از به رسمیت شناختن اسرائیل دفاع کرد، اما همچنین اشاره کرد که در صورت عقب نشینی این کشور به مرز‌های قبل از ۱۹۶۷، آماده آتش‌بس طولانی مدت با اسرائیل خواهد بود.

وقایع بهار عربی برای حماس و «مشعل» تغییراتی ایجاد کرد. ماه‌ها پس از برکناری «حسنی مبارک»، مصر گذرگاه مرزی خود را با نوار غزه از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ باز کرد. این امر به مشعل اجازه داد تا در سال ۲۰۱۲ برای اولین بار از نوار غزه بازدید کند. «خالد مشعل» روز هفت دسامبر سال ۲۰۱۲ برای اولین بار به نوار غزه سفر کرد. سفر «مشعل» اولین ورود او به سرزمین‌های فلسطینی از زمانی بود که در ۱۱ سالگی از کرانه غربی خارج شده بود.

«مشعل» در اواسط سال ۲۰۱۷، در پایان آخرین دوره ریاست دفتر سیاسی خود از سمت خود کناره‌گیری کرد و «اسماعیل هنیه» که حدود یک دهه رهبری دولت حماس در نوار غزه را بر عهده داشت، جایگزین او شد.