تخریب میراث ایران در دوره انتقالی؛ شدت گرفتن افزایش تخریب و آسیب به بنا‌های تاریخی در دو ماه گذشته

اقتصاد۲۴-طبق همین شواهد عملی، روز تعطیل و غیرتعطیل هم ندارد، مدت‌هاست همه به‌خصوص کسانی که دستی بر آتش مالکیت بنا‌های تاریخی دارند، می‌دانند که یک روز تعطیل مساوی است با تخریب راحت‌تر بنای تاریخی یا اصلاً ساخت‌وساز بالاتر از عرصه و حریم بنا در همسایگی یک خانه! اما در این شرایط نبودن افرادی که باید بر چگونگی حفاظت از بنا‌های تاریخی نظارت داشته باشند، قطعاً این درصد از تخریب‌ها را به توان دو می‌رساند، دوره‌های انتقال مدیریتی به‌خصوص بعد از تغییر هر دولت، یکی از همان زمان‌هاست که هر چقدر مدیران و مسئولان بالادستی دیرتر معرفی شوند، کارشناسان پایین‌دست‌تر وظایفشان را به‌سرعت بیشتری به فراموشی می‌سپارند و جا خالی می‌کنند.

آمار تخریب و آسیب به بنا‌های تاریخی در طول دو ماه گذشته شاهدی بر این ادعاست؛ از تخریب ورودی مجموعهٔ باستانی شهر زیرزمینی نوش‌آباد در کاشان گرفته تا تخریب بخشی از بافت داخلی دانشگاه تهران، تراشیدن کوه رحمت در عرصهٔ تخت‌جمشید، کاشی‌کردن ورودی برج طغرل در شهر ری، تخریب تدریجی مسجد کازرونی‌ها در اصفهان و حتی تخریب آتشدان مرکزی محوطهٔ تاریخی هراسکان که خود پرونده‌ای قطور از تخریب‌ها در نبود نظارت درست، و مهمتر از همه نبود قانونی جامع برای حفاظت از بنا‌های تاریخی است.

دوران انتقال دولت، در بهشت برای متجاوزان به مواریث ملی

«حسن کریمیان»، استاد تمام باستان‌شناسی دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار «پیام ما» نسبت به این وضعیت هشدار می‌دهد. این عضو کمیتهٔ حفاظت از میراث فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو، کثرت تهاجم، تجاوز و تخریب مواریث فرهنگی در روز‌های جاری را بسیار نگران‌کننده توصیف می‌کند و می‌گوید: به‌نظر می‌رسد عده‌ای فرصت‌طلب، از دورهٔ انتقال دولت و حتی مسئولان بالادستی وزارتخانهٔ میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سوء‌استفاده و اهداف متجاوزانهٔ خود را نسبت به میراث‌فرهنگی کشور عملی می‌کنند. به‌گفتهٔ این استاد دانشگاه، تعرضات اشخاص به بافت قدیم شهر‌ها و بنا‌های تاریخی نیز در این مدت افزایش یافته است.

کریمیان فعالیت معدن‌کاوی در کوه رحمت در عرصهٔ تخت‌جمشید را یکی از نمونه‌های تجاوز به مواریث بشری و ملی می‌داند

او همچنین با اشاره به انتشار اخبار دستگیری حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان اموال فرهنگی و حتی کشف مقادیر قابل‌توجهی از اشیای فرهنگی توسط نیرو‌های انتظامی، می‌گوید: به‌نظر می‌رسد سوداگران فرهنگ و تمدن کشورمان در تلاش هستند تا از شرایط انتقال دولت نهایت استفاده را ببرند.

کریمیان فعالیت معدن‌کاوی در کوه رحمت در عرصهٔ تخت‌جمشید را یکی از نمونه‌های تجاوز به مواریث بشری و ملی می‌داند.

این باستان‌شناس تخریب کتیبهٔ ۲۸۰۰سالهٔ اورارتویی در آذربایجان‌شرقی را هم در این دسته از تخریب‌ها قرار می‌دهد؛ کتیبه‌ای با خط میخی در میان گورستان عصر آهن که به دست جویندگان گنج تخریب شد. همجواری این کتیبه با گورستان باستانی «نشتبان» شرایط بد این محوطهٔ تاریخی را نیز به چشم آورد، به‌خصوص دست‌درازی‌های قاچاقچیانی که گورستان را هم زیر و رو کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:کشف یک شیء تاریخی در کاخ سعدآباد + عکس

این استاد دانشگاه همچنین سوءاستفادهٔ برخی افراد در هیئت امنای مسجد کازرونی اصفهان از دورهٔ انتقال دولت را نمونهٔ دیگری از ده‌ها نمونهٔ این تخریب‌ها عنوان می‌کند.

تا پایان دورهٔ انتقال مدیریت وزارتخانه، ستاد حفاظت از آثار ملی تشکیل شود

او بر حجم انبوه تهاجمات گسترده به مواریث ملی در طول یکی-دو ماه گذشته، اشاره و بر ضرورت مداخلهٔ مؤثر دستگاه قضائی و نیرو‌های انتظامی و امنیتی در پیشگیری از تخریب و غارت مواریث فرهنگی تأکید می‌کند.

درصورت استمرار این روند، کشور از پشتوانه‌های فرهنگی-تاریخی تهی می‌شود، به همین دلیل عاجزانه از مراجع قضائی و نیرو‌های انتظامی و سایر دستگاه‌های مسئول درخواست می‌کنم با حساسیت هرچه بیشتر مانع تجاوز، تخریب، غارت آثار باستانی و مواریث ملی کشور شوند.

کریمیان با بیان اینکه تردیدی نیست در مقطع حساس کنونی، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی وظیفه‌ای مضاعف دارد تا تدابیر خاصی در حفاظت از آثار تاریخی کشور بیندیشد، این پیشنهاد را مطرح می‌کند که دست‌کم در این شرایط حساس مقام عالی این وزارتخانه ستاد ویژه‌ای را به‌عنوان «ستاد حفاظت از آثار ملی» تشکیل دهد و این ستاد تا اطمینان خاطر از عادی شدن اوضاع فعال باقی بماند. در این شرایط، تمرکز و تلاش رسانه‌های ملی بر تقبیح این اقدامات و افزایش آگاهی‌های عمومی می‌تواند باعث حفاظت از آثار فرهنگی کشور باشد.

درخواست‌هایی که از یک ماه گذشته حرف از حفاظت می‌زنند

به‌گزارش «پیام ما»، اواسط ماه گذشته و با مُهر تأیید مجلس شورای اسلامی به انتخاب «رضا صالحی‌امیری» به‌عنوان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور نه‌تن‌ها جامعهٔ باستان‌شناسی ایران، بلکه درصد زیادی از فعالان میراثی و رسانه‌ای‌ها هم از او خواستند تا شجاعانه به موضوع تخریب محوطه‌های تاریخی کشور و تاراج آثار باستانی و اشیای تاریخی کشور بپردازد و بساط سوداگران آثار تاریخی را جمع کند و «برای ایران» از هیچ کوششی دریغ نکند.

با انتخاب صالحی امیری، فعالان میراثی و کارشناسان مختلف میراثی و باستان‌شناسی از او خواستند تا همگی به‌سمت حفاظت از میراث فرهنگی کشور بروند، درخواست‌هایی که به‌نظر می‌رسد هنوز آن‌طورکه باید به دست متولیانش نرسیده است. البته شاید بتوان مشکل این چندسال اخیر وزارتخانه را ناتوانی در مبارزه با افراد، سازمان‌ها و نهاد‌هایی دانست که برخلاف تمامی قوانین بالادستی مانند ماده ۸۳ در برنامهٔ توسعهٔ هفتم (بند پ) به حدود عرصه و حرایم آثار تاریخی تجاوز می‌کنند و به آن‌ها آسیب می‌رسانند. مهمترین نمونهٔ آن شخصی با نام مستعار «پوآور» ست که به‌دلیل همین بی‌عملی در وزارتخانه و نهاد‌های مسئول به‌راحتی فضای مجازی را تسخیر کرد و با تشویق افراد ناآگاه آن‌ها را به جان شناسنامه‌های فرهنگی و تاریخی کشور انداخت.

بیشتر بخوانید:عکس/ بازار بزرگ و زیبای کاشان، تیمچه امین الدوله

درخواست جامعهٔ باستان‌شناسی کشور از وزیر میراثی دولت چهاردهم

این نشنیدن‌ها جامعهٔ باستان‌شناسی ایران را بار دیگر بر آن داشت تا کمتر از یک ماه بعد و این‌بار در بیانیه‌ای سرگشاده خطاب به رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در دولت چهاردهم این درخواست را به زبانی دیگر مطرح کند. این جامعهٔ علمی و دانشگاهی کشور در بیانیهٔ خود به صحبت‌های صالحی امیری در آغاز کارش در این وزارتخانه اشاره کرده که گفته بود «برای انجام تغییرات نیاز به مطالعهٔ بیشتر دارد و هر تغییری را برحسب ضرورت انجام می‌دهد» اعضای جامعهٔ باستان‌شناسی کشور گفته‌اند که باوجود این اظهارنظر، این انتظار را هم دارند که پیام‌های مأیوس‌کننده به جامعهٔ میراثی مخابره نشود. همچنین، توقع دارند وزیر جدید با توجه به سابقهٔ ناخوشایند سه سال گذشته در این وزارتخانه، دست‌کم نسبت به ابعاد و چگونگی «تفویض اختیارات» روشنگری لازم انجام شود و از دل‌نگرانی‌های دلسوزان میراث کاسته شود.

این جامعهٔ دانشگاهی به‌عنوان یک نهاد تخصصی غیردولتی در ادامهٔ بیانیهٔ خود درخواست کرده است «ضمن روا دانستن «فرصت مطالعه» برای انجام تغییرات ضروری، درخواست می‌کنیم آشکارا به جامعهٔ میراثی پیام دهید که سیاست‌های نادرست پیشین را ادامه نمی‌دهید.»

دستگیری «پوآرو»؛ تنها خبر خوب این روز‌های میراث فرهنگی

در کنار همهٔ این تخریب‌ها، می‌توان تنها خبر خوش این روز‌های میراث‌فرهنگی را اعلام مجازات «پوآرو» دانست. «کوهسار بادفر» ملقب به «پوآرو» که از مدتی قبل به‌عنوان یکی از بزرگترین حفاران غیرمجاز با داشتن بیش از یک میلیون فالوور در فضای مجازی فعالیت می‌کرد، سرانجام به‌دلیل حفاری و کاوش به‌قصد به‌دست‌آوردن اموال تاریخی به سه و ۹ ماه حبس تعزیری، خریدوفروش اموال تاریخی فرهنگی حاصله از حفاری غیرمجاز به سه سال و ۹ ماه حبس تعزیری، معاونت در حفاری و کاوش برای به‌دست‌آوردن اموال تاریخی به دو سال حبس تعزیری، افترا جزای نقدی به ۸۰ میلیون تومان، نشر اکاذیب از طریق رایانه به دو سال حبس تعزیری و توهین به مأموران به ۷۴ ضربه شلاق تعزیری و پرداخت ۸۰ میلیون جریمه محکوم شد.

همین آمار و تخریب‌ها کافی است تا کارشناسان، مرمتگران، باستان‌شناسان و اساتید دانشگاه‌ها در طول چند هفتهٔ گذشته با مطرح کردن دوبارهٔ هشدارها، از وزیر جدید میراث بخواهند تا صدای بلند این زنگ خطر را بشنود و پیش از آنکه پیکر میراث فرهنگی کشور به وضع ناگوارتری گرفتار شود، قدری به کار‌های خود در این شرایط سرعت ببخشد و نظارت‌ها در حفاظت از میراث فرهنگی تقویت شود.