اثر مستقیم بحران‌های خاورمیانه بر بازار‌های ایران؛ از طلا و ارز تا بورس/ فرمول‌های عجیب اقتصادخوانده‌ها برای درمان اقتصاد بیمار ایران

اقتصاد۲۴- بازار‌های سرمایه ایران یکی از عجیب‌ترین یکشنبه‌های خود را سپری کردند. در حالی که بازار‌های جهانی در تعطیلات آخر هفته به سر می‌بردند، قیمت طلای جهانی بر روی رکورد خود باقی ماند، اما در نهایت ماندگاری اونس جهانی در منطقه ۲۷۲۰ دلاری و جهش یک کانالی دلار، تبدیل به عوامل اصلی رشد قیمت‌ها در بازار سرمایه ایران شد و البته که تشدید تنش‌ها در منطقه نیز بر این روند اثر گذاشت.

قیمت سکه امامی روز یکشنبه ۲۹ مهر ۱۴۰۳، اما شگفتی ساز شد و به ناگهان سقف تازه‌ای را ثبت کرد و از مرز ۵۴ میلیون تومان گذشت. تنها با فاصله ۳۰ دقیقه از این رکوردزنی بود که قیمت سکه امامی مرز ۵۵ میلیون تومان را نیز رد کرد و به این ترتیب دو رکورد افزایش قیمت را در یک روز قیمت سکه شکست.

دلار، اما با یک پیشروی عجیب تا مرز ۶۵ هزار تومان پیشروی کرد. هر چند بعدتر با بازگشت به عقب بر روی رقم ۶۴ هزار تومان ایستاد، اما به نظر می‌رسد افزایش یک کانال را درباره خود تثبیت کرد.

از سوی دیگر بورس تهران روز یکشنبه‌ای سرخ و خونبار را از سر گذراند و در نهایت نیز ۹۴ درصد سهم‌ها منفی شدند و به این ترتیب شاخص کل بورس تهران با ریزش ۱۹ هزار و ۹۵۹ واحدی در ارتفاع ۲ میلیون و ۲۱ هزار و ۱۱۷ واحدی قرار گرفت و برای دومین روز متوالی در هفته جاری، نزولی شد؛ شاخص کل بورس تهران، نسبت به روز گذشته (شنبه) ۰.۹۸ درصد افت کرد.
به این ترتیب بازار‌های سرمایه ایران تقریبا در همه ابعاد روزی عجیب را تجربه کردند و همزمان با سرخ شدن بازار بورس، طلا و دلار مسیر پرواز را پیش گرفتند.

ثبات حلقه گمشده اقتصاد ایران

مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه، اما درباره این آشفتگی و بی ثباتی در بازار‌های اصلی سرمایه کشور به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «توجه کنید که پیشرفت و رونق اقتصادی یک پیش نیاز بسیار ضروری به نام ثبات را لازم دارد و این ثبات باید در همه ابعاد باشد؛ یعنی برای رونق و پیشرفت اقتصادی به ثبات در داخل و حوزه سیاست خارجی نیاز است. به خصوص برای کشوری همچون ایران که به شدت، به تجارت خارجی و فروش نفت خود وابسته است این وضعیت حتی تشدید می‌شود. ایران از جمله کشور‌هایی است که نیاز دارد نفت بفروشد تا بتواند بخش بزرگی از نیاز‌های خود را از خارج کشور تامین کند. در این شرایط زمانی که در خاورمیانه، تنش چنان بالا بگیرد که افق را برای آینده تیره و تار کرده است، خب این طبیعی‌ترین وضعیت است که ثبات بازار‌های مالی به شدت دستخوش تغییر و بحران شود.»

این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به فرمول‌های ارائه شده برای حل بحران‌های اقتصادی کشور به اقتصاد ۲۴ گفت: «من در این میان تعجب می‌کنم از اقتصادخوانده‌هایی که مرتب برای حل مشکلات کشور فرمول‌های ناسازگار و خشک صرفا اقتصادی را تجویز می‌کنند. فرمول‌هایی همچون افزایش قیمت بنزین و یا تک نرخی کردن قیمت ارز اساسا در چنین شرایطی جوابگو نیست و حالا از جمله نسخه‌هایی شده که برخی از اقتصاددانان و از جمله خود آقای همتی، وزیر اقتصاد متاسفانه به آن اشاره می‌کند.»

اثر نگران کننده درگیری‌های خاورمیانه بر بازار‌های سرمایه ایران

مرتضی افقه با اشاره به امکان وقوع جنگ تمام عیار در منطقه نیز به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «زمانی که جنگ اسرائیل و لبنان و درگیری و تنش در غزه در حال اوج گیری بیشتر است و درگیری‌ها مدام عمیق‌تر می‌شود، خب طبیعی است که اثر نگران کننده بر روی کارگزاران اقتصادی در داخل، چه مصرف کننده و چه تولید کننده و سرمایه گذار خواهد گذاشت و در این شرایط رفتار‌های هیجانی بازار‌ها چه در بخش ارز و طلا و حتی ارزاق هم کاملا طبیعی است. به خصوص از دیروز که گفته شد محل سکونت نخست وزیر اسرائیل مورد هدف قرار گرفت و فضاسازی رسانه‌ای رخ داده که گفته شد این اقدام از سوی اسرائیلی‌ها تلافی خواهد شد، خیلی واضح منجر به تشدید تنش شده است. کما اینکه اکنون متغییر اصلی تاثیر گذار بر شاخص‌های اقتصادی نیز همین تنش‌های منطقه است و تا این تنش فروکش نکند بعید می‌دانم شاخص‌های اصلی بازار سرمایه و اقتصاد در ایران از تلاطم بایستند. با این روند هر چه پیشتر برویم و هر چه احتمال درگیری مستقیم ایران و اسرائیل بیشتر شود، خب طبیعی است که بی ثباتی‌های بازار نیز ادامه دار خواهد شد.»

بازار جهانی طلا زیر سایه تحولات خاورمیانه

مرتضی افقه در ادامه با اشاره به رکوردزنی طلا در بازار جهانی، اما همچنان با تاکید بر تحولات سیاسی به اقتصاد ۲۴ گفت: «اکنون متغیر اصلی و بی رقیب در بازار سرمایه داخل همچنان همان تنش‌های جدی سیاسی و سایه گسترده جنگ در منطقه است. حتی افزایش قیمت طلای جهانی نیز احتمالا بی تاثیر از تحولات تند و خشن سیاسی در منطقه خاورمیانه نیست. خاورمیانه یک منطقه بسیار تاثیرگذار بر اقتصاد جهانی است و افزایش قیمت طلای جهانی نیز بی تاثیر از تحولات و تنش‌ها در این منطقه نیست و این یعنی حتی درباره ریشه‌های افزایش قیمت طلای جهانی نیز می‌توان به تحولات سیاسی در منطقه اشاره کرد.»

بیشتر بخوانید: جنگ ایران و اسرائیل رخ ندهد، قیمت دلار ریزش می‌کند؟/ دولت با تزریق ارز، بازار را به کنترل خود درمی‌آورد؟

این استاد دانشگاه در ادامه نیز افزود: «در مساله افزایش قیمت طلا در بازار‌های ایران حتما بخشی از دلیل آن را باید در صعودی شدن قیمت طلای جهانی دانست، اما شتاب بالای این افزایش قیمت داخلی را باید مربوط به تنش در منطقه و اوج گیری و افزایش هر روز درگیری‌ها دانست؛ به خصوص با ورود حزب الله و لبنان به درگیری و رویارویی مستقیم با اسرائیل پس از اتفاقات غزه و حماس، احساس تنش در کشور را نیز افزایش داده و بی ثباتی این شاخص‌ها نیز متاثر از همین شرایط است.»

مرتضی افقه تاکید کرد: «اکنون هیچ اقدام اقتصادی برای اقتصاد ایران نتیجه بخش نخواهد بود.»

تک نرخی شدن ارز اکنون راهکار نیست

این استاد دانشگاه درباره دو مساله مطرح شده در روز‌های اخیر یعنی قیمت بنزین و همچنین طرح موضوع تک نرخی شدن ارز و تاثیر این عوامل بر بی ثباتی بازار‌های سرمایه نیز به اقتصاد ۲۴ گفت: «اینکه شاید دولت در پس پرده تمایل به افزایش قیمت بنزین و یا تک نرخی کردن ارز دارد، قطعا به خاطر مساله کسری بودجه‌ای است که گرفتار آن شده است؛ اما بخش قابل توجهی از دلایل طرح این مسائل متاسفانه متاثر از نگاه غلطی است که طرفداران اقتصاد آزاد بدون توجه به تاثیرات غیراقتصادی، مرتب این تصور را برای بهبود شرایط اقتصادی به دولت تلقین و پمپاژ می‌کنند. اصلا فرض کنید که قیمت ارز نیمایی به رقم بازار آزاد برسد، خب آیا پس از آن نیز باز می‌خواهند تابع بازار آزاد باشند و همین طور رقم ارز را افزایش بدهند؟ بعد با تبعات تورمی این اقدام چه خواهند کرد؟ در حالی که دولت یکی از اهداف خودش را کاهش تورم دانسته است، این اقدام می‌تواند افزایش شدید تورم را به دنبال داشته باشد.
پس می‌توانم بگویم بخشی از این افزایش ناگهانی تقاضا می‌تواند ناشی از این باشد که شهروندان، نگران تک نرخی شدن و افزایش قیمت ارز در کشور هستند.»