سافاری با تخریب جنگل‌های شمال

اقتصاد۲۴-در حالی که از ماه‌های پایانی سال گذشته، عقد قرارداد اجاره ۲۵ساله حدود ۲۱ هکتار از اراضی ملی بین شرکت آب منطقه‌ای مازندران و شرکت خصوصی «نوین پویا گستر سبز نور» زیرمجموعه «هلدینگ گردشگری جوانمرد» برای اجرای «طرح گردشگری سد الیمالات»، موجب انتقادات فراوانی شده بود و برخی کارشناسان حوزه منابع طبیعی و حقوقدانان محیط‌زیست تاکید داشتند که اصل این قرارداد غیرقانونی است، اما در روز‌های گذشته انتشار تصاویری از تبدیل شدن بخشی از اراضی این طرح به پروژه «سافاری»، ابهامات را درباره آنچه که در جنگل الیمالات شهرستان نور می‌گذرد، بیشتر کرده است؛ بخصوص که از نظر حقوقدانان حوزه محیط‌زیست، شرکت‌های آب منطقه‌ای زیرمجموعه وزارت نیرو تنها مدیریت عرصه‌های طبیعی حاشیه رودخانه‌ها، آبراهه‌ها و آب‌بندان‌ها را برعهده دارند و مالک آن‌ها نسیتند که بتوانند این عرصه‌های ملی را به بخش خصوصی اجاره دهند یا واگذار کنند.

تبلیغ عجیب بازدید از «ببر مازندران» که ۶۶ سال پیش منقرض شده است

با این حال، مدتی است که اجرای پروژه سافاری در مجموعه گردشگری الیمالات با عنوان «پارک حیات وحش مایا» آغاز شده و تبلیغات آن نیز فضای مجازی را پر کرده است. «سافاری»، حالتی از بازدید از حیوانات است که در آن، جانوران به‌جای این که مانند باغ‌وحش‌ها در قفس باشند، آزادانه و البته در محوطه‌ای محصور تردد می‌کنند و این انسان‌ها هستند که برای دیدن آن‌ها، ناچارند در خودرو‌های مخصوص قرار بگیرند. البته در آگهی‌های تبلیغاتی پارک حیات وحش مایا اعلام شده است که در این مجموعه از «ببر مازندران» نگهداری می‌شود، حال آن که براساس اعلام سازمان محیط‌زیست، ببر مازندران در سال ۱۳۳۷ به طور کامل منقرض شده است و ببر‌های الیمالات، گونه‌هایی غیربومی هستند که به‌تازگی از باغ‌وحش مشهد به این مجموعه منتقل شده‌اند.

همچنین با وجود این که در آگهی‌های تبلیغاتی پارک حیات وحش مایا اعلام می‌شود که این مجموعه، پارکینگ اختصاصی دارد، اما در حقیقت هیچ‌گاه به مجموعه گردشگری سد الیمالات مجوز پارکینگ داده نشده است و اتفاقا تلاش مجری طرح برای احداث همین پارکینگ بود که او را به سمت ارتکاب به تخلف قطع ۳۰ اصله درخت و ۳ هزار نهال جنگلی و پاکتراشی عرصه‌ای ۱.۲ هکتاری در جنگل الیمالات سوق داد. این تخلف در بهمن ۱۴۰۲ رخ داد، اما در فروردین ۱۴۰۳ رسانه‌ای شد و بعد از رسانه‌ای شدن این ماجرا بود که پرونده‌هایی برای مدیر مجموعه گردشگری الیمالات و البته برخی مسئولان وقت منابع طبیعی شهرستان نور و استان مازندران در دادستانی استان باز شد و در نهایت، به بازداشت مدیرکل سابق منابع طبیعی مازندران – ساری منجر شد.

این در حالی است که مجری طرح گردشگری سد الیمالات اخیرا در یک تخلف آشکار دیگر، یک کانکس را به عنوان گیت بلیت‌فروشی در خارج از اراضی واگذارشده به خود مستقر کرد که البته خیلی زود با شکایت اداره‌کل منابع طبیعی مازندران - ساری، ناچار شد آن را جمع‌آوری کند. همچنین به گفته موسی مقیمی‌فر، سرپرست اداره‌کل منابع طبیعی مازندران – ساری، این اداره‌کل هیچ‌گونه مجوزی به ایجاد پارک حیات وحش در مجموعه گردشگری سد الیمالات نداده است و شکایت اداره‌کل متبوع او از مجری طرح بابت ماجرای قطع درختان و پاکتراشی ۱.۲ هکتار عرصه جنگلی نیز همچنان پابرجاست؛ اگرچه سازمان محط‌زیست می‌گوید که اضافه شدن چهار قلاده ببر به مجموعه الیمالات و تبدیل ۳.۵ هکتار از اراضی این مجموعه به پارک حیات وحش مایا، با مجوز آن‌ها انجام شده است.

تاکید نماینده شهرستان نور در مجلس بر قانونی بودن سافاری الیمالات

با وجود تمام ابهاماتی که درباره شیوه واگذاری زمین به شرکت خصوصی مجری طرح گردشگری سد الیمالات مطرح است و با وجود این که پرونده قطع درختان و نهال‌های جنگلی و پاکتراشی عرصه طبیعی که از فروردین ۱۴۰۳ تشکیل شده، هنوز هم در دادستانی مازندران باز است، اما «عبدالوحید فیاضی» نماینده شهرستان‌های نور و محمودآباد در مجلس در گفتگو با خبرنگار دیده‌بان ایران معتقد است که پروژه سافاری مجوز سازمان حفاظت محیط‌زیست را دارد و هیچ‌گونه تخلفی در اجرای این طرح رخ نداده است. او همچنین از اصل اجرای طرح گردشگری سد الیمالات دفاع می‌کند و تاکید دارد تنها دو تخلف در فرآیند اجرای این طرح رخ داده که یکی مربوط به خاکبرداری از محدوده پیش‌بینی‌شده برای احداث پارکینگ بوده و یکی دیگر هم نصب کانکس فروش بلیت در خارج از محدوده طرح گردشگری الیمالات بوده است. 

بیشتر بخوانید:آمار فاجعه بار از نابودی جنگل‌های ایران

نماینده شهرستان‌های نور و محمودآباد در مجلس در توضیح بیشتر در این زمینه به دیده بان ایران گفت: طرح گردشگری سد الیمالات از همان ابتدا مجوز گرفته بود و این که گفته می‌شود خود طرح مجوز ندارد، اشتباه است. البته سد الیمالات در واقع یک بند خاکی است که از گذشته‌های دور در این منطقه وجود داشته است و از آب آن برای کشاورزی استفاده می‌شد، قبلا هم یک سرمایه‌گذار، اقداماتی را در زمینه تفریحی و گردشگری در اطراف این سد انجام داده بود، اما سرمایه‌گذاری که طی دو سه سال گذشته به این منطقه ورود کرده است، از اول همه مجوز‌های لازم را دریافت کرده و اقدامات فنی خوبی را هم انجام داده و توانسته است جاذبه گردشگری مناسبی در شهرستان نور ایجاد کند.

وی افزود: مشکل مهمی که هنوز درباره مجموعه گردشگری سد الیمالات وجود دارد، مساله پارکینگ است، به نحوی که براساس آخرین صحبت‌هایی که با مدیر مجموعه انجام داده‌ایم، هنوز مشکل پارکینگ مجموعه حل نشده است و مردم در فاصله دوری از مجموعه گردشگری الیمالات، خودروی خود را پارک می‌کنند و سپس از مجموعه بازدید می‌کنند. البته خود پروژه سافاری یا همان پارک حیات وحش از سازمان محیط‌زیست مجوز دارد و بسیار پربازدید شده است. درباره بحث پارکینگ نیز در ابتدا گزارش نادرستی در رسانه‌ها منتشر شد، مبنی بر این که ۳ تا ۴ هزار درخت جنگلی قطع شده است که صحیح نبود، بلکه براساس گزارش خود منابع طبیعی، تعداد اندکی درخت قطع شده بود و بیشتر پوشش گیاهی آسیب‌دیده، مربوط به بوته‌های وحشی جنگلی و تعدادی نهال و درختچه بود.

خاکبرداری از عرصه جنگلی، تخلف اصلی مجری طرح گردشگری الیمالات بود

فیاضی درباره علت قطع تعدادی درخت، نهال و بوته جنگلی در فرآیند احداث پارکینگ مجموعه گردشگری سد الیمالات، به دیده بان ایران گفت: عرصه‌ای که برای پارکینگ مجموعه پیش‌بینی شده بود، از گذشته در محدوده دکل برق فشار قوی قرار گرفته بود که طبق قانون، نباید هیچ‌گونه رویش پوشش گیاهی در آن اتفاق بیفتد تا مشکلی برای عبور کابل‌های انتقال برق ایجاد نشود. به همین دلیل، از گذشته خود وزارت نیرو با هماهنگی سازمان منابع طبیعی، درختان در آن محدوده را پاکتراشی می‌کرد. این یک اقدام قانونی است که وزارت نیرو یا شرکت‌های برق منطقه‌ای زیرمجموعه آن، هر عرصه‌ای را در دل جنگل‌ها که مربوط به محدوده دکل برق فشار قوی باشد، پاکتراشی می‌کنند، یعنی درختان و بوته‌ها را از ریشه درمی‌آورند تا هیچ گیاهی رویش نکند، اما در این فرآیند، حق جابه‌جایی خاک را ندارند.

این نماینده مجلس تاکید کرد: تخلفی که در فرآیند احداث پارکینگ مجموعه گردشگری الیمالات رخ داده، این بوده است که مجری طرح، در محدوده حریم دکل برق فشار قوی خاکبرداری کرد و خاک برداشت‌شده را در رودخانه ریخت که این کار حتما دارای اشکال بوده است. در این فرآیند هم ممکن است تعدادی درخت قطع شده باشد که آن هم دارای اشکال است. البته بنده شخصا در همان مقطع زمانی به ماجرا ورود پیدا کردم و به اشکالات ایجادشده معترض شدم. به دلیل همین اشکالات هم هست که هنوز پارکینگ مجموعه مجوز نگرفته است، اما در این مساله، قصور اصلی متوجه مدیران وقت منابع طبیعی است که اجازه دادند ماشین‌آلات سنگین وارد عرصه جنگلی شود که بتواند خاکبرداری کند و اگر از اول، خود آن‌ها مجوز ورود ماشین‌آلات سنگین به جنگل را نمی‌دادند، این مشکل پیش نمی‌آمد.

کانکس بلیت‌فروشی نباید در خارج از مجموعه الیمالات نصب می‌شد

نماینده مردم شهرستان‌های نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: بعد از انتشار گزارش اغراق‌آمیز قطع ۳ تا ۴ هزار درخت در جنگل الیمالات در شهرستان نور در فرودین امسال، شهریورماه نیز گزارش دیگری منتشر شد مبنی بر این که مجددا چنین تخلفی در آن محدوده رخ داده است. من تصویر مربوطه را شخصا بررسی کرده‌ام و تاکید دارم که آن تصویر مربوط به الیمالات نبود و هیچ تخلف مجددی مربوط به قطع درخت یا خاکبرداری در عرصه‌های جنگلی در آن محدوده رخ نداده است، بلکه مجری طرح قصد داشت که یک گیت ورودی را برای فروش بلیت در خارج از مجموعه گردشگری سد الیمالات نصب کند که هم مرجع قضایی استان و هم خود ما با ایشان مخالفت کردیم.

وی همچنین یادآور شد: وقتی باخبر شدیم که مدیر مجموعه گردشگری قصد دارد که یک کانکس را برای فروش بلیت بازدید از سد الیمالات در خارج از مجموعه نصب کند، به ایشان تاکید کردیم که اگر قرار است کانکسی نصب شود و بلیتی به مردم فروخته شود، باید در ورودی خود مجموعه باشد، نه خارج از آن، چون به جز اراضی مربوط به مجموعه گردشگری سد الیمالات که در اختیار این طرح قرار گرفته است، سایر بخش‌های جنگل متعلق به همه شهروندان است و کسی حق ندارد که برای بازدید از آن‌ها از مردم پول بگیرد.

بازداشت مدیرکل سابق منابع طبیعی، فقط به خاطر ماجرای الیمالات نبود

فیاضی با تاکید بر این که اصل اجرای طرح گردشگری سد الیمالات و پروژه سافاری مربوط به آن، قانونی و مجاز است، اظهار داشت: به جز دو موردی که بیان شد، یعنی موضوع خاکبرداری از جنگل برای احداث پارکینگ که قطع تعداد درخته، بوته و نهال را به همراه داشت و همچنین استقرار کانکس برای فروش بلیت به مردم که خیلی زود جلوی آن گرفته شد، هیچ تخلف دیگری در طرح گردشگری الیمالات رخ نداده است. اگر هم پرونده‌ای علیه مدیر مجموعه گردشگری الیمالات درباره بحث قطع درختان باز باشد، قصور اصلی در آن پرونده متخلف مدیران وقت منابع طبیعی استان است و یکی از موارد اتهامی در پرونده مدیر سابق منابع طبیعی مازندران که هنوز هم در بازداشت به سر می‌برد، کوتاهی خود ایشان در ماجرای الیمالات است.

این نماینده مجلس تصریح کرد: موضوع الیمالات تنها یکی از موارد اتهامی در پرونده مدیر بازداشتی منابع طبیعی مازندران است و در این پرونده، موارد گوناگونی در ارتباط با تخلف در صدور مجوز واگذاری اراضی ملی به طرح‌های گوناگون مطرح است. به هر حال، هرکسی که اشتباهات و سستی‌هایی داشته است، باید تاوان آن را بپردازد و نمی‌شود که یک نفر به عنوان مدیر منابع طبیعی استان، زیر قرارداد‌ها یا مجوز‌هایی را امضا کند براساس آن‌ها، عرصه‌های منابع طبیعی و زمین‌های ملی به پروژه‌هایی واگذار شود که ضوابط محیط‌زیستی در آن‌ها رعایت نشده باشد و بعد هم این فرد توقع داشته باشد که قانون با او برخورد نکند.

مجوز محیط‌زیستی «پارک حیات وحش مایا» در سال ۱۴۰۲ صادر شده است

در این میان، اما پرسش دیگری که درباره اجرای پروژه سافاری در مجموعه گردشگری سد الیمالات وجود دارد، این است که اساسا چرا سازمان حفاظت محیط‌زیست به مجموعه‌ای که هم نسبت به اصل قرارداد اجاره ۲۵ساله واگذاری اراضی ملی به آن ابهاماتی مطرح است و هم مدت زیادی از روشن شدن تخلف قطع حداقل ۳۰ درخت جنگلی و پاکتراشی عرصه‌ای ۱.۲ هکتاری توسط این مجموعه نگذشته است، مجوز داده که ۳.۵ هکتار از محدوده واگذارشده را به پارک حیات وحش تبدیل کند و مردم را با خودرو‌های مخصوص برای بازدید از تعدادی ببر نگهداری‌شده در باغ‌وحش به دل جنگل‌های مازندران ببرد؟

این پرسش و سوالات دیگری درباره چگونگی مجوز گرفتن «پارک حیات وحش مایا» را با «غلامرضا ابدالی»، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست در میان گذاشتیم و او نیز در گفتگو با خبرنگار دیده‌بان ایران، توضیح داد: سایت گردشگری الیمالات در واقع یک محوطه حدودا ۲۱ هکتاری است که در اطراف یک بند خاکی قرار گرفته که از قدیم در این منطقه وجود داشته است و البته خارج از مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار دارد. این محدوده تحت مدیریت وزارت نیرو است که براساس قرارداد بهره‌برداری ۲۵ساله به شرکت «نوین پویا گستر سبز نور» واگذار شده است. این قرارداد در سال ۹۹ بین شرکت خصوصی مذکور با شرکت آب منطقه‌ای مازندران بسته شده و واگذاری اراضی نیز به استناد «قانون حریم دریاچه‌های احداثی در پشت سدها»، با هدف بهره‌برداری از منافع دریاچه سد و اراضی پیرامون آن، صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید:انتقاد سازمان جنگل‌ها از میزان اعتبارات جنگل‌های شمال در لایحه بودجه

وی افزود: محدوده ۲۱ هکتاری بند الیمالات با استفاده از فنس‌کشی، به طور کامل از عرصه جنگلی اطراف خود جدا شده است. «پارک حیات وحش مایا» نیز در طرح اولیه ایجاد مجموعه گردشگری سد الیمالات توسط سرمایه‌گذار پیشنهاد داده شده بود، یعنی مجری طرح از ابتدا این قصد داشته است که چنین پارکی را در آن مجموعه راه‌اندازی کند. در همین راستا، اداره‌کل میراث فرهنگی استان مازندران در سال ۱۴۰۰ از اداره‌کل محیط‌زیست استان برای انجام فعالیت‌های گردشگری در مجموعه سد الیمالات استعلام کرده که در طرح توجیهی مربوطه نیز ۴.۸ هکتار از محدوده ۲۱ هکتاری، برای ایجاد پارک حیات وحش در نظر گرفته شده بود. این درخواست نیز توسط اداره‌کل محیط‌زیست مازندران برررسی شد و در نهایت در سال ۱۴۰۲، بعد از اعلام موافقت اداره‌کل دامپزشکی استان، سازمان محیط‌زیست مجوز ایجاد پارک حیات وحش در ۳.۵ هکتار از عرصه‌های ذیل طرح گردشگری الیمالات را صادر کرد.

تاکید مقام سازمان محیط‌زیست بر مجوز گرفتن وزارت نیرو از منابع طبیعی

ابدالی با بیان این که مجوز سازمان محیط‌زیست برای ایجاد «پارک حیات وحش مایا»، قبل از انتشار خبر‌هایی مبنی بر قطع تعدادی درخت در فرآیند احداث پارکینگ مجموعه گردشگری سد الیمالات، صادر شده است، اظهار داشت: سازمان محیط‌زیست در سال ۱۴۰۰ موافقت زیست‌محیطی خود را با کلیت موضوع انجام فعالیت‌های گردشگری در مجموعه سد الیمالات اعلام کرده بود و مجوز پارک حیات وحش مایا نیز در سال ۱۴۰۲ به شرکت خصوصی مربوطه داده شد. در حال حاضر نیز در پارک وحش مجموعه الیمالات که ۳.۵ هکتار وسعت دارد و دور آن کاملا فنس‌کشی شده است و حالت سافاری دارد، فقط تعدادی ببر حضور دارند. این ببر‌ها نیز به صورت قانونی و پس از انجام معاینات دامپزشکی، از باغ وحش مشهد به مجموعه الیمالات منتقل شده‌اند.

مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط‌زیست با تاکید بر این که حدود ۶۶ سال از انقراض کامل «ببر مازندران» می‌گذرد، عنوان کرد: مردم باید توجه داشته باشند که ببر مازندران به طور کامل منقرض شده است و برخی تبلیغات درباره این پارک حیات وحش که در آن از ببر مازندران نگهداری می‌شود، نادرست است. عرصه ۳.۵ هکتاری که به پارک حیات وحش اختصاص داده شده، در داخل محدوده ۲۱ هکتاری واگذارشده به شرکت مجری طرح گردشگری سد الیمالات قرار دارد. پیش از این نیز مدیریت این عرصه برعهده وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای مازندران قرار داشت و شرکت آب منطقه‌ای استان نیز حتما پیش از عقد قرارداد با شرکت خصوصی مجری طرح برای واگذاری ۲۵ساله زمین، مجوز‌های مربوطه را از اداره‌کل منابع طبیعی استان دریافت کرده است؛ بنابراین تمام مجوز‌های مربوط به اجرای پروژه سافاری در مجموعه گردشگری الیمالات از مراجع ذی‌ربط اخذ شده است.

وی در پایان تصریح کرد: محوطه‌ای که پروژه سافاری در آن اجرا شده است، کاملا بسته و فنس‌کشی‌شده است و ببر‌های موجود در این محوطه، هیچ ارتباطی با بیرون ندارند که بخواهند به حیات وحش موجود در جنگل‌های مازندران آسیب بزنند. در واقع، این ببر‌ها مانند سایر باغ‌وحش‌ها که گونه‌های خارجی نگهداری می‌کنند، در یک محوطه تحت نظارت هستند، فقط قفس آن‌ها حدود ۳.۵ هکتار وسعت دارد و مردم به جای این که ببر‌ها را در قفس ببینند، خودشان در خودرو‌های مخصوص قرار می‌گیرند و وارد محوطه محصور می‌شوند.