معمای هم‌صدایی تهران و ریاض و بازی عربستان روی گسل‌های خاورمیانه؛ آیا اعراب به آمریکا پشت کردند؟

اقتصاد۲۴- خبرگزاری رویترز روز جمعه به نقل از سه منبع آگاه در خلیج فارس مدعی شد که «کشور‌های منطقه در حال لابی کردن با واشنگتن جهت جلوگیری از پاسخ احتمالی اسرائیل به سایت‌های نفتی ایران به عنوان "بخشی از تلاش‌ها برای جلوگیری از گرفتار شدن در رویارویی متقابل هستند.» در گزارش اختصاصی رویترز «به فعل و انفعال‌های عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر نیز اشاره شده که به اسرائیل اجازه پرواز بر فراز حریم هوایی خود برای هرگونه پاسخ احتمالی ادعایی به ایران را نمی‌دهند. چنین رویکردی ماحصل تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای متقاعد کردن همسایگان سنی خلیج فارس است.  به ادعای ناظران قرار بر آن شد تا این گروه از بازیگران از نفوذ خود در واشنگتن برای توقف این ماجراجویی استفاده کنند. عربستان سعودی نتیجه نهایی را در اختیار دولت بایدن قرار داده و اعلام کرده که مصمم است مسیر عادی سازی با ایران را که با میانجیگری چین در مارس ۲۰۲۳ آغاز شد، دنبال کند. در همین راستا گروهی مدعی‌اند که کشور‌های حاشیه خلیج فارس در شرایط کنونی در سطوح منطقه‌ای و جهانی نقشی پررنگ برای خود متصور هستند. این در حالی است که تهران و ریاض برای به اشتراک گذاشتن مسئولانه رویکرد همسایگی راه‌های متفاوتی را پیدا کرده‌اند. از همین رو گروهی مدعی‌اند، جهان عرب در حال حاضر در دوران پس از آمریکا و پس از غرب قرار دارد.»

نشریه اوراسیا ریویو ضمن اشاره به این گزاره نوشته، «شرایط کنونی نشان دهنده بی‌میلی ریاض به ادامه جنگ اسرائیل در غزه و ناامیدی عربستان از ایالات متحده به دلیل امتناع از فشار بر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل جهت پذیرش آتش بس است. عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران هفته گذشته به ریاض سفر کرد و توسط محمد بن سلمان ولیعهد مورد استقبال قرار گرفت. رسانه‌های عربستان اعلام کردند که مقام‌های دو بازیگر در باب روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و همچنین "تلاش‌های انجام شده " گفتگو کردند. در این دیدار شاهزاده خالد بن سلمان وزیر دفاع عربستان، شاهزاده فیصل بن فرحان بن عبدالله وزیر امور خارجه و دکتر موسی بن محمد العیبان وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی حضور داشتند.»

بازی ریاض بر گسل های خاورمیانه

عراقچی همچنین با شاهزاده فیصل گفتگو کرد. در گزارش رسانه‌های سعودی آمده است: «مذاکرات بر روابط متمرکز شد و راه‌هایی برای تقویت آن‌ها در زمینه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت. همزمان شاهزاده خالد با همتای آمریکایی خود، لوید آستین، رایزنی داشت». خبرگزاری عربستان سعودی روز سه‌شنبه گزارش داد «وزرای دفاع دو کشور «آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، تلاش‌ها برای تنش‌زدایی در منطقه و راه‌های تضمین امنیت و ثبات منطقه را مورد بحث و بررسی قرار دادند. واضح است که سعودی‌ها از این شرایط فرصت سازی کرده و کاملاً آگاه هستند که می‌توانند در بازگرداندن آرامش و جلوگیری از گسترش درگیری به منطقه نقش کلیدی داشته باشند. این در حالی است که به ادعای گروهی از ناظران، بازی اسرائیل و ایران از نظر سیستمی در حال تغییر است. تصمیم کشور‌های خلیج فارس مبنی بر بستن حریم هوایی شان به روی اسرائیل و (ایالات متحده) برای عملیات احتمالی ادعایی علیه ایران پیامد‌های نظامی عمیقی به دنبال دارد. جت‌های اسرائیلی اکنون باید از طریق دریای سرخ مسیری را طی کنند و شبه جزیره عربستان را دور زده تا به حریم هوایی ایران نزدیک شوند، که البته در چنین عملیات حساسی که ممکن است بار‌ها و بار‌ها انجام شود، نیاز به سوخت‌گیری در هوا و هر آنچه که در پی دارد خواهد بود. از همین رو گروهی می‌گویند ایران پیروز رویارویی موشکی خواهد بود.»

پلن های تل آویو

اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت خود می‌پرسد، «هم‌صدایی هماهنگ کشور‌های حاشیه خلیج فارس برای ترغیب آمریکا جهت تنش‌زدایی تا چه اندازه موثر خواهد بود؟» این نشریه در ادامه مدعی است، «همه چیز تا حد زیادی به رویکرد نتانیاهو بستگی دارد که هیچ نشانه‌ای از آن وجود ندارد. با این وجود، جو بایدن در تماس تلفنی با نتانیاهو در روز چهارشنبه نقش خود را ایفا کرد. اما قرائت کاخ سفید از بحث اصلی مبهم است. با این حال، منطقی است که تماس بایدن تا حدودی بر نتانیاهو تأثیر گذاشته باشد.» نیویورک تایمز گزارش داد که «کابینه امنیتی اسرائیل روز پنجشنبه تشکیل جلسه داد که طی آن نتانیاهو با وزرای ارشد در باب "طرح کلی برای حمله ادعایی اسرائیل" رایزنی کرد.

بیشتر بخوانید: ائتلافی ناراضی از سلطه غرب؛ مسعود پزشکیان می‌تواند با بریکس، تحریم‌ها را دور بزند؟

نتایج این نشست اعلام نشد.» نیویورک تایمز گزارش خود را با توجه به این نکته ادعایی پایان داد که «تحلیلگران همچنان می‌گویند که هیچ یک از طرفین به رویارویی همه جانبه علاقه‌مند نیستند.» در واقع، نگرانی کشور‌های حاشیه خلیج فارس به نقطه اصلی گفتگو بین مقامات آمریکایی و همتایان اسرائیلی تبدیل شده است. پس از تماس بایدن، نتانیاهو از گالانت وزیر دفاع که قرار بود به واشنگتن سفر کند، خواست از سمت خود کناره گیری کند. در همین حال، ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی ایالات متحده برای "ارزیابی موقعیتی" به اسرائیل آمد. لوید آستین هم با یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل تماس گرفت، اما تمرکز بر لبنان بود. نکته اینجاست که تهران به صراحت اعلام کرده است که تل‌آویو بهای سنگینی برای هرگونه اقدام خصمانه بعدی خواهد پرداخت. این هشدار جدی گرفته خواهد شد، زیرا ارتش و نهاد‌های اطلاعاتی اسرائیل – و شخص نتانیاهو – به تازگی پیش نمایشی از قابلیت بازدارندگی ایران را رویت کردند.

به نوشته اوراسیا ریویو، «مقوله دومی که باید مورد تامل قرار بگیرد، قیمت نفت است که در حال حاضر افزایش یافته و این چیزی است که کامالا هریس به عنوان نامزد دموکرات‌ها خواهانش نیست.» این نشریه در ادامه مدعی شد، «حمله موشکی ایران در اول اکتبر نشان داد که این کشور از هوش فوق‌العاده‌ای برخوردار است تا بداند چه چیزی را، کجا و چه زمانی هدف قرار دهد. با این همه باید دید تل‌آویو از چه خطی پیروی کرده و ایالات متحده چه کنشی نشان می‌دهد. آغاز همسویی کشور‌های عربی با تهران، همانطور که در این هفته آشکار شد، خودداری از مشارکت در هر شکلی از حمله ادعایی به ایران نقطه عطفی در تاریخ خاورمیانه قلمداد می‌شود. در این میان ذکر این نکته لازم است که این رویارویی می‌تواند کوتاه مدت نباشد.

بیشتر بخوانید: فیلم/حضور پزشکیان در اجلاس سران کشور‌های عضو بریکس

سرهنگ داگ مک گرگور، کهنه سرباز ایالات متحده در جنگ خلیج فارس و مشاور سابق پنتاگون در دوران دولت ترامپ و مورخ نظامی برجسته، به درستی جنگ سی ساله در اروپا (۱۶۱۸-۱۶۴۸) را ترسیم کرد. نبردی بین دولت‌های کاتولیک و پروتستان که امپراتوری مقدس روم را تشکیل دادند، اما در طول زمان تکامل یافتند و یک مبارزه سیاسی را شکل دادند که در قابش چهره ژئوپلیتیک اروپا تغییر یافت. به نقل از مقاله‌ای در سال ۲۰۱۷ توسط پاسکال داودین، کهنه سرباز صلیب سرخ که در موقعیت‌های درگیری بزرگی مانند پاکستان، افغانستان، لبنان، عراق، ایران، آسیای مرکزی، قفقاز، عربستان سعودی و بالکان مستقر شده بود، رویارویی سی ساله تبدیل به جنگ شد. "یک درگیری پیچیده و طولانی بین بسیاری از طرف‌های مختلف  که در اصطلاح مدرن به عنوان بازیگران دولتی و غیر دولتی شناخته می‌شوند. حال در خاورمیانه این رویارویی می‌تواند وسیع شود و پای ترکیه و مصر را به درگیری بکشاند. اما در باب نتایج حاصل از آن تردید‌ها بسیار است و هنوز نمی‌توان تصویری روشن از نتایجش ترسیم کرد.»