نتیجه انتخابات آمریکا و آثارش بر ایران

اقتصاد۲۴-انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا امروز برگزار می‌شود تا شهروندان آمریکایی برای یک دوره چهارساله رئیس‌جمهور بعدی خود را انتخاب کنند. بعد از کناره‌گیری جو بایدن، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا از رقابت‌های انتخاباتی، امروز کامالا هریس، معاون کنونی رئیس‌جمهور و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند تا مشخص شود چه کسی از روز دوشنبه یکم بهمن‌ماه سال جاری ریاست حکومت را در آمریکا بر عهده خواهد گرفت.

دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در اغلب مسائل سیاست خارجی با یکدیگر اختلاف‌نظر‌های عمیقی دارند. مسائلی مانند جنگ اوکراین، نحوه مواجهه با چین، ناتو، بحران خاورمیانه و بسیار مسائل دیگر از جمله نقاط اختلافی دو نامزد است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند که رای‌دهندگان آمریکایی توجه چندانی به موضع‌گیری‌های نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در حوزه سیاست خارجی ندارند و عمدتاً براساس مطالبات خودشان در حوزه مسائل داخلی تصمیم‌گیری می‌کنند.

ایران در ۷ دهه گذشته همواره یکی از اولویت‌های سیاست خارجی دولت‌های آمریکا بوده‌است، چه پیش از انقلاب به عنوان یک متحد قابل توجه در خاورمیانه و چه پس از انقلاب به عنوان یک تهدید و خصم نیازمند مهار. مانند بسیاری دیگر از مسائل سیاست خارجی دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برنامه مدون و مشخصی در مورد نحوه مواجهه با ایران در صورت انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور ارائه نداده‌اند.

در جانب جمهوری‌خواهان دونالد ترامپ با اظهارنظر‌های متناقض و غیرقابل پیش‌بینی یک روز از برخورد سخت با ایران سخن می‌گوید و یک روز از تمایل به توافق فوری با تهران. در اردوگاه دموکرات‌ها هم آنچه به نظر می‌رسد استمرار سیاست دولت کنونی آمریکا در دولت احتمالی کامالا هریس است. آنچه از سیاست احتمالی دو نامزد در قبال ایران می‌توان پیش‌بینی کرد، نه بر اساس شعار‌ها و برنامه‌های ارائه‌شده در کارزار انتخاباتی بلکه بر مبنای پیشینه و خلقیات نامزد‌ها و اطرافیان‌شان است.

آنچه کار را برای تحلیل رویکرد این دو نامزد در قبال ایران اندکی ساده‌تر می‌کند، این است که هر دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال‌های اخیر صاحب‌منصب بوده‌اند، دونالد ترامپ تا چهار سال پیش رئیس‌جمهور آمریکا بود و کامالا هریس در چهار سال گذشته معاون رئیس‌جمهور.

مقام‌های ایران از اظهارنظر در مورد ترجیح یکی از نامزد‌های انتخابات آمریکا بر دیگری خودداری می‌کنند و در اظهارنظر‌های رسمی تاکید می‌کنند که نتیجه انتخابات ایران تفاوت چندانی برای تهران ندارد و تنها عملکرد رئیس‌جمهور بعدی آمریکا است که برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید:آیا ترامپ پیروزی سال ۲۰۱۶ در کسب آرای الکترال را تکرار می‌کند؟/ زنان و رای اولی ها ناجی هریس در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می شوند؟

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران هفته گذشته در پاسخ به سوالی در مورد نتیجه انتخابات آمریکا گفت: «این موضوعی است که به خود مردم آمریکا مربوط است و برای ما هیچ فرقی نمی‌کند که کدام‌یک از این دو کاندیدا رای بیاورند و امیدوار هستیم هر کدام از این دو نفر که رای آوردند و مورد پذیرش مردم آمریکا قرار گرفتند، سیاست‌های قبلی را اصلاح بکنند و به حاکمیت ملی بقیه کشور‌ها احترام بگذارند و از اقدام‌های تنش‌آفرینی که در طول این سال‌ها شاهد بودیم پرهیز کنند.»

سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم یک روز پیش از برگزاری انتخابات آمریکا در نشست خبری خود با خبرنگاران گفت: «انتخابات آمریکا به مردم آمریکا مربوط است، برای ما عمل مهم است. ما رفتار‌های آمریکا را مدنظر قرار خواهیم داد و بر اساس آن ارزیابی خواهیم کرد. اما متاسفانه تاریخچه روابط دو کشور و برخورد آمریکا با ملت ایران نشان داده‌است که چندان تفاوتی بین دولت‌های مختلف وجود نداشت و رویکرد ضدایرانی و ضد ملت ایران متاسفانه کم و بیش در دولت‌های مختلف آمریکا وجود داشت.»

آنچه به نظر می‌رسد این است که در نهایت هیچ‌یک از دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نمی‌توانند یا تمایل ندارند که اثر مثبتی در بهبود روابط با ایران باقی بگذارند. تجربه چهار سال ریاست‌جمهوری جو بایدن نشان داده‌است که به‌رغم شعار‌های انتخاباتی او در انتقاد از خروج دونالد ترامپ از برجام و اظهارات علنی اعضای دولتش مبنی بر شکست سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ، هیچ گام عمده‌ای برای بازگشت به برجام و اصلاح سیاست فشار حداکثری برداشته‌نشد.

درباره چرایی شکست جو بایدن در بهبود روابط تهران و واشنگتن و احیای برجام، تحلیل‌های زیادی وجود دارد. توالی حوادث در چهار سال گذشته و همچنین برخی سوءمحاسبه‌ها در تهران و واشنگتن باعث شد تا امکان بهبود روابط دو کشور، بازگشت توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌های ثانویه ناممکن شود. نهایتاً بحران خاورمیانه و جنگ در غزه و لبنان باعث شد تا جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در دو اردوگاه مقابل یکدیگر قرار بگیرند و به رغم تمایل هر دو طرف به کنترل تنش‌ها و اجتناب از جنگ، آتش تنش میان دو طرف روزبه‌روز شعله‌ورتر شود. کامالا هریس از جانب بسیاری از تحلیل‌گران آمریکایی به عنوان ادامه‌دهنده راه جو بایدن در سیاست خارجی شناخته می‌شود.

هرچند برخی از اطرافیان هریس، از جمله فیلیپ گوردون، مشاور امنیت ملی معاون رئیس‌جمهور، به شدت منتقد عملکرد دو دهه اخیر آمریکا در خاورمیانه هستند و خروج آمریکا از برجام را یک اشتباه استراتژیک می‌دانند، اما انتظار نمی‌رود دولت احتمالی هریس در شرایط کنونی منطقه توانایی و عزم کافی برای برداشتن گام‌های جدی در راستای حل برخی مسائل میان تهران و واشنگتن داشته‌باشد.

بیشتر بخوانید:پزشکیان چگونه با انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا مواجه شود؟

در مقابل دونالد ترامپ، به‌عنوان رئیس‌جمهوری که از برجام خارج شد، سیاست فشار حداکثری را علیه ایران برگزید، دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرد و قدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت، سابقه روشنی در مقابل ایران دارد. آنچه ترامپ گهگاه در کارزار انتخاباتی خود در مورد «معامله فوری با تهران» مطرح کرده‌است، در دوران ریاست‌جمهوری او نیز به کرات بیان شده‌بود.

برای بررسی اثرگذاری نتیجه انتخابات آمریکا بر ایران، از چهار کارشناس و دیپلمات ایرانی نظرخواهی کرده‌ایم. جاوید قربان اوغلی، سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی، محسن پاک‌آئین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان، حیدرعلی مسعودی، استاد روابط بین‌الملل و رحمن قهرمان‌پور، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل به سه سوال زیر پاسخ داده‌اند:

۱- با توجه به رویکرد‌هایی که دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در کارزار‌های انتخاباتی‌شان داشته‌اند، به تصور شما نتیجه انتخابات آمریکا چه تاثیری بر ایران خواهد داشت؟

۲- مقام‌های ایران گفته‌اند که اهمیتی به این نمی‌دهند که چه کسی در انتخابات آمریکا برنده شود و سیاست‌های عملی واشنگتن برای‌شان مهم است. آیا می‌توان پذیرفت که ایران گزینه مطلوبی در انتخابات پیش‌رو ندارد؟

۳- پیروزی احتمالی دونالد ترامپ تا چه اندازه می‌تواند برای ایران مشکل‌زا باشد و آیا فکر می‌کنید که سیاست‌های دونالد ترامپ در دوره احتمالی دوم ریاست‌جمهوری‌اش به اندازه دوره اول نسبت به ایران سختگیرانه خواهد بود؟