تاریخ انتشار: ۱۵:۲۰ - ۰۳ بهمن ۱۴۰۳
اقتصاد۲۴ گزارش می‌دهد؛

خسرو انوشیروان ساسانی کیست و چرا مزدکیان را سرکوب کرد؟

خسرو یکم، حکمرانی خود را در زمانی آغاز کرد که پدرش هنوز در حال حکومت بود. او به سرکوب مزدکیان پرداخت تا استحکام حکومت خود را تضمین کند.

خسرو انوشیروان ساسانی کیست

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: خسرو یکم انوشیروان، مشهور به انوشیروان دادگر، یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین شاهان سلسله ساسانی بود که از سال ۵۳۱ تا ۵۷۹ میلادی حکومت کرد. لقب او، «انوشیروان» به معنای «دارای روح جاودان» است و او به دلیل اصلاحات اداری، عدالت‌خواهی، و سیاست‌های هوشمندانه‌اش در تاریخ ایران به عنوان یکی از موفق‌ترین شاهنشاهان شناخته می‌شود.

زندگینامه انوشیروان ساسانی

خسرو در شهر اردستان به دنیا آمد. وی سومین پسر قباد بود و دو برادر به نام‌های کاووس و جم داشت. مادر خسرو و خواهرش با او زندگی می‌کردند. برخی منابع ادعا می‌کنند که مادر او دختر اسپهبد بویه یعنی سپهبد بویه بود. ولی طبق برخی داستان‌ها، مادر خسرو یک دختر دهقان از دودمان‌های قدیم بود که قباد در دوران فرار از تبعید با او ازدواج کرده بود. قباد امیدوار بود که ویژگی‌های پادشاهی را در خسرو ببیند. به همین دلیل برای تقویت حکومت خسرو، او به امپراتور روم پیشنهاد صلح داد و از ژوستینین خواست تا خسرو را به‌عنوان فرزند خود بپذیرد. این اقدام می‌توانست ژوستینین را ملزم به حمایت از خسرو کند. اما ژوستینین به شرطی این کار را می‌پذیرفت، که این فرزند خواندگی به شکل کتبی ثبت نشود و به وسیله سلاح باشد که تکلیفی ندارد. با این حال، قباد شرایط این پیشنهاد را نپذیرفت و در نتیجه صلحی میان ایران و روم به انجام نرسید.

خسرو انوشیروان همواره فرمانروایی آرمانی در ادبیات ایران بوده است. علاقه وی به فلسفه و حکمت چنان بود که به او لقب فیلسوف افلاطونی داده شد و به فلسفه نو افلاطونی رایج در آن زمان فلسفه خسروانی یا پهلوانی گفته می‌شد. وی با آگاهی از اهمیت داد و ستد فرهنگ و تمدن با آغوش باز از مسافران و جهانگردان به ایران استقبال می‌کرد. به گونه‌ای که در دوره او روش‌های طبابت هندی، یونانی و بابلی با طب ایرانی آمیخته شد و سبب افزایش پیشرفت در این زمینه‌ها شد.

با وجود این که خسرو اول حکومتش را با جنگ و کشتن برادران خود را آغاز کرد، اما به علت شیوه‌هایی که در حکومت کردن و برخورد با رعایا پیش گرفت لقب دادگر به او دادند. وی زنجیری را از بالای عمارت خویش آویخته بود تا هرگاه کسی با بی‌عدالتی برخورد کرد آن را به صدا درآورد تا انوشیروان آگاه شده و به آن رسیدگی کند. در زمان او اجرای قوانین بسیار سختگیرانه و دقیق پیگیری می‌شد و از به‌عنوان اسطوره جوانمردی و عدالت یاد می‌شود.

شاهنشاهی انوشیروان ساسانی

خسرو یکم، حکمرانی خود را در زمانی آغاز کرد که پدرش هنوز در حال حکومت بود. او به سرکوب مزدکیان پرداخت تا استحکام حکومت خود را تضمین کند. همچنین او درخواست فرمانبرداری از بزرگان را نیز اعلام کرد. پس از درگذشت قباد یکم، پسران او به اختلاف پیوستند و ابتدا کیوس (کاووس) پسر بزرگتر قباد، خود را شاه اعلام کرد. اما وقتی برادرش، خسرو، علیه او تن به جنگ داد، کیوس در نبرد شکست خورد و به دستور خسرو کشته شد. وزیر اعظم، مهبد، نیز با پادشاهی کیوس مخالفت کرد و اعلام کرد که شاه تنها با رأی بزرگان باید انتخاب شود.

پس از جلسه‌ای که بزرگان کشور داشتند، خسرو به عنوان پادشاه برگزیده شد. او با لقب «انوشیروان» در سال ۵۳۱ میلادی بر تخت پادشاهی نشست. برخی از بزرگان کشور در تلاش بودند که دیگر فرزند قباد را به سلطنت برسانند، اما خسرو از توطئه آنها باخبر شد و اقدامات لازم را انجام داد. خسرو یکم پس از رسیدن به تخت پادشاهی تلاش کرد تا نظم و آرامش را در جامعه برگرداند و پایگاه‌های روحانی را سازماندهی کند. او همچنین توازن قدرت‌ها را در کشور بازسازی کرد تا حکومت پایدارتری داشته باشد.

وضعیت اجتماعی در دوران انوشیروان ساسانی

انوشیروان وزیر دانا و خردمندی به نام بوذرجمهر داشت، انوشیروان دادگر بدون مشورت با او، هیچ کاری را انجام نمی‌داد. او فردی کاردان و منظم بود و انوشیروان با وجود او، به‌راحتی امپراتوری خود را اداره می‌کرد. بوذرجمهر عادت به سحرخیزی داشت و همیشه به انوشیروان می‌گفت: «سحرخیز باش تا کامروا شوی»؛ اما انوشیروان به‌دلیل اینکه شب‌ها تا دیر وقت به خوش‌گذرانی می‌پرداخت، صبح دیر از خواب برمی‌خاست.

با این حال وضعیت اجتماعی در دوران خسرو انوشیروان نمایانگر تعدادی تغییر و تحول اجتماعی و فرهنگی در ایران بود. در این دوره، ایرانیان با ملت‌های دیگر مانند هند، روم، و دیگر ممالک روابط اقتصادی و فرهنگی داشتند و از لحاظ اندیشه و ایدئولوژی با یکدیگر دادوستد می‌کردند. در این دوران، از هند به ایران علم و فرهنگ انتقال می‌یافت و ایرانیان از آثار هندیان در زمینه‌هایی مانند اخترشناسی، پزشکی، قصه‌گویی، و شطرنج بهره می‌بردند. از سوی دیگر، از روم نیز متون و آثار فرهنگی و علمی به ایران آورده و به فارسی ترجمه می‌شدند. این تبادل فرهنگی میان ملل مختلف، به توسعه علوم و هنر‌های مختلف در ایران کمک کرد.

در دوره خسرو انوشیروان، موسیقی و هنر به ویژه موسیقی بسیار ارزشمند بود و خسرو به خوانندگان، نوازندگان و تمام افرادی که مشغول به موسیقی بودند، مکان و مقام ویژه‌ای اختصاص داد. او اهمیت زیادی به توسعه و پیشرفت موسیقی می‌داد. در این دوره، از لحاظ اجتماعی نیز تغییراتی رخ داد. طبقه اشراف و بزرگان دچار کشمکش‌های داخلی و خانوادگی شده و به تنگدستی می‌افتادند. از طرفی، ایستامی یا امپراتوری غربی که توسط موکان خان تأسیس شد، از یتیمان خاندان‌های نجیب حمایت می‌کرد و این یتیمان را بچه‌های خود می‌نامید. خانواده‌های اشراف معمولاً دختران خود را به افرادی می‌دادند که از لحاظ طبقه‌ای با خودشان مشابه بودند و جهیزیه دختران را نیز از خزانه شاه تأمین می‌کردند.

در این دوره، طبقه جدیدی به نام دهقانان شکل گرفت. دهقانان از نجیب‌زادگان کوچک‌تر بودند و در اداره ده‌های بزرگ که برای دیگران نیز بود اختیار داشتند. این دهقانان نقش مهمی در حمایت از شاه و اقتصاد کشور داشتند و به‌عنوان طبقه حمایتی از شاه به شمار می‌آمدند. همچنین وظیفه دهقانان برداشت مالیات از مردم بود. این تغییرات اجتماعی و اقتصادی در دوره انوشیروان نمایانگر رشد و توسعه اقتصادی و فرهنگی ایران در این دوره بودند.

ضرب‌المثل انوشیروان ساسانی

انوشیروان در هنگام تاج‌گذاری، بزرگان را جمع کرد و بعد از ستایش خداوند، به اندرز مردم پرداخت. انوشیروان به‌دلیل علاقه به فلسفه و حکمت سیاسی، اندرزنامه‌ای دارد که در آن اندرز‌هایی کوتاه را در قالب ضرب‌المثل بیان کرده است. اندرز‌های او به پسرش در مجموعه‌ای با عنوان اندرزنامه «خسرو کواتان» جمع‌آوری شده است. به برخی از اندرز‌های او را که در قالب ضرب المثل‌های انوشیروان دادگر هستند، در ادامه اشاره می‌کنیم:

•    اگر پادشاه به عدل و داد رفتار کند، همه شاد می‌شوند.

•    کار امروز را به فردا مینداز، چه میدانی فردا چه خواهد شد.

•    گلستان پر از گل ممکن است فردا بی‌بار شود.

•    رشک و حسد از درد‌هایی است که هیچ پزشکی نمی‌تواند آن را درمان کند.

•    اگر هوا و هوس بر عقل چیره شود، جز دیوانگی ثمری ندارد.

•    انسان بیکار و زیاده‌گو نزد کسی آبرو ندارد.

•    راه کج همیشه تاریک و راه راست هموار است.

اصلاحات اقتصادی و مالیاتی انوشیروان ساسانی

اصلاحات اقتصادی و مالیاتی در دوران خسرو انوشیروان دارای اهمیت بسیاری بودند و به تغییرات مهمی در نظام اقتصادی و مالی کشور ایران منجر شدند. این اصلاحات به شکل زیر بود:

•    تعیین مالیات بر اساس مساحت زمین

قبل از اصلاحات خسرو، مالیات‌ها بر اساس محصولات کشاورزی برداشت می‌شد. اما خسرو نظام مالیاتی جدیدی را به وجود آورد و مالیات‌ها را بر اساس مساحت زمین‌ها تعیین کرد. این تغییر نظام مالیاتی با دقت‌تر ارزیابی میزان تولید زمین‌ها انجام می‌شد.

•    مالیات برخی محصولات خاص

خسرو مالیات را برخی از محصولات خاص مانند گندم، جو، برنج، انگور، سبزی، نخل و زیتون براساس تعداد درخت‌ها و میزان تولید این محصولات تعیین می‌کرد. این اصلاحات به تنوع مالیات و بهره‌وری در جمع‌آوری مالیات کمک کرد.

•    مالیات سرانه بر اساس ثروت

خسرو سیستم مالیات سرانه را اصلاح کرد. بر اساس این سیستم، هر فرد بین بیست و پنجاه سال باید مالیاتی پرداخت کند. میزان مالیات بر اساس ثروت و درآمد افراد تعیین می‌شد. افراد به چندین طبقه تقسیم می‌شدند و میزان مالیات بر اساس طبقه اقتصادی افراد تعیین می‌شد.

•    معاف از مالیات برخی افراد

خسرو انوشیروان از پرداخت مالیات برخی افراد را معاف کرد. افرادی که مرزبان، اسب‌سوار، جنگجو، دبیر، اعضای خاندان‌های کهن و اعضای دربار بودند از پرداخت مالیات معاف شدند. همچنین، اگر کسی که یهودی بود خود را به عنوان زرتشتی معرفی می‌کرد، نیز از پرداخت مالیات معاف می‌شد.

این اصلاحات مالیاتی باعث بهبود نظام مالی و اقتصادی کشور گشتند و به تجمیع منابع مالی دولت کمک کردند. از اهداف اصلی این اصلاحات، تنوع در مالیات‌ها، انصاف در تعیین میزان مالیات و ایجاد پایداری مالی در دولت بود.

اقدامات خارجی انوشیروان ساسانی

•    مقابله با هپتالیان 

به علت برخورداری از قدرت و استحکام داخلی لازم انوشیروان از پرداخت باج به هون‌ها سر باز زدند و آنها نیز از آنجا که در خود توان مقابله نمی‌دیدند سکوت کردند.

•    فتح یمن

برای جلوگیری از دست اندازی حبشیان و به تبع آن رومی‌ها خسرو لشکری عظیمی را به یمن فرستاد و با دلگرم کردن یمنی‌ها توانست یمن را فتح کرده و سبب تسلط ایران بر راه‌های دریایی دریای سرخ و اقیانوس هند شد.

•    جنگ با امپراتوری روم

از آنجا که طرفین، درگیر مسائل دیگری بودند در ابتدا صلح برای آنها بسیار مفید بود. اما با پیشروی لژیون‌های رومی در سایر مناطق اوضاع به گونه‌ای بود که اگر انوشیروان از واکنش به روم غفلت می‌کرد تسلط بر اوضاع را از دست می‌داد. اما برای جنگ با آنها بهانه‌ای لازم بود که این بهانه با دخالت امپراتور روم ژوستی‌نین بدون نظرخواهی از خسرو در نزاع بین حارث بن عمرو شاه غسان که تحت حمایه روم بود با منذرین نعمان پادشاه حیره که از ایران فرمانبرداری می‌کرد به دست آمد و بدین ترتیب انوشیروان با لشگری عظیم بر او حمله کرد و به آنها شکست سختی را تحمیل نمود.

•    نبرد لازیکا

لشگر ایران در مقابله با پیشروی‌های روم بار دیگر نبرد‌های بسیاری با لشگریان رومی در لازیکا و مناطق اطراف آن داشتند که در غالب آنها ایران پیروز شد و در نهایت به علت عدم توانایی امپراتور روم در ادامه جنگ با ایران به قرارداد صلح انجامید.

•    نبرد با ترکان

در ابتدا ترکان از متحدان ایران در سرکوب هپتالیان بودند و انوشیروان با خردمندی به تحکیم روابط خود از طریق ازدواج با دختر خاقان پرداخت. اما به تدریج این ترکان به دشمن درجه یک ایران تبدیل شدند و از آنجایی که در خود توان مقابله با لشکر ایران را نمی‌دیدند، دست اتحاد به سوی دشمن دیرینه ایران یعنی رومی‌ها دراز کردند.

•    جنگ سوم ایران و روم

با نقض قوانین قرارداد صلح از جانب ژوستی، امپراتور روم بار دیگر جنگ در گرفت. با وجود کهولت سن (۷۰) انوشیروان توانست بار دیگر شکست سختی به رومی‌ها متحمل شود.

مرگ انوشیروان ساسانی

حکومت انوشیروان سرشار از نتایجی درخشان برای ایران بود و تاریخی افتخارآمیزی را رقم زد. وی پس از ۴۸ سال پادشاهی مفید بر ایران به مرگ طبیعی درگذشت و پس از او پسرش هرمز چهارم نوه خاقان ترک به تخت نشست. اندرز‌ها و نصایح خسرو به هرمز پسرش در کتابی به عنوان رساله اندرز خسرو کواتان جمع آوری شده که نشانگر شخصیت والای این پادشاه ایرانی است.

قبر انوشیروان ساسانی

محل قبر انوشیروان، به‌طور دقیق مشخص نشده است. انوشیروان در سن ۷۸ سالگی در تیسفون یا مدائن درگذشت. به گفته منابع، بنا بر وصیت او، در دخمه گذاشتند؛ اما محل دخمه او مشخص نشد. داستان دخمه انوشیروان در منابع مختلف، متفاوت ذکر شده است. مطابق تاریخ بناکتی، مأمون عباسی قصد وارد شدن به دخمه انوشیروان را داشت. دخمه‌بان انوشیروان به او می‌گوید که انوشیروان پیش‌بینی کرده بود که شاهی عرب، یک روز به دیدن او خواهد آمد. پیرمرد به مأمون می‌گوید در دخمه طلسم‌های فراوان گذاشته‌اند تا مانع ورود افراد به دخمه شوند. او همچنین به مامون می‌گوید که راه دخمه را نیز ویران کرده‌اند تا کسی نتواند از آن بازدید کند، اما مأمون دستور داد که راه ورود به دخمه را بازسازی کنند. پیرمرد او را به دیدن دخمه برد. دخمه یک خانه ساخته شده از سنگ خارا بود که با زر و سیم گران‌بها آراسته شده بود. به گفته منابع، مأمون از پیکر انوشیروان دیدن کرد و بر او لباس نو پوشانید. جسم انوشیروان با دارو‌های مختلف، اندوده شده بود تا از بین نرود. مأمون از نوشته‌های عبرت‌آموزی که بر دستار شاه نوشته شده بود نیز دیدن کرد.

ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت میوه در میادین تره بار امروز + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت خودرو‌های شرکت کیا در بازار ایران + جدول

قیمت سکه و طلا امروز یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ + جدول

قیمت All-in-One اپل امروز + جدول

قیمت انواع لپ تاپ ام اس آی MSI امروز + جدول

قیمت دلار و یورو امروز یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ استوری باشگاه پرسپولیس برای کارتال

عکس/ جمعی از وزرا و درباریان ناصرالدین شاه در مهمانی خانۀ صدراعظم

عکس/ قیمت دلار ۱۳ سال پیش ۱۴۰۰ تومان!

عکس/ قاب عاشقانه ساعد سهیلی و گلوریا هاردی در جشنواره

عکس/ اردوی ناصرالدین شاه در کنار دریاچۀ سیاه‌بیشه ۱۰۰ سال پیش

عکس/ اعلام شرایط فروش خودرو کرمان موتور A۵

عکس/ بیانیه اعضای کادر‌های فنی اکادمی استقلال

اینفوگرافی/ مسیر‌های ۱۲گانه راهپیمایی ۲۲ بهمن

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ قیمت حج عمره در ۵۰ سال پیش

حباب سکه در دو روز ۲ برابر شد

رشد قیمت مسکن در جنوب شهر تهران + جدول

فیلم/ آغاز مراسم راهپیمایی ۲۲ بهمن در تهران

عبور میانگین قیمت مسکن در تهران از متری ۱۰۲ میلیون تومان

ترامپ: متعهد به خرید و مالکیت بر غزه هستم

حضور ابومحمد جولانی در نشست سران عرب

چالش‌های مدارس ایران؛ از مشکلات تغذیه تا نابرابری‌های موجود در دسترسی به منابع آموزشی

عکس/ اولین عابر بانک ایران و خاورمیانه

قیمت دلار در بازار آزاد به ۹۱ هزار تومان رسید

رشد ۱۰۰ درصد بهار آزادی و افزایش ۷۵ درصدی قیمت نیم سکه

۳ موضع متفاوت ترامپ در کمتر از ۲۴ ساعت درباره ایران؛ نقشه رئیس جمهوری آمریکا پس از رد مذاکره چیست؟

اعلام قیمت آیفون ۱۶ رجیستری شده در بازار امروز؛ پرومکس ۲۲۰ میلیون تومان شد+ جدول

فیلم/ ابوالفضل جلیلی: فیلم‌هایی که دربارۀ جنگ می‌سازند خنده‌دار است

پشت وعده‌های خرید گارداسیل؛ بحران رشد آمار ابتلا به HPV در ایران به دلیل کمبود واکسن

بحران فقر غذایی در ایران و فریاد آمار‌ها / امنیت غذایی؛ واژه‌ای غریب در قاموس مدیریت + فیلم

عکس/ جنجال جدید ترامپ با تیلور سویفت

تغییر قیمت محصولات کرمان موتوردر بازار امروز ۲۲ بهمن+ جدول

آغاز دور جدید ثبت نام سایپا ویژه دهه فجر با تحویل ۳۰ روزه + جدول

نحوه محاسبه حقوق کارگران ۱۴۰۴ براساس رقم جدید سبد معیشتی

آغاز واریز یارانه نقدی ویژه ۲۲ بهمن از امشب؟

واریز حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی متوقف شد

واریز دو نوبت کالابرگ برای این دهک‌ها به دستور رئیس جمهور

وضعیت هواشناسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

نگاهی به دگردیسی اقتصادی اخوان المسلمین مصر/ سرمایه داران مسلمانی که می‌خواستند نئولیبرالیسم دیندارانه ترکیه را اجرایی کنند

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

عکس/فهرست قدیمی‌ترین کشور‌های جهان بر اساس منابع جهانی

قاب دو نفره همسر بهرام رادان و جان کوچولو

این دارو‌ها مشکلات حافظه ایجاد می‌کنند

عکس/ترلان پروانه در قاب متفاوت

نظر آیت الله خامنه‌ای درباره حکم شرعی عمل به استخاره

این ساندویچ مرغ خوشمزه و فوری را از دست ندهید

استایل متفاوت شبنم قربانی در جشنواره فجر جلب‌توجه کرد

چهره متفاوت بازیگر سریال دلدادگان در جشنواره فجر

ایران و بحران‌های گردشگری؛ از فرصت‌های سوخته تا راه‌کار‌های فراموش شده/ با ۲۶ اثر ثبت شده در یونسکو، یک صدم فرانسه هم درآمد نداریم!

پسر جذاب سینمای ایران به جشنواره فجر آمد

مادر ۲۳ ساله مشهدی ۶ قلو به دنیا آورد

میادین میوه و تره‌بار تعطیل شد

عکس/ماه و مریخ هم‌نشین شدند

افشاگری بوربور درباره کشتی‌های پسر شمخانی

سود خریداران طلا و سکه سنگین شد

ورود دلالان افغان به بازار زعفران ایران

تعریف وزیر خارجه آلمان از احمد الشرع!

جهش قیمت گوشی‌های موبایل در بازار با افزایش اخیر قیمت دلار