دیپلماسی ضعیف آبی ایران و افغانستان

اقتصاد۲۴-وزیر نیرو درباره حقابه رودخانه هیرمند و تالاب بین‌المللی هامون، اولویتی برای دیپلماسی آب قائل نشد. علی‌آبادی در واکنش به پرسشی درباره وضعیت حقابه تالاب هامون و رودخانه هیرمند، به‌جای بررسی سازه‌های ایجادی و ضرورت بهره‌گیری از ابزار‌های موجود، به پروژه‌های هزینه‌بر آبی وزارت نیرو در سیستان‌و‌بلوچستان از جمله انتقال آب از دریای عمان که استان سهم اندکی از آن دارد و انتقال آب از تالاب اشاره کرد و در نهایت گفت: از اینها بگذریم؛ همسایه شرقی ما به تعهداتش به قدر کافی عمل نکرده که باید بررسی شود. من نمی‌توانم دقیق بگویم، چون این موضوعات باید از جنبه‌های سیاسی مورد توجه قرار گیرد.

 سهمی که دریافت می‌کنیم، بسیار کمتر از گذشته است. اینکه آیا این دلیل، دلیل طبیعی است یا اینکه به صورت غیر‌طبیعی این کار را کردند، داریم صحبت و بررسی می‌کنیم. به نظر می‌رسد سازه‌هایی که احداث کرده‌اند، تأثیر داشته است.این مصاحبه نشان می‌دهد که وزارت نیرو در میان تعارض منافع (دیپلماسی آب و اجرای طرح‌های آبی)، اجرای طرح‌های آبی را به عنوان اولویت خود انتخاب کرده و درخصوص دیپلماسی آب نیز قرار است مانند حدود ۲۷ جلسه بی‌نتیجه کمیساریای آب هیرمند عمل شود و وزارت نیرو به عنوان متولی فاز حقوقی و فنی حقابه، صرفا نظاره‌گر سدسازی‌های افغانستان باشد. همان‌طور که سایر سازه‌های آبی بدون هیچ مزاحمتی توسط افغانستان ساخته شده، سد بخش‌آباد و سایر سد‌های درحال احداث نیز به‌زودی تکمیل خواهند شد.

 این پرسش در افکار عمومی مطرح می‌شود که اگر دفتر رودخانه‌های مرزی در ساختار وزارت نیرو وجود نداشت، افغانستان چه اقدامی انجام می‌داد که تاکنون انجام نداده است؟ یا نبودن دفتر رودخانه‌های مرزی چه تفاوتی در نتیجه داشته است؟ با توجه به سابقه علی‌آبادی در حوزه انرژی، برق و مپنا، درک ناچیز او از هیدروپلیتیک و مسائل دیپلماسی آب طبیعی است.

در چنین شرایطی که تمام دغدغه وزیر نیرو مسئله برق و رفع ناترازی است، در عمل مباحث دیپلماسی آب به دفتر رودخانه‌های مرزی منتقل می‌شود؛ دفتری که در بیش در یک دهه گذشته، همواره مغلوب دیپلماسی آب بوده و تاکنون اقدام درخوری انجام نداده است. دفتر رودخانه‌های مرزی و وزارت نیرو به عنوان خط مقدم دیپلماسی آب و متولی فاز حقوقی و فنی دیپلماسی آب، باید درک درستی از شرایط را به مقامات سیاسی و امنیتی منتقل کنند، اما این اظهار‌نظر وزیر نیرو مبنی‌بر اینکه همسایه شرقی ما به تعهداتش به قدر کافی عمل نکرده که باید بررسی شود، یا اینکه دلیل کاهش سهم ایران از رودخانه هیرمند باید بررسی شود، یا اینکه میزان تأثیر سازه‌های آبی افغانستان بر رودخانه‌های فرامرزی را نمی‌داند، حکایت از آن دارد که دفتر رودخانه‌های مرزی در شرایطی که نتوانسته درک درستی از شرایط به صورت کمی به وزیر نیرو منتقل کند، قطعا در تعریف استراتژی افغانستان در قبال مسئله آب و انعکاس آن به وزارت امور خارجه و شورای‌عالی امنیت ملی نیز ناتوان است. با توجه به چنین شرایطی، قطعا ایران مانند گذشته مغلوب مناقشه آبی با افغانستان خواهد بود.