دختران نسل z و چالش با نظام حکمرانی

اقتصاد۲۴- بلافاصله پس از تایید صلاحیت مسعود پزشکیان «اعتماد» تیتر «دومین خرداد اصلاحات» را بر تارک خود نشاند تا به قرابت قابل توجه دولت پزشکیان با گفتمان و دولت اصلاحات اشاره کند. دولتی که در سال ۱۴۰۳ تلاش می‌کرد قطار مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را به همان مسیری هدایت کند که تا سال ۸۴ قرار داشت و ناگهان در دولتی پوپولیست از مسیر توسعه خارج شد. در هر دو دولت اصلاحات، اما زنان نقش برجسته‌ای را به خود اختصاص داده بودند.

به همین علت است که بخشی از مهم‌ترین وعده‌های دولت پزشکیان حول محور سهم و جایگاه برحسته‌تر زنان در دورنمای آینده بود. بررسی عملکرد دولت چهاردهم طی همین چند ماهه هم نشان می‌دهد که هم نگاه به زنان در این دولت ویژه بوده و هم زمانی که دولت برای پیگیری مطالبات آنها اختصاص داده قابل توجه بوده است. انتخاب وزیر زن برای یکی از تخصصی‌ترین وزارتخانه‌های کشور، انتخاب یک بانو برای سخنگویی دولت، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان محیط زیست، رییس سازمان استاندارد و... بخشی از تلاش‌هایی است که دولت برای تغییر نگاه سیستم به زنان انجام داده است. در کنار این موارد بسیاری از مدیران کل استان‌ها و معاونان استانداران از میان جمعیت زنان انتخاب شده‌اند. اما این همه ماجرا نیست، تعلیق قانون حجاب و عفاف یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های دولت برای پایان دادن به برخورد‌های سلبی با زنان محسوب می‌شود.

 در روز‌هایی که فضای عمومی جامعه تحت تاثیر روز زن قرار دارد، بد نیست نگاهی به بخشی از مطالباتی انداخته شود که زنان کشور از نظام حکمرانی دارند. «اعتماد» برای این منظور سراغ مینو خالقی و زهرا نژادبهرام، دو نفر از فعالان سیاسی حوزه زنان رفته تا در بطن گفت‌و‌گو با آنها به این پرسش پاسخ دهد که مهم‌ترین مطالبه زنان از نظام حکمرانی چیست؟ پیگیری لایحه منع خشونت علیه زنان، یکی از مطالبات جدی زنان از نظام حکمرانی است. خالقی به خشونت‌هایی اشاره می‌کند که هر روز علیه زنان اقشار مختلف انجام می‌شود، اما راهبرد‌های قانونی برای مقابله با آنها وجود ندارد. او همچنین ضرورت انعکاس مطالبات زنان و دختران نسل z در نظام حکمرانی را ضروری دانسته و انتخاب مشاورانی از این نسل برای مدیران را توصیه می‌کند. زهرا نژادبهرام هم به ضرورت توجه به نقش زنان در تحقق توسعه پایدار اشاره کرده و هر مدل توسعه‌ای بدون حضور زنان را ناموفق و عقیم ارزیابی می‌کند.

زهرا نژادبهرام: توسعه بدون حضور زنان محقق نمی‌شود

زهرا نژادبهرام یکی از فعالان حوزه زنان در خصوص مطالبات این قشر از نظام حکمرانی و دولت به این نکته اشاره می‌کند: «نظام حکمرانی باید بازتعریف جامعی نسبت به موضوع زنان در خود داشته باشد. سیستم باید قبول کند، زنان توانمندی در درون جامعه ایرانی هستند که تنها یک نقش را ایفا نمی‌کنند، بلکه مانند سایر عناصر دیگر جامعه قادرند سایر نقش‌ها را با هم ایفا کنند. همان‌طور که یک پدر و یک مرد می‌تواند وزیر باشد، رییس‌جمهور باشد، مدیر باشد و سایر مناصب را داشته باشد، یک مادر و یک زن هم می‌تواند همین نقش‌ها را ایفا کند و هویت مشخص خود را نیز داشته باشد.»

بیشتر بخوانید:خانه، مامن ناامن پروانه‌ها؛ بنا بر گزارش سازمان ملل هر ۱۰ دقیقه یک زن در جهان کشته می‌شود + ویدئو

نژادبهرام ادامه می‌دهد: «نظام حکمرانی در زمان برنامه‌ریزی نباید فقط برای زن در نقش مادر برنامه‌ریزی کند، بلکه باید برای زنان جامعه برنامه‌ریزی کند. زنی که می‌تواند در موقعیت دختری، کارمندی، مدیری، وکالت مجلس و سایر موقعیت‌ها قرار بگیرد. بنابراین نقش زنان را نباید فقط در پرسونای مادری محدود کرد، زنان می‌توانند همزمان با ایفای نقش مادری سایر نقش‌ها را نیز در ساختار مدیریتی، اجرایی، تقنینی و... ایفا کنند. لازمه این نقش‌آفرینی همه‌جانبه باور‌پذیری نظام حکمرانی به توانایی زنان است. اگر قرار بود افراد جامعه فقط یک نقش را ایفا کنند، چرخ‌های جامعه به حرکت در نمی‌آمد. پدر‌ها فقط پدر بودند و مادر‌ها فقط مادر بدون اینکه بتوانند نقش‌های دیگری را ایفا کنند.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ادامه می‌گوید: «موضوع مهم بعدی که نظام حکمرانی و دولت باید به آن توجه کنند، مساله رفع تبعیض است. تبعیضی که در همه سطوح اقتصادی و اجتماعی و... وجود دارد. این تبعیض باید در همه موارد بازبینی شده و زمینه‌های رفع آن فراهم شود. با تبعیض، امکان اینکه جامعه به تعادل و ثبات برسد، ممکن نیست. زنان ایرانی در طول تاریخ معاصر ایران به خصوص پس از انقلاب تلاش‌های بسیاری داشته‌اند. نقش‌آفرینی زنان در حوزه ارتقای سطح بهداشت جامعه و حضور بالای آنها در دانشگاه‌ها و... دستاورد‌های مثبتی است که در حوزه زنان ایجاد شده است. اما زنان در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی هنوز به اندازه ظرفیت‌های‌شان توسعه پیدا نکرده‌اند.» نژادبهرام یادآور می‌شود: «آمار زنانی که در حوزه‌های اقتصادی فعالیت می‌کنند، بین ۱۲ تا ۱۴ درصد است. بیشترین تعداد حضور نمایندگان زن در مجلس دهم بوده که ۱۸ درصد ثبت شده، آمار‌هایی که در مجلس دوازدهم به مراتب پایین‌تر است. آمار حضور زنان در ساختار شورا‌های شهر‌ها هم همین‌گونه است. مگر می‌شود زنان در ایران بیش از نیمی از ظرفیت‌های دانشگاهی را به خود اختصاص داده باشند، اما مشارکت آنها در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها و عرصه‌های انتخابی و انتصابی این اندازه پایین باشد؟ آیا نباید به این اعداد و ارقام توجه و زمینه بازنگری را فراهم کرد.»

او همچنین خاطرنشان کرد: «اگر مساله اصلی امروز ایران، توسعه و پیشرفت است بدون زنان دستیابی به این توسعه ممکن نخواهد بود. با توجه به اینکه از همه ظرفیت نیروی انسانی جامعه به درستی استفاده نشده، توسعه نیز به تاخیر افتاده است. باید دید کشوری که بیش از ۱۵ میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی دارد چرا نتوانسته کژکارکردی‌ها را اصلاح کند. بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ایران قرار بود در ۱۴۰۴ قدرت اول منطقه با رشد اقتصادی بالای ۸ درصدی باشد. اما به زنانی که مهارت لازم را داشتند، میدان داده نشد و به زنانی که فاقد مهارت هم بودند، آموزش داده نشد.»

نژادبهرام در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به برخی حاشیه‌سازی‌ها در حوزه مسائل زنان گفت: «با حاشیه‌سازی در رابطه با موضوعات زنان، مسائل اساسی کشور به حاشیه رانده شد. با طرح مسائلی، چون قانون حجاب و عفاف و... ظرفیت‌های موجود در جامعه را بر سر مسائل غیر ضروری هدر داده شد. در این شرایط منطقه‌ای و جهانی، چرا باید انرژی جامعه را در مسیر اتلاف قرار دهیم؟ برخی طیف‌های مسوول بدون توجه به تنگنا‌های اقتصادی، اجتماعی و ارتباطی تنها بر طبل برخورد‌های سلبی کوبیدند. این افراد و گروه‌ها هرگز توجه نکردند فاصله جدی میان دستمزد‌های زنان و مردان وجود دارد. مخاطب اصلی این مطالبات تنها دولت نیست و کل نظام حکمرانی شامل مجلس، قوه قضاییه و ساختار مدیریتی کشور باید به آن توجه کنند.»

این فعال حوزه زنان در پایان خطاب به دولت اعلام کرد: «درست است که دولت ظرفیت‌های قابل توجهی را با انتصاب زنان در بخش‌هایی، چون سخنگویی دولت، رییس سازمان محیط زیست، معاونت زنان، انتخاب یک وزیر زن متخصص و... انجام دهد، اما هنوز جای خالی انتصاب یک استاندار زن در ساختار اجرایی احساس می‌شود. آقای پزشکیان وفاق ملی را در سطح حکمرانی محقق کرده، اما لازم است وفاق در سطح اجتماعی و عمومی هم محقق شود. توجه به زنان، جوانان، قومیت‌ها و... بخشی از ضرورت‌هایی است که توجه به آنها وفاق را در عرصه‌های اجتماعی و عمومی فراهم می‌کند.»

مینو خالقی: زنان و دختران نسل z قطعا مطالبات متفاوتی دارند

مینو خالقی حقوقدان، سیاستمدار و فعال اجتماعی ایرانی در گفت‌و‌گو با «اعتماد» از زاویه متفاوتی به بحث ورود کرده و درباره مطالبات زنان از نظام حکمرانی کشور می‌گوید: «به صورت کلی تبعیض‌هایی که علیه زنان طی سال‌های سال صورت گرفته، مربوط به این دوره و سال‌های اخیر نیست. دهه‌های متمادی است که این تبعیض‌ها جاری و ساری است. این تبعیض‌ها که بنیان آن نه بر اساس توانمندی‌های افراد، بلکه بر اساس جنسیت است، در تمام دوره‌ها و حوزه‌ها وجود داشته است. در حوزه‌های علمی، حضور زنان در هیات‌های علمی، مناصب سیاسی مانند انتصاب فرمانداران و استانداران، مدیرکل‌های استانی و... بسیار واجد اهمیت است.»

بیشتر بخوانید:عکس / زنان آتش نشان در ایران

خالقی ادامه می‌دهد: «از این جهت تلاش دولت دکتر پزشکیان در بهبود این شاخص‌ها و زمینه‌ها تلاش‌های مثبت و قابل قبولی بوده است. در واقع آقای پزشکیان تلاش کرده، یکسری از تابو‌ها را در رابطه با حضور زنان در عالی‌ترین سطوح بشکند. کما اینکه مدیریت یکی از وزارتخانه‌های سخت و ساختاری را به یکی از زنان متخصص کشورمان داده شده است. اما امیدواریم در ادامه و در خصوص کسب جایگاه‌های علمی، سیاسی و تخصصی، زنان نقش پررنگ‌تری را در دولت، ساختار مدیریتی و کلیت جامعه داشته باشند.»

این حقوقدان ایرانی یادآور می‌شود: «موضوع مهم بعدی که مرتبط با زنان است و باید به آن توجه ویژه‌ای شود، خاک خوردن لایحه منع خشونت علیه زنان است که ۱۴- ۱۳ سال است در مجلس خاک می‌خورد. روزی نیست که خبر ارتکاب مدل‌های مختلف خشونت علیه زنان در جایگاه‌های مختلف منتشر نشده باشد. این خشونت‌ها علیه اقشار مختلف زنان چه پزشک باشند، چه مهندس، چه وکیل و... اغلب توسط محارم آنها به وقوع می‌پیوندد. در نهایت باید نقطه پایانی به صورت قانونی بر این خشونت‌ها علیه زنان گذاشته شود.»

خالقی با اشاره به اینکه مساله بعدی توجه به نسل z در جامعه است، می‌گوید: «زنان و دختران نسل z قطعا مطالبات متفاوتی دارند و باید به این مطالبات توجه شود. چه بسا منِ دهه شصتی از بسیاری از این خواسته‌ها بی‌خبر باشم، لذا لازم است، رییس‌جمهور، معاون امور زنان رییس‌جمهور و سایر مدیران اجرایی در سطوح مختلف از مشاورانی استفاده کنند که در این رِنج سنی باشند و بتوانند مطالبات این نسل را به دولت منتقل کنند. از این جهت فکر می‌کنم گستره فعالیت‌هایی که در نظام حکمرانی باید در خصوص زنان انجام شود، بسیار زیاد است، اما در برخی موارد توجه‌ها صرف اموری می‌شود که شاید اولویت بالایی در لیست مطالبات زنان و دختران این سرزمین نداشته باشند.»

خالقی با اشاره به برخی از این موضوعات حاشیه‌ای و غیرضروری یادآور می‌شود: «مهم‌ترین چالشی که دولت آقای پزشکیان طی روز‌های اخیر با آن دست به گریبان بود، چالش شبه قانون حجاب و عفاف بود. آنچه اتفاق افتاد، این بود که در نهایت رییس‌جمهور این قانون را در شورای عالی امنیت ملی مطرح کرد. اعتقاد دارم می‌شد از ظرفیت اصل ۱۱۲ و مجمع تشخیص مصلحت نظام هم استفاده کرد. در حال حاضر به صورت موقت جلوی اجرای این قانون گرفته شده و شاید اگر به مجمع می‌رفت و مطابق اختیارات رهبری ذیل اصل ۱۱۰، موضوع بررسی می‌شد، نتیجه متفاوتی به دست می‌آمد.»

او ادامه می‌دهد: «اگر طیف‌های تندرو در آینده فشار و تلاش خود را برای اجرای این قانون متمرکز کنند، ممکن است دوباره این قانون به جریان بیفتد. بنابراین معتقدم بهتر است این قانون به طرقی از دستور کار خارج شود که امکان طرح دوباره آن برای تندرو‌ها وجود نداشته باشد. البته تا همین جا هم جای شکرش باقی است که دولت و شخص آقای پزشکیان کوتاه نیامده و مطالبات زنان و عموم مردم را پیگیری کرده‌اند. خوشبختانه تا این لحظه جلوی اجرای این شبه قانون گرفته شد. به این دلیل از لفظ شبه قانون استفاده می‌کنم، چراکه معتقدم قانون زمانی قانون می‌شود که بر دل‌ها بنشیند و حقوق عمومی را مدنظر قرار دهد نه اینکه مخالف حقوق زنان و عموم مردم باشد. معتقدم معاونت زنان و معاونت حقوقی رییس‌جمهور می‌توانستند نقش فعال‌تر و پویاتری را در مواجهه با این قانون داشته باشند. البته باید به دولت و سایر نهاد‌های اجرایی فرصت و زمان کافی داده شود تا بتوانند مطالبات زنان را محقق کنند.»