پرونده حساس محیط‌بان کرمانی به کجا رسید؟

اقتصاد۲۴- روز گذشته در حالی خبر حکم اعدام محیطبان خوارزمی، مأمور یگان حفاظت محیط‌زیست استان کرمان توسط «جمشید محبت‌خانی»، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست، منتشر شد که این حکم هنوز قطعی نیست. حکم در دیوان عالی کشور در حال طی مراحل قانونی است و هنوز حکم قطعی مبنی‌بر قصاص صادر نشده است. امید‌ها برای تغییر در حکم باقی است و «بهمن ایزدی»، فعال محیط‌زیستی که در پرونده بسیاری از محیطبانان حضور داشته و توانسته رضایت بگیرد، حالا به ما می‌گوید پرونده‌هایی ازاین‌دست بسیار حساس‌اند. صحبت‌هایی که درباره‌شان زده می‌شود، باید بادقت انجام گیرد و درعین‌حال که اهمیت زندگی را باید مدام گوشزد کرد، رنج خانواده‌ای که عزیزی از دست داده را هم نباید کوچک شمرد. این اتفاق درحالی‌است که دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز هنوز درباره جزئیات این پرونده پاسخی نداده و همچنان مشخص نیست چرا حکم اولیه توسط فرمانده یگان حفاظت سازمان اعلام شده است.

محیطبان «خوارزمی» در سال ۱۴۰۱ در درگیری با متخلفان در منطقه رابر متهم به قتل غیرعمد شد. آن‌طورکه گفته می‌شود می‌خواسته لاستیک ماشین را بزند، اما گلوله به مقتول اصابت کرده است. رابر ۲۵ هزار هکتار منطقه حفاظت شده و شکارممنوع دارد و در سال‌های گذشته بار‌ها خبر دستگیری متخلف در آن آمده است. اسفند پارسال خبر بازداشت دو شکارچی آمد. در سال ۹۹، پنج گروه شکار و صید در کرمان بازداشت شدند که دو گروه آنها در رابر بودند. نمونه‌هایی از این بازداشت‌ها هر سال وجود داشته، اما در سال ۱۴۰۱ برخورد با این شکارچیان باعث شد یک محیطبان در مضان قتل عمد و قصاص قرار گیرد.

جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست در روز‌های اخیر با اشاره به اینکه حکم قصاص برای محیط‌بان خوارزمی، مأمور یگان حفاظت محیط‌زیست استان کرمان، صادر شده است، گفت: «تلاش می‌کنیم بتوانیم رضایت خانواده محترم متوفی را جلب کنیم که محیط‌بان قصاص نشود.

به‌گفته او، مقام قضائی فرصتی برای جلب رضایت خانواده متوفی داده است و رایزنی‌ها توسط بزرگان، معتمدین محلی و خانم انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، در حال انجام است.

اما بعد از گفته‌های محبت‌خانی بود که اعلام شد قصاص قطعی نیست و مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان به ایرنا گفت: «پرونده محیطبان این استان در دیوان عالی کشور در مرحله طی مراحل قانونی قرار دارد و حکم قطعی مبنی‌بر قصاص صادر نشده است.

بیشتر بخوانید:فیلم/ حکم محیط‌بان کرمانی قطعی نیست

بنا‌به گفته «مجتبی نیک طبع»، این پرونده در شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور در دست پیگیری و طی مراحل قانونی است و تا این لحظه رأی قطعی صادر نشده است. «سال ۱۴۰۱ در شهرستان رابر حین مأموریت اداری مأموران محیط‌زیست، یکی از شکارچیان در اثر حادثه (اصابت تیر) جان باخت و پرونده محیط‌بان نیز به مرجع قضائی در کرمان ارسال شد.» 

رأی اولیه دادگاه صادر شد و پرونده به دیوان عالی کشور رفت که هنوز در دست بررسی و طی مراحل قانونی است. باید رأی قطعی مبنی‌بر قتل عمد یا غیرعمد صادر شود تا بتوان پیگیری‌های بعدی را انجام داد

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان در ادامه افزود: «رأی اولیه دادگاه صادر شد و پرونده به دیوان عالی کشور رفت که هنوز در دست بررسی و طی مراحل قانونی است. باید رأی قطعی مبنی‌بر قتل عمد یا غیرعمد صادر شود تا بتوان پیگیری‌های بعدی را انجام داد.»

در این میان، اما خبر صدور حکم اعدام برای محیطبان کرمانی، بازتابی از یک چالش تکراری در حفاظت از محیط‌زیست ایران است؛ تقابل میان حراست از طبیعت و درگیری‌های ناخواسته با شکارچیان.

اما صدور حکم اعدام برای محیطبانان در حین انجام وظیفه می‌تواند باعث کاهش انگیزه و تمایل آنان برای مقابله با شکارچیان غیرقانونی و دفاع از محیط‌زیست شود. این امر به کاهش اثربخشی حفاظت از مناطق زیست‌محیطی می‌انجامد و از سویی این حکم می‌تواند شکارچیان غیرقانونی را جسورتر کند؛ زیرا احساس می‌کنند محیطبانان از ترس پیامد‌های قضائی در مواجهه با آنها منفعل‌تر عمل خواهند کرد.

اعدام یک محیطبان ممکن است این تصور را در جامعه ایجاد کند که قوانین و دستگاه قضائی به‌اندازه کافی از محیطبانانی که وظیفه خطیری دارند، حمایت نمی‌کنند. این امر می‌تواند بر وجهه سازمان حفاظت محیط‌زیست تأثیر منفی بگذارد و این موارد در سال‌های گذشته بار‌ها تکرار شده است.

با قصاص مشکل حل نمی‌شود

بهمن ایزدی: محیطبان خوارزمی قطعاً نمی‌خواست آسیبی به آن فرد برساند. محیطبانانی که برای حفاظت از طبیعت، اکوسیستم و حیوانات از جان و زندگی‌شان می‌گذرند، چطور می‌توانند به کسی آسیب برسانند و جان هموطنی را بگیرد؟ اولیای دم هم با همه سختی باید این واقعیت را در نظر بگیرند که هیچ‌گونه تعارض قبلی وجود نداشته. این یک اتفاق است و با قصاص چیزی حل نمی‌شود

بیشتر بخوانید:مصدومیت ۲ محیط‌بان در سفیدکوه ازنا+ عکس

بهمن ایزدی، فعال محیط‌زیست که در سال‌های گذشته پرونده‌های بسیاری را از سر گذرانده و با رنج محیطبانان و خانواده شکارچیان بسیاری همراه بوده است، حساسیت پرونده‌هایی ازاین‌دست را بسیار بالا می‌داند. او در یادش مانده چند سال قبل وقتی بعد از مدت‌ها رفت‌وآمد با خانواده یک شکارچی توانست از آنها رضایت بگیرد، بعد از مدت‌ها پدر مقتول را خوشحال دید. «بعد از چند سال که یکی از محیطبانان ما در زندان بود، بالاخره توانستیم رضایت بگیریم. صبح روز بعد پدر مقتول ما را به صبحانه دعوت کرد و درحالی‌که اشک می‌ریخت، گفت بعد از چندسال دیشب به‌راحتی خوابیدم. او لذت بخشش را چشیده بود.»

به‌گفته او، وقتی محیطبانان به‌صورت قانونی می‌توانند سلاح حمل کنند، اما فقط باید به پایین‌تنه بزنند. در شرایط و لحظه دعوا و خشونت ممکن است این اتفاق عملی نشود و به‌صورت سهوی گلوله به نقطه دیگری از بدن فرد برخورد کند، مانند اتفاقی که در رابر رخ داد. «محیطبان خوارزمی قطعاً نمی‌خواست آسیبی به آن فرد برساند. محیطبانانی که برای حفاظت از طبیعت، اکوسیستم و حیوانات از جان و زندگی‌شان می‌گذرند، چطور می‌توانند به کسی آسیب برسانند و جان هموطنی را بگیرد؟ اولیای دم هم با همه سختی باید این واقعیت را در نظر بگیرند که هیچ‌گونه تعارض قبلی وجود نداشته. این یک اتفاق است و با قصاص چیزی حل نمی‌شود.»

ایزدی پرونده‌های بسیاری را به یاد دارد که با صرف زمان زیاد و صبوری و ارتباط درست با اولیای دم به نتیجه رسیدند. نمونه‌اش محیطبان اصغر تقی‌زاده است که پس از هشت سال زندان با صبوری و پیگیری بسیار اواخر سال ۱۳۹۴ با رضایت اولیای دم آزاد شد، یا محیطبان غلامحسین خالدی که او بعد از گذراندن شش سال حبس در سال ۹۴ توانست رضایت بگیرد. «آن‌ها هر دو محیطبانان دنا بودند. سال‌ها در زندان ماندند و درنهایت اولیای دم رضایت دادند. وطن نوروزی هم از دیگر محیطبانان بود که توانستیم رضایت بگیریم و همچنین محیطبان بازنشسته حیدر هاشمی هم فرزندش علی چندین سال در زندان بود که از ما کمک خواست و خانواده اولیای دم محبت کردند و رضایت دادند. اما برای پرونده برومند نجفی دلم سوخت. حقش نبود قصاص شود، اما متأسفانه برخی برخورد‌ها باعث شد پرونده به‌سمت اشتباه برود و همین موارد هم دلیلی است که می‌گویم این کار بسیار حساس است.»

او که خودش هم چندین‌بار در شرایط سخت در منطقه بوده و با متخلفان برخورد داشته، معتقد است محیطبانان بی‌پناهند و وقتی برخوردی در مناطق اتفاق می‌افتد، آنها کاملاً تنها هستند. «سازمان باید حفاظت مشارکتی را عملیاتی کند تا مردم هم‌جوار با مناطق چهارگانه از اهمیت فعالیت محیطبانان بیشتر آگاه شوند و بستر همدلی بیشتر فراهم شود. نباید فقط بر حفاظت فیزیکی فشار آورد. متأسفانه در برخی مناطق تجربه مواجهه با خانواده‌های عزادار وجود ندارد و برخورد‌های بدی انجام می‌گیرد که کار را سخت می‌کند. در این میان، همواره عده‌ای آتش بیار معرکه‌اند و نمی‌خواهند بخششی صورت گیرد. باید همه این موارد را پوشش داد و به این نکته توجه کرد که تنها با صبوری و حساسیت بالا می‌توان از پس چنین پرونده‌هایی برآمد.»