آمریکاو آینده مبهم سوریه/ رقص ناموزون روی گسل‌های شام؛ چرا ترکیه شریک خوبی برای آمریکا نیست؟

اقتصاد۲۴- فارین پالسی با انتشار یادداشتی مدعی شد، به محض اینکه هواپیمای بشار اسد، رئیس جمهور پیشین سوریه وارد مسکو شد، بحث‌ها در باب رویکرد احتمالی ایالات متحده در سوریه پسااسد بالا گرفت.

جای تعجب نیست که گمانه‌زنی‌ها پس از آن اوج گرفت که دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده، در رسانه‌های اجتماعی نوشت «جنگ در سوریه، نبرد ما نیست». در همان بازه زمانی، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «در حالی که همه ما به این سوال می‌پردازیم که چه اتفاقی می‌افتد، ایالات متحده با شرکای خود و سایر بازیگران در سوریه همکاری خواهد کرد تا به آنها کمک کند تا از فرصت پیش آمده برای مدیریت خطرات استفاده کنند».

به نظر می‌رسد بایدن و ترامپ در کنار هم، خطوط کلی رویکرد ایالات متحده در قبال سوریه را در اختیار جامعه سیاست خارجی قرار داده‌اند.

آمریکاو آینده مبهم شام

فارین پالسی در ادامه این یادداشت آورد، گروهی با استناد به واکنش‌های بایدن و ترامپ براین باورند که رویکرد کنونی واشنگتن نشان می‌دهد که دولت آمریکا یک «فرصت تاریخی» را از دست خواهد داد. برخی دیگر استدلال کردند که در وهله اول این رویکرد نشان از تداوم استراتژی پیشین ایالات متحده در باب جنگ داخلی سوریه است؛ استراتژی که به طولانی شدن تنش‌های داخلی شام و این رنج ۱۳ ساله کمک کرد.

احتمالاً به واسطه همین فرضیه‌ها بود که به سیاست گذاران اطلاع داده شد لازم است ایالات متحده انتقال آرام و باثبات قدرت در دمشق را تضمین کند.

به ادعای این نشریه، این ایده که ایالات متحده می‌تواند نقشی در ایجاد نظم جدید در سوریه داشته باشد، احمقانه است. این فرضیه مبتنی بر بینش یا درک خاصی از کشور نیست. بلکه بر اساس عادات برخی از اعضای جامعه سیاست خارجی است که مدعی‌اند ایالات متحده برای همه مشکلات دارای راه‌حل است.

به نوشته فارین پالسی، اگر پیام ترامپ مبنی بر این که جنگ سوریه جنگ آمریکا نیست، بدین معنی است که ایالات متحده نباید در مهندسی سیاست سوریه دخالتی داشته باشد، باید گفت فارغ از انتقاد‌ها مبتنی بر فرضیه‌هایی عقلانی و منطقی است.

سوریه اکنون تحت کنترل یک گروه شورشی به نام حیات تحریرالشام (HTS) قرار دارد. مطبوعات گزارش داده‌اند که ابومحمد الجولانی، رهبر این گروه از القاعده و داعش جدا شده است؛ گروه‌های تروریستی که مواضعشان در باب اقلیت‌ها و مردم سوری عریان است.

بیشتر بخوانید: تصمیم‌گیری جدید تحریر‌الشام درمورد حرم حضرت زینب

اینها گزاره‌های مهمی هستند. اما دلیل جدایی جولانی از این القاعده و داعش فقط به واسطه تضاد اصول اعتقادی نیست. بلکه می‌توان نشان از رقابت در باب قدرت در ساختار گروه‌های رادیکال قلمداد شود. به طور خاص، ابوبکر البغدادی، رهبر داعش، می‌خواست تحریرالشام، جبهه النصره که آشکارا وابسته به القاعده است را در گروه خود قرار دهد. این امر منجر به کاهش قابل توجه قدرت جولانی می‌شد.

بنابراین، در اصل، الجولانی از داعش جدا شد و گروهی تحت رهبری خود را تعریف کرد. درست است که به نظر می‌رسد تحریرالشام تن به افراطی‌ترین و تفریطی‌ترین سیاست‌ها و رویکرد‌های داعش تن نداده است، اما خود نیز کارنامه مثبت و روشنی ندارد.

همچنین مهم است در نظر داشته باشیم که صرفا شاهد تحولات اولیه در سوریه پسا اسد هستیم. پس از گذشت نزدیک به ۵۴ سال از قدرت نمایی خاندان اسد، هیچ کس نمی‌داند چگونه باید با گروه‌های پیروز تعامل داشته باشند.

به ادعای فارین پالسی، خبر خوب این است که حامیان مالی اسد به روسیه، امارات متحده عربی و جا‌های دیگر رفته‌اند و حامیان کمتر شناخته شده رهبر پیشین سوریه ممکن است لزوماً با نظم سیاسی جدید به راحتی کنار نیایند.

آمریکا درگیر میان دو گزینه بد و بدتر

فارین پالسی در ادامه این یادداشت ادعایی آورد، سوریه دارای ساختار‌های قومی و مذهبی شبیه همسایه خود در غرب - لبنان - است. توجه به این نکته مهم است که اکثر فرایند‌های انتقالی به دموکراسی شکست خورده‌اند، همزمان تنوع قومیتی در سوریه به قدری زیاد است که معادلات را پیچیده‌تر خواهد کرد. سوری‌ها ممکن است انتظارات را زیر پا بگذارند و از همسایگان خود درس بیاموزند؛ گزینه‌ای که در صورت تحقق مطلوب است.

ناظران در حالی که مداخله ایالات متحده در فرایند انتقالی قدرت در سوریه را مطرح می‌کنند، اغلب ادعا دارند که سوری‌ها دارای نمایندگی هستند. سیاستگذاران باید بخش آخر این بحث را جدی بگیرند؛ آینده سوریه در اختیار مردم سوریه است که باید تصمیم بگیرند.

سابقه واشنگتن در ترویج جوامع بازتر، عادلانه‌تر و دموکراتیک‌تر در خاورمیانه، سابقه‌ای سیاه و تیره است و دخالت در انقلابی که سوریه در آستانه‌اش قرار دارد، بعید است که به مردم سوریه کمک کند یا منافع ایالات متحده را محقق نماید. علاوه بر این، هیچ کس در سوریه عملاً از ایالات متحده برای تضمین گذار به دموکراسی درخواست کمک نکرده است.

در عین حال، ایالات متحده باید نقشی در سوریه ایفا کند. بایدن لحن مناسبی در باب تحولات شام داشت و به درستی اشاره داشت که ایالات متحده در باب ظهور دوباره گروه‌های تروریستی بالاخص داعش در سوریه پسا اسد، مسئولیت فراوانی دارد.

تنها به همین دلیل است که واشنگتن با شرکای اسرائیلی خود برای هدف قرار دادن ماشین جنگی اسد همکاری داشته، تا بدینگونه تضمین کند که سلاح‌های فوق در اختیار رادیکال‌ها قرار نخواهد گرفت.

با این حال، چشم‌انداز بی‌ثباتی و این واقعیت که افراط‌گرایان از خلاء قدرت تغذیه می‌کنند، مأموریت ۹۰۰ نیروی آمریکایی در سوریه را نسبت به چند ماه پیش فوری‌تر می‌کند. خروج آنها در حال حاضر، در لحظه بی‌ثباتی حداکثری در سوریه، احمقانه خواهد بود.

این خطر واقعی وجود دارد که ترامپ نیرو‌های آمریکایی را از سوریه خارج کرده و به خانه بازگرداند. ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری‌اش دو بار تلاش کرد تا نیرو‌های آمریکایی را خارج کند، قبل از اینکه تعداد آنها را کاهش دهد و دوباره مستقر کند.

به نظر می‌رسد او همچنین با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که به دنبال نقشی مهم در سوریه جدید است، تعاملاتی دارد. دولت ترکیه بار‌ها به ترامپ و دیگر روسای جمهور آمریکا گفته که آنکارا آماده مبارزه با افراط گرایان در سوریه است، اما این ادعایی خودپسندانه است. سوابق آنکارا نشان می‌دهد که اردوغان و متحدانش خواهان تضعیف حمایت ایالات متحده از نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) هستند، یک نیروی جنگی عمدتاً کرد که شریک واشنگتن در مبارزه با داعش است. 

بیشتر بخوانید: رئیس کمیته آشتی ملی سوریه ترور شد

مشکل ترکیه این است که نیرو‌های دموکراتیک سوریه با حزب کارگران کردستان (یا پ. ک. ک)، یک سازمان شبه نظامی مرتبط است. ترک‌ها به ارتش ملی سوریه (SNA) - یکی دیگر از گروه‌های شورشی مورد حمایت ترکیه که در آزادسازی حلب نیز نقش داشت، دستور داده تا توجه خود را به نبرد با نیرو‌های دموکراتیک سوریه معطوف کند.

از آن زمان، ارتش ترکیه نیرو‌های خود را در امتداد مرز ترکیه و سوریه پیش از تهاجم احتمالی با هدف نابودی گروه کرد به کار گرفته است. بررسی جزئیات مانور ترکیه در سوریه آسان است، اما تلاش آنکارا برای رویارویی ارتش ملی سوریه با نیرو‌های دموکراتیک نقطه اوج تلاش‍های یک دهه‌ای این بازیگر برای فریب دادن ایالات متحده است.

آنکارا می‌خواهد ثابت کند که خواهان مهار رادیکالیسم است. اما رویکرد این بازیگر در ارتباط با کرد‌ها موجب می‌شود که اجرای ماموریت آمریکا در سوریه توسط ترکیه به بدترین نتایج منجر شود. این احتمال وجود دارد یک گروه افراطی در دمشق قدرت را در اختیار گرفته و هیچ متحد آمریکایی برای کنترل افراط گرایان باقی نباشد. از همین رو برای جلوگیری از بازگشت داعش و القاعده، آمریکا می‌بایست با هر هزینه‌ای در سوریه بماند، این کاری است که ایالات متحده می‌تواند و باید در سوریه انجام دهد.