ترافیک دیپلماتیک در ریاض؛ بررسی اجلاس بین‌المللی آینده سوریه با یمزبانی عربستان

اقتصاد۲۴- عربستان میزبان اجلاسی بین‌المللی با موضوع آینده سوریه است. این اجلاس که روز یکشنبه آغاز به کار کرد، به دنبال نشست ماه دسامبر در عقبه اردن برگزار می‌شود. طرف‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در اجلاس ریاض جمع شدند تا به رایزنی درخصوص آینده سوریه پسااسد بپردازند.

 براساس گزارش الخلیج آنلاین، وزرای خارجه کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، سوریه، عراق، لبنان، اردن، مصر، ترکیه، انگلیس و آلمان در این نشست حضور پیدا کردند. معاونان وزرای امور خارجه آمریکا و ایتالیا نیز به نمایندگی از دولت‌های خود به ریاض رفتند.

درخواست لغو تحریم‌های سوریه

«فیصل بن فرحان»، وزیر خارجه عربستان دیروز-یکشنبه- پس از دیدار دوجانبه با «اسعد الشیبانی»، وزیر خارجه دولت موقت سوریه در حاشیه نشست ریاض، بر اهمیت ادامه ارائه هرگونه حمایت از ملت سوریه تأکید کرد و گفت که آینده سوریه به خود سوری‌ها مربوط می‌شود.

بن فرحان در یک نشست خبری پس از پایان نشست ریاض درباره سوریه تصریح کرد: ما خواستار لغو تحریم‌های سازمان ملل علیه سوریه هستیم.

او ادامه داد: اولویت باید اکنون حفاظت از نهاد‌ها و موسسات سوریه باشد و ادامه تحریم‌ها به خواسته‌های ملت سوریه ضربه می‌زند.

وزیر خارجه عربستان تأکید کرد، سوریه نباید به منبع تهدیدات منطقه تبدیل شود. اتحادیه اروپا نیز لغو تحریم‌های سوریه را بررسی می‌کند. براساس گزارش العربیه، این اتحادیه در نشست آتی خود در بروکسل در اواخر ژانویه، این موضوع را در دستور کار قرار خواهد داد. این در‌حالی‌است که آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان «رویکرد هوشمندانه» در قبال تحریم‌های غرب علیه سوریه را پیشنهاد داد.

بیشتر بخوانید:ماجرای اعدام ۶ ایرانی در عربستان سعودی چه بود؟

بربوک یکشنبه در یک کنفرانس کوتاه مطبوعاتی گفت: «کشورش رویکرد هوشمندانه‌ای را در قبال تحریم‌ها پیشنهاد می‌کند تا مردم سوریه به امداد‌ها دست یافته و از مزایای سریع انتقال قدرت بهره‌مند شوند.» وزیر خارجه آلمان همچنین بر این موضوع تاکید کرد که تحریم‌های همکاران رژیم اسد باید حفظ شود.

هدایتگر دیپلماسی منطقه

عربستان نقش پررنگی در پرونده‌های سیاسی منطقه برعهده گرفته است. مقامات دولت موقت سوریه به‌طور دائم با ریاض در تماس هستند و جوزف عون، رئیس‌جمهور جدید لبنان در اولین سفر خود به عربستان خواهد رفت.

صابر گل‌عنبری، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در تحلیل این نوع از نقش‌آفرینی عربستان نوشت: سفر دو هیئت سوری و لبنانی در این بازه زمانی در منطقه، در وهله نخست منعکس‌کننده جابه‌جایی و چرخشی است که در سپهر جبهه‌بندی‌های منطقه‌ای ایجاد شده است که وزنه عربستان را می‌تواند در منطقه به‌ویژه شامات سنگین‌تر کند. این آورده ژئوپلیتیک (سنگین‌تر شدن وزنه عربستان)، محصول قدرت و نفوذ نرم عربستان است. قابل تأمل هم این‌که اکنون روابط جدیدی میان لبنان و سوریه در حال شکل‌گیری است و سفر امروز نجیب میقاتی به دمشق به‌عنوان اولین سفر نخست‌وزیر لبنان از سال ۲۰۱۰، بروندادی از آن است و نزدیکی همزمان دو کشور به ریاض هم می‌تواند به بهبود مناسبات بیروت و دمشق کمک کند.

این کارشناس خا‌ورمیانه تاکید کرد: این درحالی‌است که در دو سال اخیر عربستان بر چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود متمرکز شده و تقریباً از مداخله در پرونده‌های منطقه‌ای ازجمله سوریه و لبنان مثل قبل فاصله گرفته بود. اما پس از سقوط اسد و در امتداد سیاست بین‌الملل، قدرت نرم خود را در لبنان به‌کار گرفت و تکاپوی زیادی با محوریت یزید بن فرحان ـ فرستاده خود برای ریاست‌جمهوری جوزف عون ـ انجام داد.

او در ادامه نوشت: در وهله بعدی هم تبدیل شدن عربستان به مقصد سفراولی‌ها در منطقه، فارغ از جایگاه دینی و تاریخی آن، دو علت مهم‌تر از آن دارد؛ نخست این است که کشور پولداری است و اقتصادش هم بین‌المللی شده است. حالا که جوزف عون و احمد الشرع (جولانی) بر امر توسعه و بهبود اوضاع اقتصادی کشور خود تاکید دارند، معتقد هستند که کلید این مهم، ارتباط با کشور‌های پولدار و جذب کمک‌ها و سرمایه‌گذاری آنهاست. علت دوم هم این است که عربستان خواه‌ناخواه به دروازه خاورمیانه‌ای سیاست بین‌الملل تبدیل شده است؛ به این معنا که این کشور‌ها بر این باور هستند که اگر چتر حمایتی عربستان را داشته باشند، این کشور می‌تواند با چانه‌زنی با ارکان این سیاست ـ یعنی آمریکا و اروپا و در درجه بعدی چین و روسیه ـ موجبات کسب حمایت و مشروعیت بین‌المللی را نیز برای آنها فراهم کند.

با تضعیف ایران، عربستان بالا آمده است

محمد خواجویی، تحلیلگر ارشد خاورمیانه درباره سیاست عربستان در منطقه به هم‌میهن گفت: «عربستان سعودی از چهار سال پیش سیاست خارجی منطقه‌ای جدیدی را کلید زد. بعد از تنش‌هایی که میان این کشور در منطقه با ایران در جنگ یمن و همینطور با بعضی طرف‌های عربی مانند قطر پیش آمد، به سمت بازسازی روابط منطقه‌ای پیش رفت. به این نتیجه رسید که باید با همه طرف‌های منطقه‌ای رابطه پایداری داشته باشد.

بیشتر بخوانید:هزینه جاه‌طلبی‌های عربستان؛ ریاض معلق میان پیمان با آمریکا و عادی سازی رابطه با اسرائیل/ ترامپ کابوس بن سلمان می‌شود؟

بر همین اساس روابط خود با ایران و قطر را احیا کرد و از جنگ یمن خارج شد. در بعد بین‌المللی هم تلاش کردند در رابطه‌شان با قدرت‌های بزرگ، به سمت نوعی توازن بروند. اگر در دوره‌ای عربستان را ذیل سیاست خارجی آمریکا تعریف می‌کردیم، از چهار سال گذشته به‌مرور این سیاست تغییر کرد و عربستان دیگر اتکایش صرفاً به آمریکا نیست. بلکه تلاش می‌کند در رابطه‌اش با چین، آمریکا و روسیه توازن ایجاد کند. از این طریق می‌تواند از ظرفیت‌های هرطرف استفاده کند و قدرت چانه‌زنی‌اش را بالا ببرد.»

او ادامه داد: «همه اینها نشان می‌دهد که اولویت و برنامه‌های عربستان تغییر کرده است. عربستان امروز را نمی‌توانیم با عربستان ۲۰ سال قبل مقایسه کنیم. یکی از مهمترین اهداف کلان عربستان سعودی این است که تبدیل به یک قدرت تاثیرگذار سیاسی و اقتصادی در منطقه شود. طرح‌های توسعه‌ای که عربستان در پیش گرفته، نشان‌دهنده این است که این کشور به‌دنبال تبدیل شدن به هاب انرژی، توریسم و ترانزیت در منطقه است. از این منظر حتی رقابت‌هایی با برخی بازیگران دیگر ازجمله امارات دارد. در این فضا، نیاز آنها روابط پایدار منطقه‌ای و بین‌المللی است.»

پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: «پرهیز عربستان از ورود به تنش‌ها و صف‌بندی‌های منطقه‌ای باعث شده که زمینه برای نقش‌آفرینی آنان بیش از پیش فراهم شود. کمااین‌که شاهد هستیم در شرایط کنونی که منطقه شاهد تغییر نظم است، عربستان تلاش کرد در جریان نزاعی که بین آمریکا، اسرائیل و ایران در گرفته بود، موضع میانه را در پیش بگیرد. موضع محتاطانه که کمترین آسیب را در این درگیری‌ها ببیند تا بتواند در دوره گذار و شکل‌گیری نظم جدید وزن خود در معادلات منطقه‌ای را بالا ببرد. همسو با تضعیف نقش منطقه‌ای ایران ما شاهد این هستیم که عربستان تلاش می‌کند به‌عنوان بازیگری که ابتکار عمل را در دست دارد، در روند‌های سیاسی منطقه‌ای ورود کند.

ما شاهد نقش‌آفرینی عربستان در جریان انتخاب رئیس‌جمهوری لبنان بودیم. اجلاس اخیری که عربستان میزبانش است و برای بررسی موضوع سوریه شکل گرفته، همچنین طرح صلحی که عربستان درخصوص موضوع فلسطین پیگری می‌کند، نشان می‌دهد که ریاض قصد دارد ابتکار عمل را در دست خود حفظ کند.»

خواجویی تاکید کرد: «ورود ترامپ به کاخ سفید برای عربستان خیلی مهم است. ترامپ با عربستان متفاوتی روبه‌رو می‌شود که طبیعتاً وزنش افزایش پیاده کرده و باید نقش‌آفرینی ریاض در روند‌های متعدد منطقه‌ای را بپذیرد. به‌ویژه در شرایطی که نظم منطقه‌ای در حال گذار است؛ بنابراین تحرکات عربستان در آستانه روی کار آمدن ترامپ بیشتر از قبل شده است. حتی معتقدم این فرصت برای عربستان مهیاست که به‌عنوان یک بازیگر در جریان کاهش تنش میان ایران و آمریکا نقش‌آفرینی کند. این فرصت مهمی است و چه‌بسا سعودی‌ها در این زمینه هم به‌دنبال تلاش برای نقش‌آفرینی باشند. این ظرفیت برای آنها فراهم است.»