ایران چگونه برای دوره چهار ساله ترامپ آماده می‌شود؟/ روابط ایران با چین و روسیه آنطور که باید پیش نرفت

اقتصاد ۲۴- "محمد عباس ناجی" کارشناس مسائل ایران در "مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام" درباره اینکه ایران چگونه خود را برای چهار سال پیش رو یعنی زمانی که "دونالد ترامپ" در آمریکا زمام امور را در دست دارد آماده کرده می‌نویسد: "البته ایران از زمانی که "دونالد ترامپ" به عنوان نامزد جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۲۴ اعلام شد خوشحال نبود، اگرچه همیشه ادعا کرده که به این فکر نمی‌کند که چه کسی زمام قدرت را در کاخ سفید به دست می‌گیرد. راز ناراحتی ایران به شخص ترامپ مربوط می‌شود چرا که او در دوره نخست ریاست جمهوری خود با خروج از برجام باعث شد تا تهران خصومت خاصی با وی داشته باشد. هم چنین، ترامپ فرمان ترور ژنرال سلیمانی را صادر کرد. این ضایعه‌ای دردناک و جبران ناپذیر برای ایران بود". 

ایران در حال حاضر در چه شرایطی به سر می‌برد؟

این تحلیلگر سیاسی مسائل ایران در ادامه می‌نویسد: "ایران با بحران‌هایی در سطح داخلی و بین المللی مواجه است. در سطح منطقه‌ای ایران با حملات اسرائیل علیه نیرو‌های نیابتی خود مواجه بوده و ممکن است در آینده نیز حملات بیش تری علیه آنان صورت گیرد. هم چنین، تهران در رابطه با برنامه هسته‌ای خود به دوراهی رسیده است، زیرا باید تصمیم بگیرد که به تعهدات خود در توافق هسته‌ای به طور کامل پایبند باشد یا آن که به سوی ساخت بمب اتمی حرکت کند. علاوه بر این، روابط ایران با کشور‌های غربی بدتر شده وضعیتی که در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ وجود نداشت.

کشورهای اروپایی در آن زمان به دلیل خروج آمریکا از برجام به موضع ایران بیش از موضع آمریکا نزدیک بودند. همراهی اروپایی‌ها با ایران در آن زمان آنجا مشخص شد که اروپایی به لغو پیش نویس قطعنامه آمریکا که در ۱۵ آگوست ۲۰۲۰ برای تمدید ممنوعیت اعمال شده علیه ایران در زمینه تسلیحات سنگین ارائه شده بود کمک کردند. آمریکا در حالی خواستار تمدید آن ممنوعیت شد که عملاً در تاریخ ۱۸ اکتبر منقضی شده بود. فرانسه، بریتانیا و آلمان به همراه هشت کشور دیگر در همان سال به پیش نویس آن قطعنامه رای ممتنع دادند، روسیه و چین آن را رد کردند و تنها دو کشور یعنی ایالات متحده آمریکا و جمهوری دومینیکن به نوعی از آن قطعنامه حمایت کردند که شکست سیاسی بزرگی برای دولت ترامپ تلقی می‌شد.

روابط ایران با چین و روسیه نیز آن طور که تهران انتظار داشته پیش نرفته است. درست است که ایران و روسیه در تاریخ ۱۵ ژانویه سال جاری میلادی قرارداد مشارکت استراتژیک را امضا کردند، اما آن توافق نامه شامل بند‌های مبهمی است و نشان می‌دهد که دو کشور به ویژه در سطح نظامی تمایلی به گسترش همکاری‌ها ندارند و علاوه بر آن، نشان دهنده پایان شکاف اعتماد بین تهران و مسکو، به ویژه پس از سقوط متحد سابق آنان یعنی "بشار اسد" رئیس جمهور پیشین سوریه نیست رئیس جمهوری که حکومتش در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۴ ساقط شد".

این تحلیلگر در ادامه می‌نویسد: "در سطح داخلی نیز نشانه‌هایی از نارضایتی در ایران دیده می‌شود. چندان از شدت بحران اقتصادی موجود در اثر تحریم‌ها و بحران‌های اجتماعی کاسته نشده است. در چنین وضعیتی ترامپ دوباره در تاریخ ۲۰ ژانویه امسال به کاخ سفید بازگشت جایی که انتظار می‌رود پرونده ایران از روز اول روی میز او باشد، به ویژه با توجه به پیام‌های قبلی که او به طور خاص در مورد ایران ارسال کرده است. با توجه به امکان اجرای مجدد سیاست "فشار حداکثری" از سوی دولت ترامپ هدف از آن طرح سوق دادن ایران به سمت ایجاد تغییر در سیاست خود در مورد پرونده‌های بحث برانگیز باقی مانده آن کشور از جمله پرونده هسته‌ای و برنامه‌های موشکی، علاوه بر نقش منطقه‌ای ایران و حمایت آن کشور از روسیه در جنگ اوکراین است".

بیشتر بخوانید:  گزارش نشریه غربی از نظرات مردم کوچه و بازار تهران درباره تأثیر ترامپ بر اقتصاد ایران/ نگاه حسرت‌آمیز ایرانیان به اقتصاد همسایگان شریک آمریکا

توپ در زمین تهران است

"ناجی" معتقد است که اکنون تصمیم با ایران است و می‌افزاید: "در اینجا به نظر می‌رسد توپ در زمین تهران است، زیرا دو طیف اصلی در داخل آن کشور آن را به اطراف پرتاب می‌کنند. تیم نخست در داخل ساختار تصمیم گیری ایران باور دارد که این بحران‌ها طیف وسیعی از گزینه‌ها را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد و برخلاف وضعیتی است که در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ وجود داشت. او در آن زمان موفق شد توافق هسته‌ای را از محتوای آن خالی کند، اما نتوانست ایران را مجبور به تغییر رفتار سازد.

در واقع، سیاست ترامپ تاثیر نامطلوبی بر روی رفتار هسته‌ای ایران داشت و باعث افزایش انباشت مقادیر زیادی اورانیوم غنی شده توسط ایران شد که در حال حاضر ۳۲ برابر بیش از میزان تصریح شده در توافق هسته‌ای است. به این موضوع افزایش سطح غنی سازی تا ۶۰ درصد ایران یعنی درصد مورد نیاز برای ساخت بمب اتمی و گسترش دامنه عملیات غنی سازی به علاوه راکتور نطنز و تاسیسات فردو که در اعماق زمین ساخته شده‌اند را نیز اضافه کنید. از نظر این تیم، جهش‌های ایران در برنامه هسته‌ای خود در دوره اول ترامپ بر اساس ملاحظات بسیاری از جمله حضور این کشور در منطقه و تقسیم بندی و اختلاف نظر میان کشور‌های غربی نسبت به آن موضوع صورت گرفت تا جایی که برخی از اقدامات، ایران را به این نتیجه رساند که باید سطح تعهدات خود در توافق هسته‌ای را کاهش دهد.

این طیف اکنون باور دارد که در شرایط فعلی تحمیل شده به دلیل جنگ اسرائیل در منطقه، که ایالات متحده آمریکا قویا از آن حمایت می‌کند گزینه دیگری جز مذاکره با ترامپ باقی نمانده و ایران قدرت مانور چندانی نخواهد داشت. هدف از این مذاکره در وهله نخست اجتناب از دشوارترین مسیر یعنی درگیر شدن در جنگ مستقیم با آمریکا یا اسرائیل یا قرار گرفتن در معرض حمله نظامی گسترده‌تر از حمله اسرائیل در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ است. در این میان، برخی از اعضای دولت ترامپ از جمله "مایک والتز" مشاور امنیت ملی ترامپ سیگنال‌هایی ارسال کرده‌اند مبنی بر آن که اکنون زمان مناسبی برای اتخاذ تدابیر قاطعانه از سوی آمریکا در قبال ایران است".

 

شواهدی از تهران مبنی بر تمایل به مذاکره با آمریکا 

این تحلیلگر سیاسی با اشاره به این که شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند ایران مایل به مذاکره با آمریکاست می‌نویسد: "مسعود پزشکیان" رئیس جمهور قبل از سفر به روسیه و امضای قرارداد مشارکت راهبردی با "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه، در مصاحبه با خبرنگار شبکه آمریکایی "ان بی سی" در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵ از آمادگی ایران برای مذاکره با کشور‌های غربی و تمایل این کشور برای برقراری صلح و ثبات در منطقه گفته بود. به نظر می‌رسید که کانال‌های ارتباطی باز بین تهران و دولت ترامپ وجود دارند که با آزادی "چچیلیا سالا" روزنامه نگار ایتالیایی نتیجه بخش بودن خود را نشان داده است.

همچنین، "ایلان ماسک" میلیاردر آمریکایی نزدیک به ترامپ اظهار داشت که در آن موضوع نقش داشته است. پیش از آن نیز گزارش‌هایی درباره دیدار او با "سعید ایروانی" نماینده ایران در سازمان ملل متحد صورت گرفته بود، هرچند که تهران و رم نقش داشتن "ماسک" در موضوع آزادی خبرنگار ایتالیایی را تکذیب کردند".

بیشتر بخوانید: سیگنال‌های مذاکره بین تهران-واشنگتن؛ آیا دولت پزشکیان فرصت تکرار نشدنی برای مذاکره با آمریکا است؟

طیف تندرو در داخل ایران چه نظری دارد؟ 

"محمد عباس ناجی" در ادامه با اشاره به موضع طیف دوم یعنی منتقدان پیشنهاد مذاکره مطرح شده از سوی دولت پزشکیان با آمریکا و غرب می‌نویسد: "در مقابل این گروه، گروه دوم تندروتر وجود دارند که می‌گویند مذاکره را رد نمی‌کنند بلکه خواستار تقویت موقعیت ایران پیش از توسل به این گزینه هستند. از نظر آنان، طرح ابتکار عمل دعوت ایران از آمریکا برای مذاکرات تهران را تضعیف می‌کند و این پیام را به طرف مقابل ارسال خواهد کرد که ایران از خود ضعف نشان داده است. از اینجا می‌توان چرایی هجمه گسترده رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان از جمله روزنامه کیهان علیه پزشکیان و دولت او را متوجه شد.

"حسین شریعتمداری" مدیرمسئول آن روزنامه در مطلبی تحت عنوان "آقای پزشکیان، شما صاحب ایران نیستید" از پیشنهاد مطرح شده از سوی پزشکیان برای مذاکره با آمریکا انتقاد کرد. او هم چنین از طرح این موضوع توسط پزشکیان که ایران به دنبال انتقام جویی از ترامپ به دلیل ترور ژنرال سلیمانی نیست، انتقاد کرده است. باید این انتقادات را در کنار مانور‌های نظامی اخیر ایران قرار داد که همگی ارسال کننده این پیام هستند که ایران اهرمی در اختیار دارد که می‌تواند به آن کشور کمک کند که در صورت لزوم از گزینه نظامی نیز استفاده نماید".

این تحلیلگر سیاسی در بخش نتیجه گیری مقاله خود می‌نویسد: "در اینجا روند تقسیم نقش بین این دو تیم عمدی به نظر می‌رسد و هدف از آن این است که در آغاز به کار دولت ترامپ فضای بیشتری برای تحرک و مانور و تلاش برای جذب فشار‌های ناشی از تحولات داخلی و خارجی در اختیار ایران قرار دهد".

منبع: مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام