ثبت رکورد جدید در تولید گاز فاز ۱۱ پارس جنوبی

اقتصاد۲۴- قفل توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که ۲۰ سال در گیرودار قرارداد‌های گوناگون بسته مانده بود، سرانجام در عمر کوتاه دولت سیزدهم باز شد؛ از زمان حفر نخستین حلقه چاه در میدان مشترک پارس جنوبی تاکنون نزدیک به ۳۰ سال می‌گذرد؛ حوالی سال ۱۳۷۵ بود که شرکت نفت فلات قاره ایران با استفاده از دستگاه حفاری مدرس و تجهیزات سایر پروژه‌ها و با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای، نخستین حلقه چاه اکتشافی پارس جنوبی را حفر کرد و درست بعد از ۲۷۰ روز انجام عملیات حفاری، وجود حجم عظیم ذخایر گاز و میعانات گازی در این میدان محرز و برای نخستین مرحله فاز یک توسعه و تولید از این میدان مشترک تعریف شد.

از آن روز، سال‌ها می‌گذرد و توسعه فاز‌های مختلف پارس جنوبی با مشارکت شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های بزرگ نفتی جهانی یکی پس از دیگری به بهره برداری رسیدند به طوری که تا انتهای سال ۱۳۸۸ فاز‌های ۱، ۲ و ۳، ۴ و ۵، ۶ و ۷ و ۸، ۹ و ۱۰ به طور رسمی راه اندازی شدند. مابقی فاز‌ها به استثنا فاز ۱۱ و فاز ۱۴ نیز تا انتهای سال ۱۳۹۸ به طور رسمی راه اندازی شدند.

وضعیت پیچیده فاز ۱۱

اواسط سال ۱۳۷۹ بود که شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه برای توسعه بخش بالادستی فاز ۱۱ پارس جنوبی و همچنین ساخت یک کارخانه حدود ۱۰ میلیون تنی تولید ال ان جی تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. پس از امضای این تفاهم‌نامه، شرکت پتروناس مالزی هم برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی پیش‌قدم شد و با توافق سه جانبه، شرکت ملی نفت ایران (۵۰ درصد)، شرکت توتال فرانسه (۴۰ درصد) و پتروناس مالزی (۱۰ درصد)، توسعه بخش بالادستی و همچنین پایین دستی فاز ۱۱ پارس جنوبی را در اختیار گرفتند.

مطالعات فنی و مهندسی برای توسعه فاز ۱۱ ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۸۵ پیشنهاد‌های فنی و مالی توسعه این پروژه بزرگ مطرح شد

در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ به دلیل افزایش قیمت جهانی فولاد و بالارفتن هزینه اجرای این پروژه مرزی شرکت توتال فرانسه عهد شکنی و وقت کشی کرد و بعد از انجام مذاکرات طولانی و مخالفت شرکت ملی نفت ایران با پیشنهاد حدود ۱۰ میلیارد دلاری فرانسوی‌ها، توتال از اجرای فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار رفت.

کلاف توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی همچنان سر در گم بود که در سال ۱۳۸۸، چینی‌ها برای توسعه این فاز مرزی با پیشنهاد مالی ۴ میلیارد دلار پیش قدم شدند. بر اساس قراردادی که شرکت ملی نفت ایران با شرکت CNPC امضا کرد، شرکت چینی موظف بود در مدت زمان ۵۲ ماه فاز ۱۱ را به تولید برساند، اما این شرکت نیز بعد از گذشت مدت زیادی از توسعه این فاز کنار گذاشته شد.

بعد از خلع ید شرکت چینی از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در سال ۱۳۹۲ براساس تصمیمات مدیریتی اتخاذ شده و به دلیل زمان بر بودن توسعه بخش خشکی و دریایی همزمان، قرار شد توسعه بخش دریایی به صورت مستقل و زودتر از بخش خشکی انجام شود.

بیشتر بخوانید:دولت در فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی ناتوان است؟

اواخر مردادماه ۱۳۹۲ نیز قرارداد توسعه این میدان در قالب بیع متقابل به شرکت پتروپارس واگذار شد. بر اساس قرارداد، ساخت و نصب دو سکوی سرچاهی (پایه و عرشه) و حفر ۱۲ حلقه چاه در هر سکوی سرچاهی در دستور کار پتروپارس قرار گرفت ضمن اینکه، دو خط لوله ۳۲ اینج هر یک به طول حدود ۱۳۵ کیلومتر جهت انتقال گاز به خشکی، تأسیسات دریافت و جداسازی و تثبیت میعانات و مخازن ذخیره میعانات در خشکی و تأسیسات صادرات میعانات گازی نیز باید ساخته و نصب می‌شد.

هنوز ۸ ماه از امضا قرارداد نگذشته بود که شرکت پتروپارس به طور کامل از توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار رفت و بیژن زنگنه وزیر وقت نفت به صراحت اعلام کرد که فاز ۱۱ فعلاً در اولویت کاری وزارت نفت نیست و تصمیم درباره آن سر فرصت گرفته خواهد شد.

توسعه فاز ۱۱ همچنان گرفتار در بلاتکلیفی تا اینکه در سال ۱۳۹۵ توتال بار دیگر برای توسعه فاز ۱۱ پیش‌قدم شد و موافقتنامه اصولی این طرح توسعه‌ای در همان سال و قرارداد آن هفت ماه بعد (۱۲ تیرماه ۱۳۹۶) در قالب شرایط عمومی، ساختار و الگوی جدید قرارداد‌های نفتی به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم توتال فرانسه (۵۰.۱ درصد)، شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی ۳۰ درصد) و پتروپارس (۱۹.۹ درصد) امضا شد.

اما این موافقت نامه ۴ ماه بیشتر دوام نیاورد و دوباره این فاز از دسترس خارج شد.

فاز ۱۱ در دولت سیزدهم

با روی کار آمدن دولت سیزدهم و آغاز فعالیت رسمی آن در مردادماه ۱۴۰۰ با شعار پیشبرد طرح‌ها با تکیه بر توان داخل و اینکه هیچ طرحی نباید معطل تحقق برجام باشد، توسعه فاز ۱۱ با جدیت بیشتری دنبال شد.

سرعت حفاری‌ها افزایش یاف. ت و مرحله نخست حفر چهار حلقه چاه با جدیت دنبال می‌شد. نیمه دی ماه ۱۴۰۰ بود که گروه پتروپارس از ابلاغ رسمی ۲ قرارداد مهم برای تسریع در توسعه فاز ۱۱ خبر داد و اعلام کرد که این قرارداد‌ها مربوط به اجرای خط لوله دریایی، همچنین انتقال، اصلاح و نصب سکوی تولیدی در موقعیت SPD ۱۱ B است.

پس از ابلاغ این قراردادها، فعالیت‌های مهندسی، خرید و اجرای متناظر با آنها از ابتدای دی‌ماه ۱۴۰۰، به‌طور رسمی آغاز شد. ۷ ماه بعد، یعنی مردادماه ۱۴۰۱ اعلام شد که عملیات لوله‌گذاری دریایی خط انتقال گاز نخستین سکوی فاز ۱۱ پارس جنوبی در خلیج فارس تکمیل شد.

این عملیات شامل یک رشته خط لوله ۳۲ اینچ دریایی گاز ترش و یک رشته خط لوله ۴.۵ اینچ تزریق منواتیلن گلایکول به طول تقریبی ۱۵ کیلومتر بود که از طریق اتصال در کیلومتر ۱۸ خط لوله دریایی سکوی دریایی ۱۲ C از فاز ۱۲ پارس جنوبی، وظیفه انتقال گاز ترش سکوی ۱۱ B را به پالایشگاه خشکی بر عهده داشت.

مهرماه ۱۴۰۱، با اعلام قید فوریت به منظور پیشگیری از مشکل ناترازی گاز در زمستان کار توسعه این فاز نیز با جدیت انجام شد. جابه‌جایی یک سکوی بهره برداری از موقعیت خود به موقعیتی جدید اقدامی ابتکاری و راهگشا برای سرعت بخشی به روند توسعه فاز مرزی ۱۱ بود. این اقدام که حتی در دنیا هم کم نظیر است برای نخستین بار در دولت سیزدهم رقم خورد.

ضرورت تولید زودهنگام از فاز ۱۱ پارس جنوبی و وجود محدودیت‌های بین‌المللی سبب شد تا پیمانکار پروژه با بعضی مشکلات عملیاتی جابه‌جایی سکو رو به رو شود، اما در نهایت با پذیرش ریسک از سوی مدیران و کارکنان صنعت نفت و با کمک متخصصان و کارشناسان ایرانی اقدام‌های اولیه و برش پایه‌های سکو انجام شد و سکوی فاز ۱۲ بر روی شناور قرار گرفت تا برای نصب منتقل شود.

با اولویت گذاری‌های انجام شده در دولت سیزدهم، فروردین ماه ۱۴۰۲ اعلام شد که چاه‌ها تکمیل و خطوط لوله زیردریایی نیز احداث شده است و بخش‌های مرتبط با سه پایه مشعل و بریج نیز در حال نصب است. در ضمن گفتنی است که سفارش‌گذاری ساخت یک سکوی دیگر و جکت دیگر برای این فاز در سال ۱۴۰۰ انجام شده تا بلافاصله با حفاری‌های جدید، توسعه تکمیلی (تولید روزانه ۵۶ میلیون متر مکعب گاز) در آینده عملیاتی شود.

بیشتر بخوانید:افت تولید گاز در پارس جنوبی کاهش می‌یابد

در فاز اولیه برداشت از این میدان که با انتقال سکوی فاز ۱۲ انجام می‌شود، تولید گاز به ۱۵ میلیون متر مکعب در روز رسید. 

طلسم فاز ۱۱ پارس جنوبی شکست

محمدرضا رجایی، مجری طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در پاییز امسال گفته بود: بلوک فاز ۱۱ پارس جنوبی با ذخیره ۲۱ تریلیون فوت مکعب گاز یکی از بلوک‌های مرزی میدان گازی پارس جنوبی و آخرین فاز توسعه‌ای این میدان محسوب می‌شود.

مجری طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی گفت: با تکمیل ۴ حلقه چاه، تولید گاز غنی از این موقعیت در مرداد ماه ۱۴۰۲ آغاز شد و در حال حاضر در موقعیت سکوی SPD ۱۱ B عملیات حفاری و تولید به صورت همزمان در حال انجام است.

وی افزود: هم‌اکنون در سکوی یادشده با شش حلقه چاه، روزانه حدود ۱۵ میلیون مترمکعب گاز خام تولید می‌شود.

سهم ۱۸ میلیون مترمکعبی فاز ۱۱ پارس جنوبی در تأمین گاز زمستان امسال

رجایی خاطرنشان کرد: از ابتدای شروع بهره‌برداری تاکنون حدود ۴.۷ میلیارد متر مکعب گاز خام با ارزشی معادل ۸۰۰ میلیون دلار در فاز ۱۱ تولید شده است.

وی ادامه داد: هم‌اکنون حفاری چاه هفتم در این موقعیت نیز به اتمام رسیده است و تولید از این میدان ۳ میلیون متر مکعب دیگر افزوده شد.

مجری طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی تصریح کرد: با بهره‌برداری از چاه هفتم و تمهیدات اندیشیده شده، در زمستان سال جاری روزانه حدود ۱۸ میلیون مترمکعب گاز خام از فاز ۱۱ تولید می‌شود.

رجایی گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، پیش‌بینی می‌شود که حفاری کل ۱۲ حلقه چاه موقعیت SPD ۱۱ B تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام برسد و پرونده توسعه این موقعیت بسته شود.