بازی اردن و مصر در زمین سوخته؛ ترکش‌های قمار ژئوپلتیکی ترامپ در خاورمیانه/ اسرائیل گرفتار در باتلاق متحدان

اقتصاد۲۴- ریسپانسیبل استیت کرفت با انتشار یادداشتی مدعی شد: ملک عبدالله دوم پادشاه اردن به تازگی با ترامپ دیدار کرد و پس از آن طی یک کنفرانس مطبوعاتی کوتاه، سؤالات خبرنگاران در مورد اصرار ترامپ برای پذیرش پناهجویان فلسطینی از غزه را با پاسخ‌هایی سطحی دور زد.

عبدالله گفت که پیش از هرگونه پاسخ مستقیم باید منتظر سایر موضع گیری رهبران عرب، از جمله محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر بود. این در حالی است که عبدالفتاح السیسی و دیگر رهبران عرب ۲۷ فوریه در قاهره دیدار خواهند کرد تا ظاهراً جایگزینی برای طرح ترامپ در باب بیرون راندن اجباری فلسطینیان از غزه که جنایت جنگی است، پیدا کنند.

اردن بر سر دور راهی

این نشریه در ادامه این یادداشت ادعا کرد: ترامپ به نوبه خود تاکید دارد که فلسطینی‌ها نمی‌خواهند در غزه باشند، از ترک غزه خوشحال می‌شوند و نمی‌خواهند برگردند. ترامپ به سؤالاتی درباره نحوه برخورد با فلسطینی‌هایی که قصد خروج ندارند؛ پاسخی نداد.

رئیس جمهوری آمریکا در کنار ملک عبدالله که ناراحت به نظر می‌رسید، نشسته بود، به نظر می‌رسید از قصد خود برای وادار کردن اردن به پذیرش فلسطینی‌ها کوتاه نیامده و این کشور را با احتمال قطع کمک‌ها و حمایت‌های مالی ایالات متحده تهدید کرده است.

اردن به واسطه تکیه بر حمایت‌های مالی واشنگتن که حدود ۱۰ درصد از بودجه ملی این کشور را تشکیل می‌دهد، در موقعیت دشواری قرار گرفته است. مصر نیز به همین ترتیب به کمک‌های ایالات متحده متکی است. هر دو کشور پس از امضای معاهدات صلح با اسرائیل در سال‌های ۱۹۹۴ و ۱۹۷۹، به طور قابل توجهی حمایت مالی بیشتری از ایالات متحده دریافت کردند.

در این میان، ترامپ در پاسخ به سوال برت بییر، خبرنگار فاکس نیوز در مورد اینکه چگونه اردن و مصر را متقاعد می‌کند که تقریباً یک میلیون پناهنده فلسطینی را بپذیرند، گفت: «ما میلیارد‌ها میلیارد دلار در سال به آنها می‌دهیم.»

کاهش کمک‌های خارجی توسط ترامپ شامل ۱.۴۵ میلیارد دلاری است که ایالات متحده سالانه به اردن می‌فرستد. بدیهی است که از دیدگاه ترامپ، اردن به آمریکا مدیون است و بنابراین باید پناهندگان فلسطینی را پذیرا باشد.

قمار ترامپ

علاوه بر این ترامپ ممکن است متوجه نباشد که متقاعد کردن ملک عبدالله برای پذیرش فلسطینیان، نه تنها روابط ایالات متحده و اردن را به خطر می‌اندازد، بلکه به طور بالقوه تمایل سایر کشور‌های عربی برای مشارکت با آمریکا را به شکل منفی تحت تاثیر قرار می‌دهد.

به نظر می‌رسد ترامپ معتقد است که ایالات متحده کمک‌های نظامی و بشردوستانه را به اردن و دیگر کشور‌ها ارسال و در ازای آن امتیاز‌های اندکی دریافت می‌کند، به جای اینکه بفهمد که حمایت ایالات متحده از سایر کشور‌ها نقش کلیدی در حفظ رهبری ایالات متحده داشته است.

حالا این متحدان زمانی که مجبور به پذیرش خودکشی سیاسی برای حمایت از برنامه منطقه‌ای ترامپ می‌شوند، مطمئنا به دنبال متحدان و شرکای دیگر خواهند بود. شواهد نشان می‌دهد ترامپ از این که تهدیدی وجودی برای حکومت عبدالله و عامل ثبات یک متحد اصلی غیرناتو محسوب می‌شود، بی‌اطلاع است.

بیشتر بخوانید:تحریم بندر چابهار توسط ترامپ؛ چالش ژئوپلیتیکی جدید برای هند

نیمی از فلسطینی‌ها جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند، گزاره‌ای که ماحصل اخراج فلسطینیان توسط اسرائیل در سال‌های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ است. ۹۴ درصد از مردم این کشور به واسطه حمایت‌های آمریکا از اسرائیل در جریان جنگ در غزه، کالا‌های آمریکایی را تحریم می‌کنند.

تاکنون سه حمله به مرز یا سفارت اسرائیل رخ داده است. اگر صد‌ها هزار پناهجوی جدید فلسطینی وارد اردن شوند، وضعیت شکننده موجود احتمالاً فرو خواهد ریخت. دولت عبدالله ممکن است سرنگون شود و با توجه به موفقیت اخوان المسلمین در انتخابات پارلمانی سپتامبر، دولتی که به احتمال زیاد جایگزین آن می‌شود، علاقه‌ای به امضای معاهده صلح دیگری با اسرائیل نخواهد داشت یا مایل به میزبانی از نیرو‌های آمریکایی نخواهد بود.

بازی در زمین سوخته

به نوشته ریسپانسیبل استیت کرفت، علاوه بر بی‌ثباتی سیاسی، اردن به سادگی منابع کافی برای پذیرش پناهجویان اضافی را ندارد. اردن آب کافی برای جمعیت فعلی خود ندارد، وضعیتی که به دلیل بار پناهجویان اردن به عنوان میراث درگیری‌های پیشین، از جمله حمله ایالات متحده به عراق در سال ۲۰۰۳ و سال‌های جنگ داخلی سوریه، بدتر شده است.

اردن علیرغم تحولات منطقه‌ای، عمدتاً به دلیل کمک‌های ایالات متحده و اروپا برای میزبانی از پناهجویان، به شکلی نسبی سنگر ثبات باقی مانده است. اما با وجود این حمایت‌ها، بدهی اردن در حال حاضر ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. بیست و دو درصد از جمعیت اردن بیکار هستند. از دیدگاه عبدالله، اردن در حال حاضر امتیاز‌های زیادی برای آمریکا دارد.

به اصرار واشنگتن، این کشور در ۳۰ سال گذشته معاهده صلح با اسرائیل را حفظ کرده است، آن هم در شرایطی که این معاهده محبوبیتی در میان اردنی‌ها ندارد. اردن میزبان بیش از ۱۵ پایگاه و تأسیسات مختلف نظامی ایالات متحده و تقریباً ۴ هزار سرباز آمریکایی است.

در این میان به نظر می‌رسد مصر ممکن است به خواست آمریکا تن داده تا بدین طریق منافع خود را به واسطه حمایت‌های مالی و تسلیحاتی ایالات متحده محقق کند. رهبری این کشور براین باور است که با حمایت آمریکا می‌تواند قدرت را نگه دارد. اما دولت اوباما نتوانست دولت مبارک را از خیزش مردمی که آن را در سال ۲۰۱۱ سرنگون کرد، نجات دهد.

بسیاری از خودکامگان عرب از آنچه به عنوان خیانت اوباما به یکی از شرکای اصلی ایالات متحده یاد می‌کنند شوکه شدند. به همین دلیل می‌توان گفت که ترامپ نه تنها از متحدان آمریکا حمایت نمی‌کند، بلکه فعالانه آنها واداشته تا تصمیمی اتخاذ کنند که می‌تواند نوعی خودکشی سیاسی قلمداد شود. از همین رو رهبران متحدان آمریکا از ریاپ تا رباط ممکن است در تعاملاتشان با ایالات متحده تجدید نظر کنند.