جزئیاتی از فشار ترامپ بر بغداد برای دوری از تهران/ از ادغام شبه نظامیان شیعه در ارتش تا جلوگیری از ورود دلار‌های آمریکا به ایران

اقتصاد ۲۴- در تاریخ چهارم فوریه سال جاری میلادی، دولت دوم ترامپ قصد خود را برای تحت فشار قرار دادن دولت عراق به منظور کاهش روابط اقتصادی خود با ایران و اتخاذ گام‌هایی برای کاهش نفوذ سیاسی و استراتژیک ایران در آن کشور به صراحت اعلام کرد. در آن روز سند "امنیت ملی" از سوی ترامپ امضا شد که در آن از راه اندازی دوباره فشار حداکثری سخن به میان آمده است. مفاد آن سند به مقام‌های آمریکایی دستور می‌دهد تا از معاملات دلاری عراق با ایران جلوگیری کنند و از پرداخت بدهی عراق به ایران در مورد صادرات گاز طبیعی تهران به بغداد جلوگیری به عمل آید. واشنگتن به این نتیجه رسیده که کاهش فروش نفت ایران به ویژه به چین دست کم تا حدودی می‌تواند با بازگشایی خط لوله نفت از شمال عراق تحت کنترل کرد‌ها به ترکیه جبران شود.

برنامه دولت آمریکا برای کاهش نفوذ ایران در عراق 

بر اساس گزارش‌ها دستیاران ترامپ اصرار دارند که همتایان عراقی شان گام‌های ملموس و قابل راستی آزمایی برای ادغام تمامی گروه‌های شبه نظامی شیعه وابسته به ایران در عراق در ساختار رسمی فرماندهی ملی آن کشور بردارند. ترجیح آمریکایی‌ها انحلال آن سازمان‌ها یا خلع سلاح آنان است. با این وجود، در صورت عدم توانایی دولت عراق در این زمینه آمریکا ایده ادغام آن گروه‌ها در ارتش را مطرح کرده است. به نظر می‌رسد ترامپ قصدی برای حمله نظامی علیه گروه‌های شبه نظامی عراقی همسو با ایران ندارد مگر آن که آنان به نیرو‌های آمریکایی مستقر در عراق حمله کنند که تعدادشان ۲۵۰۰ نفر تخمین زده شده است. با در نظر گرفتن مشارکت طولانی مدت ایالات متحده با عراق، هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که ترامپ به دنبال اعمال یا تهدید به اعمال هرگونه تحریم ایالات متحده بر صنعت انرژی عراق یا فروش جهانی نفت و سایر محصولات انرژی عراق است، دیده نشده است. 

با این وجود، متن یادداشت ریاست جمهوری آمریکا از عراق به عنوان یکی از اهداف تلاش‌های گسترده‌تر ترامپ برای محروم کردن ایران و متحدانش از درآمد از طریق اعمال مجدد سیاست "فشار حداکثری" نام می‌برد. در یکی از بخش‌های آن سند، رئیس‌جمهور آمریکا به وزیر امور خارجه آن کشور این گونه دستور داده است: "اصلاح یا لغو معافیت‌های تحریمی به ویژه آن دسته از معافیت‌هایی که هر درجه‌ای از تسهیلات اقتصادی یا مالی را برای ایران فراهم می‌کنند در اولویت قرار گیرند". این بند حاکی از آن است که مقام‌های آمریکایی دیگر معافیت از تحریم‌ها از نوع معافیت دوره بایدن برای دولت عراق به منظور پرداخت پول به ایران به منظور تانین برق و گاز طبیعی از آن کشور را صادر نمی‌کنند. وجوه قابل پرداخت از سوی عراق در مقابل خرید انرژی از ایران توسط بانک‌های عراقی به صورت امانی نگهداری می‌شوند و تنها در صورتی می‌توانند در اختیار ایران قرار گیرند که تحریم‌های ایالات متحده در مورد تراکنش‌های مالی با ایران لغو شود.

در سند امنیت ملی اشاره شده که دولت ترامپ نیز همانند دولت بایدن به پاسخگو کردن هر بانک عراقی که نتواند از جریان یافتن دلار به موسسات مالی ایران جلوگیری کند، ادامه خواهد داد. این سند به وزیر خارجه آمریکا دستور داده "با هماهنگی وزیر خزانه‌داری و سایر سازمان‌های ذیربط، اقداماتی فوری انجام دهد تا اطمینان حاصل شود که ایران از سیستم مالی عراق برای دور زدن تحریم‌ها استفاده نمی‌کند و کشور‌های حوزه خلیج فارس نیز به عنوان نقاط دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار نخواهند گرفت". 

بیشتر بخوانید:  گزارش نشریه غربی از نظرات مردم کوچه و بازار تهران درباره تأثیر ترامپ بر اقتصاد ایران/ نگاه حسرت‌آمیز ایرانیان به اقتصاد همسایگان شریک آمریکا

تبعیت بغداد از فرامین ترامپ در مورد عدم همکاری با ایران 

بغداد به تهدید‌های تحریمی ایالات متحده پاسخ داده، تهدیداتی که طبق گزارش‌ها توسط مقام‌های دولت ترامپ در جریان دیدار دو هفته پیش آنان در دبی با مقام‌های بانک مرکزی عراق و همتایان شان از وزارت خزانه داری ایالات متحده و فدرال رزرو تقویت شد. فدرال رزرو نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار از وجوه ذخیره عراق را در اختیار دارد که عمدتاً از حاصل فروش نفت عراق حاصل بوده‌اند. این وجوه براساس توافقاتی که پس از سرنگونی "صدام حسین" به رهبری ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ به دست آمد، نزد آمریکا نگهداری می‌شوند. بانک مرکزی عراق هفته گذشته اعلام کرد که پنج بانک عراقی دیگر را از مشارکت در معاملات با دلار آمریکا و سایر معاملاتی که به نفع ایران خواهند بود، منع کرده است. پنج بانک مشمول این حکم عبارتند از: بانک اسلامی المشرق العربی، بانک متحد سرمایه گذاری، بانک اسلامی الصنم، بانک اسلامی مسک و بانک امین العراق. بانک مرکزی عراق در سال ۲۰۲۴ میلادی به دستور مقام‌های آمریکایی هشت بانک را از انجام معاملات دلاری با ایران منع کرده بود.

هم چنین، مقام‌های عراقی به منظور جلوگیری از فشار‌های مورد انتظار از سوی مقام‌های دولت ترامپ به منظور کسب اطمینان از این که هیچ نهادی تحت صلاحیت قضایی عراق به صادرات غیرقانونی محصولات نفتی ایران کمک نمی‌کند، اقداماتی را انجام داده‌اند. وزارت نفت عراق در اوایل فوریه که ظاهراً نگران این بود که دولت ترامپ تحریم‌های بیشتری را علیه مؤسسات عراقی اعمال کند، گزارش‌هایی مبنی بر خرید، دریافت یا صادرات مجدد نفت یا فرآورده‌های نفتی ایران توسط تاجران یا نهاد‌های انرژی عراق را رد کرد. این وزارتخانه در بیانیه‌ای اعلام کرد:"تمام مقادیر نفت خام عراق براساس سازوکار‌ها و استاندارد‌های بین‌المللی صادر می‌شود که بالاترین سطح شفافیت را تضمین می‌کند، زیرا نفت به شرکت‌های بین‌المللی معروفی که دارای پالایشگاه‌های تایید شده هستند فروخته می‌شود".

این بیانیه با هدف رد گزارش منتشر شده خبرگزاری "رویترز" در ماه دسامبر، پس از انتخابات آمریکا، اما پیش از روی کار آمدن دوباره ترامپ، مبنی بر اینکه یک شبکه پیچیده قاچاق نفت کوره به نمایندگی از ایران از سال ۲۰۲۲ فعال بوده منتشر شد. بر اساس گزارش مربوط به فروش غیرقانونی، نفت کوره مشمول یارانه سنگین عراق با محصول مشابهی از ایران ترکیب می‌شود، اما به عنوان یک محصول کاملاً عراقی فروخته می‌شود، بنابراین، به ایران کمک می‌کند تا از تحریم‌های ایالات متحده بر صادرات انرژی آن کشور فرار کند. در گزارش "رویترز" این ادعا مطرح شده بود برخی از محصولات ترکیبی با استفاده از اسناد جعلی که منشاء آن پنهان شده توسط شبه نظامیان عراقی همسو با ایران که طرح قاچاق را کنترل می‌کنند، فروخته می‌شود. گزارش "رویترز" در ادعای خود تخمین زده بود که از قاچاق ادعایی آن خبرگزاری حداقل یک میلیارد دلار در سال عاید ایران و شبه نظامیان عراقی متحد آن کشور شده است. 

تلاش دولت ترامپ برای افزایش صادرات نفت عراق 

مقام‌های دولت ترامپ در کنار تلاش‌هایشان برای جلوگیری از سرازیر شدن منابع مالی عراق به ایران، به دنبال نهایی کردن بازگشایی دیرهنگام یک مرکز صادرات نفت عراق هستند. صادرات اضافی نفت عراق به کاهش تأثیر کاهش فروش نفت ایران بر بازار جهانی نفت کمک می‌کند. صادرات حدود ۳۰۰۰۰۰ بشکه در روز نفت از ناحیه شمال تحت کنترل کرد‌ها در عراق در اوایل سال ۲۰۲۳ به دلیل اختلاف نظر بین بغداد و دولت اقلیم خودمختار کردستان عراق بر سر حق کرد‌ها برای صادرات نفت مستقل از نهاد‌های ملی نفت عراق متوقف شد.

مذاکرات بین بغداد و اربیل برای از سرگیری صادرات طی دو سال گذشته بار‌ها متوقف شده است. با این وجود، فشار بر بغداد از سوی دولت ترامپ که گزارش شده از جمله تهدید تحریم نیز در آن مطرح شده راه را برای نهایی کردن یک توافق هموار کرد. وزارت نفت عراق روز سه شنبه اعلام کرد که تمام مراحل تکمیل شده و جریان صادرات از طریق این خط لوله در هفته جاری از سر گرفته می‌شود. با این وجود، اگر ترامپ به هدف خود برای کاهش صادرات نفت ایران از سطح فعلی حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز (که تقریباً تمام آن به چین صادر می‌شود) به سطح "تقریباً صفر" موفق شود، صادرات نفت شمال عراق افت عرضه به این بزرگی را به بازار جهانی نفت جبران نخواهد کرد.

بیشتر بخوانید:  فشار حداکثری ترامپ علیه ایران چقدر کارساز خواهد بود؟/ برندگان و بازندگان نظم نوین اقتصادی در خاورمیانه کدام کشور‌ها هستند؟

فشار ترامپ بر بغداد برای کاهش نفوذ ایران در عراق به حوزه اقتصاد محدود نمی‌شود 

مقام‌های دولت ترامپ در فشار بر بغداد برای قطع روابط اقتصادی خود با ایران متوقف نشده‌اند. آنان هم چنین به دولت عراق هشدار داده‌اند که اگر نخواهد یا نتواند تسلیحات گروه‌های شبه نظامی عراقی همسو با ایران را کاملا تحت اختیار دولت مرکزی قرار دهد یا قادر نباشد آن گروه‌ها را به طور کامل خلع سلاح کند با پیامد‌های اقتصادی مواجه خواهد شد. مقام‌های عراقی به خبرنگاران گفته‌اند که از درخواست‌های فزاینده واشنگتن برای تحریم‌های مالی و اقتصادی برای تحت فشار قرار دادن بغداد به منظور از بین بردن پیوند شبه نظامیان عراقی با ایران آگاه هستند. در یکی از گزارش‌های رسانه‌های منطقه‌ای به نقل از یک مقام وزارت خارجه عراق اشاره شده که مقام‌های ارشد دولت ترامپ به همتایان عراقی خود طرحی برای "جدا کردن عراق از ایران" را ارائه داده‌اند. 

این مقام عراقی افزوده است: "در اوایل فوریه، واشنگتن پیام‌های مستقیمی به دولت عراق درباره لزوم انحلال و خلع سلاح گروه‌های مسلح همسو با ایران، به‌ویژه هفت گروهی که گمان می‌رود در حملات علیه اسرائیل و اماکن نظامی آمریکا از زمان حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی نقش داشته‌اند، ارسال کرده بود". بنا بر گزارش ها، مقام‌های آمریکایی هفت گروه مورد نگرانی را به عنوان گروه‌هایی که تحت عنوان "مقاومت اسلامی" فعالیت می‌کنند شناسایی کرده‌اند. مقام‌های عراقی اعلام کرده‌اند که نمایندگان ترامپ در کوتاه‌مدت بر این موضوع تمرکز کرده‌اند که گروه‌های عراقی همسو با ایران نتوانند تدارکات بیشتری از پهپاد‌های مسلح گرفته تا موشک‌های میان‌برد تهیه‌شده توسط ایران را دریافت کنند. آمریکا معتقد است که برخی از گروه‌های مورد حمایت ایران از این سلاح‌ها علیه اهداف اسرائیل و پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق و سوریه استفاده کرده‌اند. 

با این وجود، مقام‌های عراقی گلایه کرده‌اند که مقام‌های دولت ترامپ کماکان می‌خواهند محدودیت‌های عرضه این تسلیحات را به همه گروه‌های مسلح عراقی حتی آن دسته از گروه‌هایی که با ساختار فرماندهی نظامی ملی عراق و نه با نهاد‌های نظامی ایران همکاری می‌کنند، تعمیم دهند. از سوی دیگر مقام‌های دولت ترامپ هشدار‌های خود را بر روی مجازات‌های اقتصادی متمرکز کرده‌اند و دست کم در حال حاضر از تهدید به اقدام نظامی مستقیم آمریکا علیه هر یک از گروه‌های عراقی خودداری ورزیده‌اند. گروه‌های شبه نظامی عراقی نیز به طور کلی از حمله به نیرو‌های آمریکایی در عراق یا اسرائیل از زمان توافق آتش بس ژانویه ۲۰۲۵ اسرائیل و حماس خودداری ورزیده‌اند، اما در صورت شکست توافق بر سر آتش بس در غزه ممکن است حملات خود را از سر بگیرند.

منبع: موسسه تحقیقاتی اطلاعاتی آمریکایی "سوفان"