آیا ایران از بازار انرژی حذف می‌شود؟

اقتصاد۲۴- پس از اقدام آمریکا برای جلوگیری از صادرات برق و گاز ایران به عراق، خرید گاز از کشور‌های قطر و عمان به عنوان گزینه‌های احتمالی در صورت اعمال محدودیت مشابه در تجارت گاز با ایران در دستور کار عراق قرار دارد. به بیان دیگر، قرار است قطر و عمان جایگزین ایران در تامین انرژی عراق شوند.

دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز شنبه معافیت تحریمی عراق را که از سال ۲۰۱۸ به این کشور اجازه می‌داد برای خرید برق از ایران پرداخت انجام دهد، لغو کرد. این اقدام بخشی از سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران است.

آن طور که رویترز گزارش داده، تجارت گاز بین دو کشور بسیار گسترده‌تر از تجارت برق است. بغداد روزانه تا ۵۰ میلیون مترمکعب گاز از ایران دریافت می‌کند که مقدار آن به نیاز عراق بستگی دارد و متغیر است. این قرارداد در مارس ۲۰۲۴ برای پنج سال دیگر تمدید شد.

به گفته وزیر برق عراق، بغداد سالانه چهار میلیارد تا پنج میلیارد دلار به ایران برای واردات گاز پرداخت می‌کند. او هشدار داد که در صورت از دست رفتن گاز ایران، تولید روزانه برق عراق که ۲۷ هزار مگاوات است، به یک‌سوم کاهش می‌یابد.

برای کاهش تاثیر احتمالی قطع واردات گاز از ایران، عراق تصمیم گرفته است که یک پایانه شناور گاز طبیعی مایع یا همان ال. ان. جی اجاره کند تا بتواند گاز مایع از عمان و قطر دریافت کند.

باید دید چگونه عمان و قطر جایگزین ایران شدند و چه سازوکاری این موضوع را ایجاب کرد؟

عراق به سرعت جایگزین برای ایران پیدا کرد!

آن طور که حمزه عبدالباقی، رئیس شرکت گاز جنوب عراق به رویترز گفت: این اقدام به دلیل احتمال قطع گاز ایران انجام شده است. دولت، وزارت نفت را موظف کرده است که به دنبال جایگزین‌ها باشد. توافق برای این پایانه ال. ان. جی تا پایان ماه مارس با یک شرکت اماراتی امضا می‌شود. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که این تاسیسات تا اواسط سال جاری عملیاتی شود.

عبدالباقی متذکر شد: این پایانه در بندر خورالزبیر در خلیج فارس مستقر می‌شود و گاز از طریق یک خط لوله ۴۵ کیلومتری که در حال ساخت است، به نقطه تامین در نزدیکی شهر بصره منتقل می‌شود. این پایانه توانایی تامین حداقل ۱۴ میلیون مترمکعب گاز در روز را دارد که معادل حدود یک‌سوم گاز فعلی وارداتی از ایران است.

بیشتر بخوانید:امیرحسین باقری سرپرست شرکت نفت «پاسارگاد» شد + بیوگرافی

با این که مقدار گاز گفته شده، به اندازه میزان گاز وارداتی از ایران نیست، اما جایگزین شدن سریع گاز ایران با عمان و قطر و یافتن راه‌حل‌هایی برای برون‌رفت از بحران، نشان از آن دارد که اوضاع جهان تغییر کرده است. این بدان معناست که اگر مشکلی در تجارت پیش آید، به دنبال گسترده‌شدن روابط بین‌الملل، کشور‌ها به سرعت به دنبال جایگزین می‌گردند.

از این موضوع باید نتیجه گرفت که ایران لزوما مزیت قابل‌توجهی در منطقه ندارد و اگر برای از دست نرفتن جایگاه خود تلاش نکند، کشور‌ها به سرعت تجارت پرریسک خود با ایران را پایان می‌بخشند.

چرا قطر و عمان جایگزین ایران شدند؟

قطر، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز مایع جهان، توانایی تامین ال. ان. جی برای عراق را دارد. عمان نیز با توسعه ظرفیت‌های خود در سال‌های اخیر، به گزینه‌ای مهم در تامین گاز برای کشور‌های منطقه تبدیل شده است. از دلایل اصلی که عمان و قطر توانسته‌اند در چنین موقعیت‌هایی جای ایران را بگیرند می‌توان به جذب سرمایه‌گذاران خارجی، توسعه زیرساخت‌های گازی و نفتی، همکاری بین‌المللی، تکنولوژی و توسعه‌اندیشی اشاره کرد.

قطر با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در گاز مایع، اکنون به بزرگ‌ترین صادرکننده ال. ان. جی در جهان تبدیل شده است. این کشور با ایجاد زیرساخت‌های صادراتی و انعقاد قرارداد‌های بلندمدت با شرکت‌های بین‌المللی، بازار‌های گاز خود را تثبیت کرده است. عمان نیز طی سال‌های اخیر با جذب سرمایه‌گذار به توسعه صنعت گاز و پتروشیمی پرداخته است و توانسته ظرفیت صادراتی خود را افزایش دهد.

در مقابل، ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت در جذب سرمایه خارجی، قادر به توسعه زیرساخت‌های گازی خود نبوده است. بسیاری از پروژه‌های گازی ایران یا نیمه‌کاره رها شده یا به دلیل موانع مالی و فناوری متوقف شده‌اند.

یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث شده است عمان و قطر بتوانند جایگزین ایران شوند، سیاست خارجی متعادل و روابط گسترده بین‌المللی این کشورهاست. قطر دارای روابط قوی با ایالات متحده و کشور‌های اروپایی است و به عنوان یکی از شرکای کلیدی آمریکا در خاورمیانه شناخته می‌شود. این کشور همچنین روابط تجاری گسترده‌ای با چین، ژاپن و کره جنوبی دارد که آن را به یک بازیگر مهم در بازار جهانی انرژی تبدیل کرده است.

عمان نیز به دلیل روابط متعادل با جهان و همسایگان منطقه‌ای، موفق شده است از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی مصون بماند و همکاری‌های تجاری خود را بدون محدودیت گسترش دهد. در مقابل، ایران به دلیل محدودیت‌های دیپلماتیک و تحریم‌ها، نمی‌تواند به‌راحتی وارد قرارداد‌های بین‌المللی شود یا از ظرفیت‌های اقتصادی و انرژی خود بهره ببرد.

قطر و عمان دارای ساختار‌های تجاری منعطف هستند که به آنها امکان می‌دهد به‌سرعت در بازار‌های جدید جایگاه خود را تثبیت کنند. این در حالی است که ایران به دلیل قرارداد‌های محدود، دشوار و شرایط تحریمی خود، توان رقابت با این کشور‌ها را در تامین نیاز مشتریان ندارد.

در حال حاضر با همکاری قطر و عمان، بخشی از نیاز گازی عراق برطرف می‌شود، اما نهایتا برای جایگزینی کامل گاز ایران، همچنان عراق به واردات نیاز دارد. با این حال، آن طور که رویترز گزارش داده، هنوز معافیت خرید گاز از ایران لغو نشده است و این موضوع به سرنوشت روابط ایران با جهان بستگی دارد.

ادامه روند کنونی به معنای از دست رفتن بازار انرژی منطقه است

لغو معافیت تحریمی عراق و ورود عمان و قطر به‌عنوان جایگزین‌های ایران یک پیام روشن دارد؛ در دنیای امروز، صرف داشتن منابع طبیعی کافی نیست. کشوری که نمی‌تواند زیرساخت‌های انرژی خود را توسعه دهد، سرمایه‌گذاری جذب کند و روابط بین‌المللی پایداری داشته باشد، حتی با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر گازی، در رقابت انرژی شکست می‌خورد.

عمان و قطر با سیاست‌های هوشمندانه اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حفظ روابط بین‌المللی قوی، توانسته‌اند جایی در بازار جهانی انرژی داشته باشند. در مقابل، ایران با توسعه ندادن زیرساخت‌ها، تحریم‌ها و محدودیت‌های دیپلماتیک، بازار‌های مهم خود را از دست می‌دهد.

اگر مسئولان قصد دارند در آینده جایگاه خود را در بازار انرژی حفظ کند، باید رویکرد‌های اقتصادی و دیپلماتیک خود را تغییر دهد، موانع سرمایه‌گذاری خارجی را رفع کند و روابط خود را با کشور‌های دیگر بهبود بخشد. در غیر این صورت، این روند ادامه می‌یابد و سایر کشور‌ها به‌راحتی جایگزین ایران در بازار‌های انرژی منطقه می‌شوند.