تاریخ انتشار: ۱۰:۵۷ - ۲۷ اسفند ۱۴۰۳
روایت حسین عبده تبریزی از دلایل وجود ناترازی انرژی

آیا گاز و بنزین را ارزان فروخته‌ایم؟

یک کارشناس اقتصاد معتقد است ناترازی امروز انرژی در کشور صد‌ها دلیل دارد. این مشکل پیش و بیش از هر چیز، ریشه در انتخاب‌ها و سیاست‌های ما در دهه‌های گذشته دارد؛ ناترازی در تولید و مصرف، فرسودگی زیرساخت‌ها، قیمت‌گذاری نامناسب و کمبود سرمایه‌گذاری تنها بخشی از این دلایل هستند.

بنزین و گاز را ارزان فروختیم

اقتصاد۲۴- حسین عبده تبریزی، اقتصاددان، در روزنامه اطلاعات در یادداشتی با عنوان «بی‌فکری‌هایی که چشم‌انداز فردای ایران را تاریک کرد» به بررسی دلایل اصلی ناترازی انرژی در کشور پرداخته است.

او در این زمینه نوشت: ناترازی امروز انرژی درکشورصد‌ها دلیل دارد؛ این مشکل، پیش و بیش از هر چیز، ریشه در انتخاب‌ها و سیاست‌های ما در دهه‌های گذشته دارد. ناترازی در تولید و مصرف، فرسودگی زیرساخت‌ها، قیمت‌گذاری نامناسب و کمبود سرمایه‌گذاری تنها بخشی از این دلایل هستند. وابستگی بیش از حد به منابع فسیلی، تلفات بالای انرژی در شبکه‌های توزیع و مصرف بی‌رویه ناشی از سیاست‌های یارانه‌ای، تصویر این بحران را کامل می‌کنند.

اینها، اما تنها در اعداد و آمار خلاصه نمی‌شوند. اینها تصمیماتی هستند که زندگی امروز ما را سخت‌تر کرده و آینده فرزندان ما را به خطر انداخته‌اند.

از میان همه این عوامل، یکی از مهم‌ترین‌ها، کمبود سرمایه‌گذاری در دو دهه گذشته در نفت و گاز است. ما پول‌هایی داشتیم که می‌توانست آینده‌ای روشن بسازد، اما به جای سرمایه‌گذاری، آن را خرج امور جاری کردیم. پرسش اینجاست که چه‌طور در نفت و گاز سرمایه‌گذاری نکردیم؟ ما که نفت را با هزینه‌ای حدود ۱۰ تا ۱۳ دلار تولید می‌کردیم و می‌توانستیم آن را به قیمت ۸۰ دلار بفروشیم، چه کار مهم‌تری داشتیم؟ کدام سرمایه‌گذاری سودآورتر از توسعه زیرساخت‌های انرژی بود؟ پاسخ آن که متاسفانه درآمد‌های خود را خرج روزمرگی کردیم؛ همان‌طور که منابع صندوق‌های بازنشستگی را که باید برای آینده نسل‌های امروز سرمایه‌گذاری شود، مصرف کرده و می‌کنیم.

وقتی برق را ارزان عرضه کردیم و مصرف‌کنندگان را به مصرف بی‌حساب و کتاب عادت دادیم، به این فکر نکردیم که هزینه ساخت نیروگاه‌های جدید و حتی بازسازی نیروگاه‌های قدیمی را از کجا باید تامین کنیم. این بی‌فکری، باری سنگین بر دوش امروز ما گذاشته و چشم‌انداز فردای ما را تاریک کرده است. ما آینده را نفروختیم، بلکه به سادگی آن را نادیده گرفتیم.

بی‌احترامی به قیمت بازار و اصرار بر قیمت‌گذاری اداری، ریشه بسیاری از گرفتاری‌های اقتصادی ایران است. وقتی قیمت‌ها را به جای بازار، روی میز‌های اداری تعیین می‌کنیم، چرخه طبیعی عرضه و تقاضا مختل می‌شود و پیام‌های حیاتی اقتصادی نادیده گرفته می‌شود. تولیدکننده‌ای که مجبور است کالای خود را زیر قیمت واقعی بفروشد، دیگر انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری و تولید بیشتر ندارد. واردکننده‌ای که ارز ترجیحی می‌گیردهم به جای تامین نیاز بازار، به فکر سودجویی و قاچاق معکوس می‌افتد.


بیشتر بخوانید:آیا ایران از بازار انرژی حذف می‌شود؟


وقتی قیمت گاز و برق را به‌طور مصنوعی پایین نگه داشتیم، نه‌تنها مصرف بی‌رویه را تشویق کردیم، بلکه زمینه تخصیص غلط منابع مالی را فراهم ساختیم. نتیجه این شد که صد‌ها کارخانه و صنایع انرژی‌بر، تنها به لطف گاز ارزان زنده ماندند؛ بی‌آن که بهره‌وری اقتصادی یا ارزشی افزوده برای کشور ایجاد کنند.

از سوی دیگر، هزینه ارزان انرژی باعث شد که توسعه زیرساخت‌های حیاتی، مانند نیروگاه‌های جدید یا فناوری‌های نوین انرژی، به حاشیه رانده شود. این دخالت‌ها در کل اقتصاد در نهایت منجر به کمبود کالا، کاهش کیفیت، فساد گسترده، و شکل‌گیری بازار‌های سیاه می‌شود و در تولید انرژی هم به همان نتایج انجامید. در حقیقت، بی‌توجهی به قیمت بازار، نه تنها اقتصاد را از پویایی و عدالت دور می‌کند، بلکه اعتماد عمومی را نیز از بین می‌برد و جامعه را به سمت هرج‌ومرج اقتصادی سوق می‌دهد.

امروز وقت آن است که به خود بیاییم و در مسیر اصلاح تصمیماتی حرکت کنیم که شاید دیگر فرصتی برای جبران آنها باقی نمانده باشد. آیا در دنیا تولیدکنندگان گاز و برق سود نمی‌کنند؟ چرا در ایران باید دولت برق و گاز را تولید یا خریداری کند و سپس به قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی به مردم و صنایع بفروشد؟ چرا توزیع برق و گاز نباید به دست بخش خصوصی سپرده شود تا بهره‌وری افزایش یابد و سیستم از فساد و ناکارآمدی رها شود؟ ما چرا اجازه می‌دهیم مسائل تا نقطه غیر قابل بازگشت پیش بروند و آن گاه مجبور به پذیرش واقعیت شویم؟

مساله تنها به برق و گاز محدود نمی‌شود. چندنرخی بودن ارز، گاز، و سایر منابع تنها نمونه‌هایی از سیاست‌های غلطی است که منجر به اتلاف منابع و تشدید ناکارآمدی شده‌اند. در حوزه ارز، بیش از ۴۰ سال است که اقتصاددانان ایران بر لزوم تک‌نرخی کردن ارز تاکید دارند، اما در عمل سیاست‌های چندنرخی حاکم شده که نتیجه‌ای جز فساد، سوءمدیریت، کاهش بهره‌وری و گسترش رانت نداشته است؛ لذا، این وضعیت دیگر انتخاب سیاست‌گذار نیست؛ اقتصاد فشار می‌آورد و سیاست‌های نادرست را به زانو در می‌آورد. ما به جای پیش‌بینی و تصمیم‌گیری در زمان مناسب، همواره منتظر بحران می‌مانیم تا واقعیت‌ها به ما تحمیل شوند. وقتی در کشوری حدود ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر به معاملات رمزارز مشغول‌اند، نمی‌توان واقعیت رمزارز‌ها را انکار کرد؛ حالا به دنبال قانون‌گذاری در انتهای قافله در حرکتیم. این نه نشانه سیاست‌گذاری درست، بلکه نتیجه مقاومت بی‌حاصل در برابر سازوکار‌های طبیعی اقتصاد است. چون به موقع تصمیم نگرفته‌ایم، اقتصاد ما را مجبور به انتخاب‌هایی کرده و خواهد کرد که دیگر از دست سیاست‌گذار خارج است.

مدلی برای حل مشکل

ایران در عین حال شانس‌هایی هم در حوزه انرژی دارد. انرژی خورشیدی، با کاهش چشمگیر هزینه‌های تولید طی دهه گذشته، فرصتی طلایی برای ایران است تا عقب‌ماندگی‌های خود در حوزه انرژی را جبران کند. امروز هزینه سرمایه‌ای (CapEx) برای احداث نیروگاه خورشیدی برای هر مگاوات طی ۱۰ سال گذشته به حدود یک‌دهم کاهش یافته است.

این کاهش هزینه، در کنار تابش بالای خورشید در بسیاری از مناطق کشور، امکان دسترسی به یکی از ارزان‌ترین و پاک‌ترین منابع انرژی را فراهم کرده است. با استفاده از این فرصت، ایران می‌تواند وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را محدود کند و زیرساخت‌های انرژی پایدار و رقابتی ایجاد کند.


بیشتر بخوانید:صنعت در تله ناترازی انرژی / نامه عجیب وزارت نیرو به صنایع کشور: خودتان نیروگاه برق بسازید!


دراین راستا، برنامه‌ریزی برای انرژی خورشیدی در صنایع بزرگ یکی از راه‌حل‌های کلیدی است؛ اختصاص حداقل۳۰هزار مگاوات برق خورشیدی به صنایع بزرگ طی سه سال آتی کاملا میسر است. این صنایع، با پرداخت هزینه واقعی برق مصرفی خود، از دست مداخلات دولت رهاشده و نقش کلیدی در توسعه زیرساخت‌های انرژی خورشیدی ایفا می‌کنند و وابستگی کشور به نیروگاه‌های حرارتی را کاهش می‌دهند. برق تولیدی نیروگاه‌های حرارتی را که هزینه سرمایه‌ای و عملیاتی بالاتری دارند، می‌توان به مصرف خانوار‌ها و اصناف اختصاص داد.

درکنار این، بازار گاز برای واحد‌های تجاری، کسب‌وکار‌های صنعتی و تولیدی باید طی یک دوره سه‌ساله به گونه‌ای تنظیم شود که قیمت انرژی به حدود ۵۰ درصد نرخ‌های بین‌المللی برسد. سپس، در یک برنامه میان‌مدت، ظرف مدت حداقل هفت سال، این قیمت‌ها به‌تدریج افزایش یابد و به سقف ۸۰ درصد نرخ‌های بین‌المللی نزدیک شود. این رویکرد تدریجی نه تنها به کسب‌وکار‌ها فرصت می‌دهد تا خود را با شرایط جدید تطبیق دهند، بلکه از ایجاد شوک‌های اقتصادی جلوگیری کرده و زمینه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی و توسعه فناوری‌های کارآمدتر فراهم می‌کند.

علاوه بر توجه به قیمت و هزینه‌ها، مساله‌ی قاچاق سوخت نیز با چنین رویکردی حل خواهد شد. وقتی انرژی با نرخ واقعی و عادلانه عرضه شود، انگیزه برای قاچاق سوخت کاهش می‌یابد.

حال، اگر تنها مزیت اقتصاد ایران، یعنی انرژی ارزان، از بنگاه‌ها گرفته شود، سوال این است که چه امکان رقابتی برای تولید داخلی و صادرات باقی می‌ماند؟ پاسخ روشن است: مزیت واقعی در بهره‌وری، رشد تکنولوژی و رقابت‌پذیری بلندمدت است و تنها در تکیه بر انرژی ارزان نیست. یکی از مهم‌ترین وظایف دولت در این شرایط، فراهم‌کردن محیطی برای افزایش بهره‌وری و ارتقای فناوری در بنگاه‌های تولیدی است تا بتوانند در بازار‌های داخلی و بین‌المللی رقابت کنند.

سیاست دیگر دولت باید بر کنترل مصرف و ساماندهی مدیریت ارزی متمرکز باشد، که این امر تنها با بازسازی سازوکار مناسب برای اصلاح قیمت انرژی و شکل‌دهی به بازار واقعی ممکن است.

همچنین، صنایعی که در حوزه خدماتی و فناوری‌های پیشرفته فعالیت می‌کنند، باید در دهه پیشِ رو به سمت نزدیک‌شدن به متوسط‌های جهانی در قیمت انرژی سوق داده شوند، اما این انتقال باید به گونه‌ای انجام شود که حمایت‌های هوشمندانه و هدفمند برای رشد بهره‌وری و توانمندی رقابتی آنها فراهم شود؛ تنها از این طریق می‌توان آینده‌ای پایدار برای اقتصاد ایران رقم زد.

منبع: فرارو
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت قند و شکر امروز

قیمت تبلت سرفیس و سامسونگ امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز دوشنبه ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

پیش بینی قیمت طلا و سکه امروز ۲۸ اسفند ۱۴۰۳/ افزایش چشمگیر قیمت طلا و سکه در بازار

عکس/ نمایی از زیبایی خیره کننده اسب موفرفری دورنگ

عکس/ پوستر استقلال به مناسبت بازگشت مجتبی جباری

عکس/ استایل لاکچری یکتا ناصر با مانتوی طرحدار و صندل

عکس/ همسر ستاره فرانسوی سپاهان هم بلاگر شد

اینفوگرافی/ چطور با قطار به ترکیه سفر کنیم؟

عکس/ تیپ اروپایی الناز حبیبی با مانتوپیراهن سفید و کفش مردونه

جان دوباره دریاچه مهارلو

عکس/ استایل بهاری بهاره رهنما در حیاط خلوط خانه‌اش

عکس/ قابی ماندگار از فریدون فرخزاد، جمال وفایى و فرزین ۶۳ سال پیش در آلمان

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ آیا دلار سال را سه رقمی به پایان می‌رساند؟

عکس / سلفی کویری بازیگران جان سخت در پشت صحنه سریال

عکس/ کودک یمنی ایستاده کنار بمبی که عمل نکرد

عکس/ دختران قاشق زن در چهارشنبه سوری ۲۶ سال پیش

عکس/ برف مهمان غیرمنتظره بهار ایران

گزارش بورس امروز سه شنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۳

عکس/ قیمت یک هر بیت کوین به ۸ میلیارد تومان رسید

فیلم/ وقتی روحانی هم به تعطیلی پنجشنبه و شنبه کنایه می‌زند

فیلم/ روایت روحانی از مخالفت‌ها با خرید S۳۰۰

امیر محمد پورمند، سرپرست مدیریت بانک و بیمه شرکت بیمه سرمد شد

فیلم/ برای اولین بار لحظه کامل ترور جان اف کندی منتشر شد

ارزش دارایی بورسی سهامداران عدالت چقدر است؟ + جدول

همدلی و کار گروهی عامل اصلی رشد بیمه سرمد در یک‌سال اخیر

رکورد تولید و فروش ایرانول از اول تاسیس تاکنون شکسته شد

عدم مسدودی حساب در «طرح مهربانی ملی»

عکس/ ناوشکن زاگرس در صدر اخبار ایران

عکس/ شهادت ۵ عضو ارشد حماس در حملات امروز اسرائیل

ادعای روبیو مبنی درباره کمک ایران به حوثی‌ها

عکس/ جدیدترین تصویر از سید محمد خاتمی در سال ۱۴۰۳

عکس/ لحظه شگفت انگیز پرواز بز کوهی در لرستان

روندها و چشم‌‌‌انداز اقتصاد دیجیتال در ۲۰۲۵

فیلم/ ازدحام عجیب زائران ایرانی در مرز مهران

عکس/ نمای دیدنی گنبد سلطانیه ۱۴۵ سال پیش از نگاه دوربین یک آمریکایی

عکس/ ناصرالدین شاه ۱۴۰ سال پیش ایستاده کنار پسرش کامران میرزا

آیا وضعیت بازار طلا و سکه قابل پیش‌بینی است؟

قیمت دلار و تتر در دوئل بزرگ

بازی پیچیده میانجی‌ها در زمین ایران و آمریکای ترامپ/ آیا ترامپ باید نگران مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا باشد؟

چرا کلاهبرداران بازار خودرو را هدف گرفتند؟

جدیدترین جزییات از حراج آنلاین شمش طلا در سال ۱۴۰۴

هزینه خرید و یا رهن و اجاره آپارتمان در مرزداران تهران اسفند ۱۴۰۳ + جدول قیمت‌ها

قیمت رهن و اجاره خانه در سلسبیل تهران اسفند ۱۴۰۳ + جدول

ناگفته‌های حسن روحانی از صبح جمعه آبان ۹۸/ آیا اختیار افزایش قیمت بنزین به شورای عالی امنیت ملی تنفیذ شده بود؟

سرقت اردوغان و علی‌اف از ایران به روایت رسانه اصولگرا

قیمت اجاره ویلا در ماسال گیلان و برای نوروز ۱۴۰۴ + جدول

طلحه بن طاهر کیست و نقش او در نا امنی‌های خراسان چه بود؟

مجموع ارزش سبدسرمایه‌گذاری خارجی بورس در بهمن ماه چقدر بود؟

واریز بیش از ۳۷ همت سود به حساب مشمولان سهام عدالت

قیمت خودرو در آخرین روز سال ۱۴۰۳ افزایشی شد + جدول

سالی نفس‌گیر برای بورس تهران

بانک مرکزی است یا مغازه طلافروشی بدون پروانه کسب؟!

پایان دوران خالی فروشی طلا

افزایش حقوق بازنشستگان در سال ۱۴۰۴ از چه زمانی اعمال می‌شود؟

یارانه جدید دولت مسعود پزشکیان واریز شد

صفر تا ۱۰۰ تقلب در بازار خوراکی برای خرید امن شب عید + جدول قیمت

سقوط قدرت دستمزد کارگران به روایت آمار و ارقام

خاورمیانه در التهاب؛ واشنگتن دندان‌های نیش خود را نشان داد / نتیجه جنگ آمریکا و یمن به کجا می‌کشد؟

خیز قالیباف برای ترمیم محبوبیت از دست رفته میان اصولگرایان/ آیا با چرخش نبویان، تندرو پِلاس‌ها مضمحل می‌شوند؟

حال همه ما خوب نیست، باور کن؛ نگاهی به تاثیر بحران‌های اقتصادی و معیشتی بر مسافرت ایرانیان

۱۴۰۳، سالی نفس‌گیر در ۱۲ سکانس و ده‌ها صحنه ماندگار/ مرور مهم‌ترین وقایع سیاسی ۱۴۰۳ روی دور تند

عبدالملک بن نوح کیست و چگونه ثبات را در قلمرو سامانیان حفظ کرد؟