شورای شهر تهران در ۱۴۰۳؛ یکدستی پرحاشیه، شهرداری بی‌پاسخ و تقابل‌های بی‌نتیجه/ سرنوشت دو کارزار پرامضا چه شد؟

اقتصاد۲۴- اگر مجلس به تمدید ۱۰ ماهه عمر شورا‌های ششم رأی نمی‌داد، تنها چند ماه دیگر تا پایان دوره شورای ششم تهران باقی مانده بود. شورایی که با وجود یکدستی سیاسی، یکی از پرحاشیه‌ترین ادوار خود را سپری کرد. عدم هماهنگی میان اعضا به‌گونه‌ای بود که برخلاف دوره‌های گذشته، حتی مدیران میانی شهرداری نیز بی‌پروا علیه برخی اعضای شورا موضع می‌گرفتند و شهرداران مناطق، گاه بدون هیچ ملاحظه‌ای از همراهی با نمایندگان مردم در شورا سر باز می‌زدند.

در تمام سال‌های فعالیت شورای ششم، منتقدان از بی‌پاسخ ماندن تذکرات خود یا دریافت پاسخ‌های کلی و اداری گلایه داشتند. شهردار تهران نیز بار‌ها نقد‌ها را ناشی از ناآگاهی دانسته و تذکرات برخی اعضا را کم‌اهمیت تلقی کرده بود. یکی از بارزترین نمونه‌های این نادیده‌گرفتن، ماجرای ورود تراموا به تهران بود. در حالی که رئیس شورا و کمیسیون تخصصی درخواست ارسال مطالعات این طرح حمل‌ونقلی را داشتند، شهردار بدون توجه به نظر شورا، مجوز احداث دو خط تراموا را از دولت گرفت، تراموا‌های چرخ لاستیکی را در تهران تست کرد و حتی قول توسعه آن را برای سال ۱۴۰۴ به تهرانی‌ها داد.

همیشه در هر دوره شورای شهر، گروهی از اعضا بیش از دیگران منتقد عملکرد شهردار هستند، اما در این دوره، فاصله میان حامیان و منتقدان شهردار بیش از پیش نمایان شد. طرفداران شهردار، تریبون شورا را عمدتاً برای دفاع از او و تبلیغ پروژه‌های شهری به کار می‌گرفتند، در حالی که منتقدان با تذکرات صریح، کنایه‌های گزنده و حتی شعرخوانی، ناکارآمدی‌های مدیریت شهری را به چالش می‌کشیدند.

کارزار‌های مردمی و بی‌اعتنایی شورا یکی از شاخص‌های بررسی عملکرد شورا است. در سالی که گذشت، دو کارزار پرامضا خطاب به اعضای شورای شهر شکل گرفت: یکی برای توقف تخریب فضای سبز پارک قیطریه و دیگری درخواست برکناری شهردار تهران. اما واکنش شورا ناامیدکننده بود؛ اعضای همسو با شهردار، نخستین مطالبه را کم‌اهمیت جلوه دادند و درباره درخواست دوم، منتقدان شورا صراحتاً اعلام کردند که اختیاری برای تغییر شهردار ندارند.

زنان شورای ششم؛ از سکوت تا چالش‌طلبی

شورای شهر تهران چهار عضو زن دارد که در سال‌های نخست، به‌طور نانوشته در جلسات علنی سکوت می‌کردند. اما در سال ۱۴۰۳، بسیاری از تذکرات تند و چالش‌برانگیز علیه شهردار از سوی زنان شورا مطرح شد.

سوده نجفی، عضو هیئت‌رئیسه، با طرح سؤالی درباره پروژه‌های مسکونی، شهردار را وادار به پاسخگویی کرد. او خواستار ارائه آدرس ۲۰۰ هزار واحد مسکونی شد که شهردار پیش از انتخابات کلنگ آن را به زمین زده بود. زاکانی در این جلسه مجبور شد اعتراف کند که برخلاف ادعای اولیه‌اش مبنی بر ساخت ۱۸۰ هزار واحد در سال، نقش شهرداری تنها تسهیل‌گر است.

بیشتر بخوانید:فیلم/ توضیحات رئیس شورای شهر تهران درباره مشکل ورود واگن‌های مترو

در سالی که گذشت، دو کارزار پرامضا خطاب به اعضای شورای شهر شکل گرفت: یکی برای توقف تخریب فضای سبز پارک قیطریه و دیگری درخواست برکناری شهردار تهران. اما واکنش شورا ناامیدکننده بود.

نرجس سلیمانی نیز در تذکرات خود با بهره‌گیری از اشعار انتقادی، ناکارآمدی مدیریت شهری را به چالش کشید. او زمانی که زاکانی در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری حضور داشت، گفته که «تهران بدون شهردار بهتر اداره شد.» همچنین در جریان طرح «من شهردارم»، پرده از برخی آمارسازی‌های غیرواقعی شهرداری، از جمله استفاده از مشوق‌هایی مانند بلیت رایگان مترو یا کارت شارژ برای افزایش مشارکت، برداشت. با این حال، پس از آن تذکرات صریح، سلیمانی در جلسات پایانی سال ۱۴۰۳ بار دیگر به سکوت روی آورد.

در این میان، نرگس معدنی‌پور برخلاف برخی دیگر از اعضای زن شورا، معتقد بود که نقش زنان شورا در این دوره چشمگیر بوده است. او به افزایش بودجه فرهنگی و اجتماعی شهر تهران و همچنین ارتقای اداره کل حوزه زنان به یک مرکز مستقل به‌عنوان نمونه‌هایی از عملکرد مثبت اعضای زن شورا اشاره می‌کرد.

جلسات پرحاشیه شورا؛ از توهین تا افشاگری

سال ۱۴۰۳، صحن شورای شهر تهران بار‌ها شاهد تنش‌های لفظی میان موافقان و مخالفان شهردار بود. یکی از جنجالی‌ترین جلسات، تقابل میان نرجس سلیمانی و مهدی آقامیری بود. پس از انتقاد سلیمانی، آقامیری در واکنشی تند گفت: «اینکه چشمان خود را ببندیم و دهان خود را باز کنیم، در شأن فرزند شهید سلیمانی نیست.» این سخنان، اعتراض برخی اعضای شورا را برانگیخت.

اما یکی از جنجالی‌ترین موضوعات، قرارداد شهردار تهران با طرف‌های چینی بود. برخی اعضای شورا نسبت به عدم شفافیت این قرارداد‌ها اعتراض داشتند و معتقد بودند اطلاعات آن تنها در اختیار برخی افراد خاص، از جمله برخی فعالان رسانه‌ای، قرار گرفته است. در جلسه‌ای که شهردار برای توضیح در این‌باره به صحن شورا آمده بود، یکی از اعضا قصد اصلاح یک اشتباه زمانی او را داشت، اما شهردار با واکنشی تند گفت: «وسط حرف بزرگ‌تر خود نپر!» همچنین وقتی وقت صحن علنی تمام شد و برخی اعضا قصد ترک جلسه را داشتند، زاکانی خطاب به آنان گفت: «کجا می‌روید؟ اگر نقدی مطرح کردید، بایستید و پاسخ خود را بشنوید.» سپس رو به میثم مظفر، یکی از اعضای شورا، کرد و پرسید: «این اعضا در جلسات هم‌اندیشی حضور دارند؟» و پس از دریافت پاسخ منفی، ادامه داد: «مشخص است که چه کسی برای اینترنشنال، خارجی‌ها و دشمن خوراک درست می‌کند!»

جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورا، در پاسخ به این حواشی، توضیح داد که غیبت برخی اعضا در جلسات هم‌اندیشی شهردار، به دلیل برخورد‌های نامناسب در این جلسات بوده است. او تصریح کرد که در یکی از جلسات، به جای ارائه پاسخ‌های منطقی، فضای جلسه به توهین و بی‌احترامی کشیده شد و برخی اعضای شورا با عباراتی غیرمتعارف و خارج از شأن مواجه شدند.

این رویه، تنها به جلسات حضوری محدود نماند و برخی از مدیران میانی شهرداری نیز در فضای مجازی به اعضای منتقد شورا حمله کردند. سال گذشته، اعضای شورا نسبت به توییت توهین‌آمیز یکی از مدیران شهری واکنش نشان داده و خواستار برکناری او شدند، اما این مدیر نه‌تنها برکنار نشد، بلکه به مقام بالاتری نیز رسید. با این حال، در مورد دیگری که یک مدیر در فضای مجازی به یکی از اعضای شورا توهین کرده بود، رئیس شورا شخصاً وارد عمل شد و او را از صحن اخراج کرد.

شایعه استعفای دسته‌جمعی؛ اعتراض یا تاکتیک سیاسی؟

یکی دیگر از حواشی مهم سال ۱۴۰۳، شایعه استعفای دسته‌جمعی برخی اعضای منتقد شورای شهر بود. درست قبل از آغاز یکی از جلسات صحن علنی، خبری منتشر شد که ۱۰ عضو شورا در اعتراض به رویه‌های مدیریتی شهرداری قصد استعفا دارند. در ابتدا، این شایعه چندان جدی گرفته نشد، اما برخی اعضای منتقد در مصاحبه‌هایی، این احتمال را تأیید کردند. ناصر امانی، عضو شورا، در این‌باره گفت: «قانون راهکار‌های زیادی پیش‌بینی کرده است. اگر ببینیم که به بن‌بست رسیده‌ایم و هیچ راهی برای اصلاح نیست، این گزینه را بررسی خواهیم کرد.» جعفر تشکری‌هاشمی نیز تأکید کرد که استعفای دسته‌جمعی آخرین راه‌حل است و اعضای منتقد تلاش دارند کم‌هزینه‌ترین مسیر را برای بازگرداندن قطار مدیریت شهری به مسیر صحیح انتخاب کنند.

در سالی که گذشت، شکاف میان موافقان و مخالفان شهردار در شورا آشکارتر از همیشه شد. در یکی از جلسات، یکی از اعضای شورا به صراحت اعلام کرد که شورا به دو گروه مخالفان و موافقان شهردار تقسیم شده است؛ موضوعی که با واکنش مهدی چمران، رئیس شورا، روبه‌رو شد. او این ادعا را رد کرد، اما بررسی مذاکرات شورا نشان می‌داد که این تقسیم‌بندی عملاً وجود دارد.

اعضای منتقد، پیش از آنکه شهرداری پاسخی به تذکراتشان بدهد، با حملات رسانه‌ای از سوی حامیان شهردار مواجه می‌شدند. حتی تلاش شد که رئیس شورا اختیارات بیشتری برای محدود کردن تذکرات منتقدان به دست آورد.

این دودستگی، در انتخابات هیئت‌رئیسه شورا نیز به‌وضوح دیده شد. در حالی که مهدی چمران با ۲۱ رأی همچنان رئیس شورا ماند، پرویز سروری، نایب‌رئیس شورا، با افت آرای خود مواجه شد. پیش از این رأی‌گیری، برخی کانال‌های خبری نزدیک به منتقدان شورا، از احتمال کنار گذاشته شدن سروری خبر داده بودند و مدعی بودند که ۱۱ رأی برای این تغییر وجود دارد. اما در نهایت، تنها شش عضو به سروری رأی ندادند. به اعتقاد ناظران، این نتیجه نشان داد که تعداد واقعی مخالفان زاکانی در شورا، بسیار کمتر از آن چیزی است که رسانه‌ها عنوان می‌کنند. برخی از اعضای منتقد، در مواقع حساس حاضر به امضای استیضاح شهردار نشدند و ترجیح دادند با طرح سناریو‌های کم‌هزینه‌تر، از جمله استعفای دسته‌جمعی، موضع خود را بیان کنند.

نامه‌های بی‌پاسخ شورا؛ دغدغه‌های بی‌نتیجه

در سالی که گذشت، شورای شهر تهران دو نامه مهم به سران قوا ارسال کرد؛ نامه‌ای درباره آلودگی هوا، که به موضوع افزایش آلاینده‌ها و ضرورت اقدامات فوری برای بهبود کیفیت هوا پرداخته بود. دیگری نامه‌ای درباره چاه‌های عمیق و خطر فرونشست زمین در تهران، که نگرانی‌های شورا را در این خصوص بیان می‌کرد.

علاوه بر این، علی‌اصغر قائمی، عضو شورا، فهرستی از وعده‌های شهردار تهران را که در صحن علنی مطرح شده، اما عملی نشده بود، تهیه و طی نامه‌ای به مهدی چمران ارائه کرد تا پیگیری شود. اما تا پایان سال ۱۴۰۳، این نامه همچنان بی‌پاسخ ماند و مشخص نشد که چمران آن را برای پیگیری به شهرداری ارسال کرده است یا خیر.

مبارزه با فساد؛ شعاری بدون عملکرد واقعی

مدیریت شهری بار‌ها اعلام کرده است که مبارزه با فساد، یکی از اولویت‌های شهرداری تهران است. اما بررسی عملکرد شورا و شهرداری نشان می‌دهد که در حوزه شفافیت و مبارزه عملی با فساد، اقدامات قابل‌توجهی انجام نشده است.

بیشتر بخوانید:فیلم/ آقامحمدخان قاجار مقصر جدید مشکلات تهران

یکی از مهم‌ترین ابزار‌های کشف فساد، سوت‌زنی و حمایت از گزارشگران فساد است. ششمی‌ها در عمل، هیچ اقدامی برای اجرای آن صورت نگرفت. نادیده گرفتن قانون انتشار آزاد اطلاعات نیز از دیگر مواردی است که عملکرد شورا را زیر سؤال می‌برد. مهدی چمران، رئیس شورا، درباره این قانون گفته بود: «این قانون قدیمی است و در حال حاضر، جلسات شورا به‌صورت آنلاین پخش می‌شود.» این اظهارنظر نشان می‌دهد که رئیس کهنه‌کار شورای شهر، حتی متن این قانون را مطالعه نکرده است.

پرسش‌های بی‌پاسخ از شهردار

یکی از ابزار‌های نظارتی شورا، استفاده از حق سؤال از شهردار است. شورای ششم بار‌ها از این حق استفاده کرد، اما باوجودآنکه طراحان سؤال از پاسخ‌های زاکانی قانع نشدند، گام بعدی یعنی استیضاح را برنداشتند. در سالی که گذشت، شهردار تهران تنها برای پاسخ به دو سؤال به صحن شورا آمد، سؤال درباره پروژه‌های مسکن‌سازی، منتقدان خواستار توضیح درباره ۲۰۰ هزار واحد مسکونی شدند که شهرداری پیش از انتخابات، کلنگ آن را به زمین زده بود. زاکانی در پاسخ، برخلاف ادعا‌های قبلی خود، اعتراف کرد که نقش شهرداری در این پروژه‌ها تنها تسهیل‌گر است.

سوال دیگر هم درباره سرنوشت ون‌های اهدایی دولت بود، اعضای شورا نسبت به سرنوشت این ون‌ها و عدم استفاده از آنها برای حمل‌ونقل عمومی اعتراض داشتند. اما زاکانی با ادعای اینکه «طی دو روز گذشته این مشکل حل شده است»، از ارائه پاسخ دقیق طفره رفت.

در این جلسه، فضای شورا به‌شدت ملتهب شد. مهدی چمران اجازه نداد که سوده نجفی، یکی از طراحان سؤال، گزارش خود را به‌طور کامل بخواند. زاکانی نیز همچون جلسات گذشته، به‌جای پاسخگویی، اصل سؤالات را زیر سؤال برد و منتقدان را به «سیاسی‌کاری» متهم کرد.

شورایی پرحاشیه و بی‌نتیجه

سال ۱۴۰۳، شورای شهر تهران بیش از هر زمان دیگری دچار دودستگی شد. حامیان شهردار، منتقدان را به سیاه‌نمایی متهم کردند و اعضای مخالف، هم از فضاسازی‌های رسانه‌ای و عملیات رسانه‌ای بر علیه منتقدان سخن می‌گفتند. از انتشار خبر‌های تخریبی بی‌منبع در فضای مجازی گرفته تا گفت‌و‌گو‌های تخریبی بی‌نام در رسانه‌های رسمی، همه نشان می‌داد که مخالفان شهرداری با هجمه‌های گسترده‌ای مواجه‌اند.

با این حال، روند نظارت متوقف نشد. گزارش‌های حسابرسی و گزارش‌های خزانه‌دار در صحن شورا بررسی شد و سامانه شفافیت، با فشار و تذکرات مکرر اعضای شورا، به‌روزرسانی شد و درحالی که شورا بار‌ها نسبت به مسائل کلیدی شهر، از آلودگی هوا تا نظافت شهر و فضای سبز، هشدار داد، بسیاری از این تذکرات بی‌نتیجه ماند.