۱۴ ساعت کار سخت با ۱۵ میلیون تومان درآمد!/ سوء استفاده از کارگران ساده در آگهی‌های کاریابی در سایه عدم نظارت‌

اقتصاد۲۴- در میانه بازار پرنوسان اشتغال در ایران، یکی از پرتکرارترین واژه‌ها در آگهی‌های استخدامی آنلاین، «کارگر ساده» است. عبارتی کلی که اغلب نه به یک شغل مشخص، بلکه به مجموعه‌ای از مشاغل عمومی، خدماتی و فیزیکی اطلاق می‌شود که نیازی به مدرک یا تخصص خاص ندارند، اما بار اصلی‌شان بر دوش توان بدنی و ساعات کاری طولانی است.

بررسی آگهی‌های منتشرشده در پلتفرم‌ها، تصویری روشن از الگو‌های رایج استخدام نیروی کار ساده ارائه می‌دهد: شغل‌هایی با حقوق نزدیک به حداقل مصوب، ساعات کاری بالا، امکاناتی همچون جای خواب، غذا و بند‌هایی که گاهی جزئیات اساسی کار را مسکوت می‌گذارند.

شورای عالی کار حداقل حقوق ماهانه کارگران در سال ۱۴۰۴ را ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار و ۹۶۸ تومان اعلام کرد. این رقم اگرچه با افزایش ۴۵ درصدی نسبت به سال گذشته همراه بود، اما همچنان با هزینه‌های واقعی زندگی، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی، چون تهران فاصله معناداری دارد. در بیشتر آگهی‌های بررسی‌شده، حقوق اعلام‌شده برای کارگر ساده در بازه ۱۰ تا ۲۵ میلیون تومان قرار دارد؛ که مطابق با رقم مصوب و حتی در برخی مشاغل کمی بالاتر از آن است. البته در معدود مواردی هم حقوق‌های پایین‌تر از این رقم قانونی به چشم می‌خورد که حتی بیمه هم ندارد.

یکی از نکات مهم در بررسی این آگهی‌ها، ساعات کاری بالا و عدم شفافیت در میزان دقیق حقوق پرداختی است. بر اساس قانون کار، ساعت کاری هفتگی کارگران نباید از ۴۴ ساعت تجاوز کند؛ اما در بسیاری از آگهی‌ها، ساعت کاری بصورت روزانه به ۱۲ ساعت هم می‌رسد، اما در جزییات آن، پرداخت اضافه‌کار درج نشده است. همچنین برخی از آگهی‌ها میزان حقوق را بصورت دقیق عنوان نکرده‌اند و حتی فاصله میان حداقل و حداکثر پرداختی که ذکر شده، بازه ۱۰ میلیون تومانی است.

بیشتر بخوانید: جزئیات جدید از افزایش مجدد حقوق کارگران اعلام شد

علاوه بر حقوق، مواردی، چون جای خواب، وعده‌های غذایی، امکان مرخصی، بن کارگری و... از جمله امکاناتی است که به‌عنوان مزیت شغلی معرفی می‌شود. کارفرمایان، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند انبارداری، بسته‌بندی، کارگاه‌های تولیدی و خدمات نظافت، تلاش دارند تا با این مشوق‌ها، جذابیت آگهی را برای کارجویان بیشتر کنند. اما در مقابل، کمتر آگهی‌ای به بیمه، نوع قرارداد و مزایای قانونی اشاره می‌کند؛ مسئله‌ای که نشان‌دهنده فقدان شفافیت ساختاری در بخش مهمی از بازار جذب نیروی ساده است.

این روند در شرایطی رخ می‌دهد که بازار رسمی کار در ایران همچنان با چالش‌های جدی از جمله نرخ بالای بیکاری جوانان، عدم تناسب میان تخصص و نیاز بازار، و نبود پوشش فراگیر برای بیمه و قرارداد‌های کار قانونی مواجه است. پلتفرم‌های آنلاین به‌واسطه سهولت استفاده و گستره مخاطبان، به بستری اصلی برای آگهی‌دهی مشاغل خدماتی و عمومی تبدیل شده‌اند. با این حال، نبود نظارت مؤثر یا الزام به شفاف‌سازی اطلاعات استخدامی، باعث شده بخشی از این فضا به محلی برای عرضه مشاغل بی‌قاعده یا دور از ضابطه تبدیل شود.

در یکی از آگهی‌ها، حقوق اعلام شده برای نیروی کار ساده جهت پاک‌کردن میوه بین ۷.۵ تا ۹ میلیون تومان در ماه است. ساعت کاری از ۱۱ صبح تا ۶ عصر تعیین شده و هیچ بیمه‌ای در آگهی ذکر نشده است. از این رو برخی از مشاغل یدی هنوز با حداقل مزایا ارائه می‌شوند و به رغم ساعت کاری نسبتا متعادل، فاقد حداقل‌های قانون وزارت کار هستند.

آگهی دیگری که برای استخدام کارگر ساده در انبار لوازم بدنه خودرو است، دستمزد ماهانه برای ۱۰ ساعت کار در روز را از ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان عنوان کرده است. یک فست‌فود برای ۱۴ ساعت کار، حقوق بین ۱۵ تا ۱۷ میلیون تومان در ماه، بدون ذکر بیمه یا سایر مزایا آگهی کرده است. رستوران دیگری هم برای ۱۴ ساعت کار به همراه وعده غذایی، جای خواب، بیمه و پاداش، ۱۵ میلیون تومان به عنوان کف حقوق در نظر گرفته است.

اینگونه آگهی‌ها به‌وضوح فشار بالا و شیفت‌های طولانی در مقابل حقوقی بالاتر از میانگین را نشان می‌دهد و مصداقی برای بررسی بهره‌کشی احتمالی از نیروی کار در مشاغل خدماتی به شمار می‌آید.

برای استخدام یک کارگر زن جهت کار در جعبه سازی با ۸ ساعت کار روزانه، حقوق ماهانه ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان ذکر شده است. همچنین سوپرمارکتی که به دنبال استخدام کارگر بوده است با ساعت کاری ۹ صبح تا ۱۰ شب بازه حقوقی ۱۸ تا ۲۵ میلیون تومان را عنوان کرده است. رستوران دیگری که به نیروی سالن کار از ۲ ظهر تا ۱۲ شب نیاز دارد، ۲۰ میلیون تومان حقوق ماهانه در نظر گرفته است.

در میان آگهی‌هایی که به پرداخت دستمزدی پایین‌تر از حداقل مصوب قانون کار بسنده کرده‌اند یا هیچ اشاره‌ای به بیمه، ساعات کاری منصفانه یا مزایای رفاهی ندارند، نمونه‌هایی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد برخی کارفرمایان همچنان به رعایت حقوق نیروی کار پایبندند و برای جذب و حفظ کارگران، بسته‌های مزدی و حمایتی مناسبی ارائه می‌دهند.

یکی از این نمونه‌ها، آگهی استخدام یک کارخانه دلسترسازی است که برای کارگر ساده حقوقی بین ۳۸ تا ۴۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان در نظر گرفته است؛ رقمی که به‌مراتب فراتر از حداقل حقوق مصوب در سال ۱۴۰۴ است. علاوه بر این دستمزد، این کارخانه مزایایی مانند سرویس رفت‌وبرگشت، جای خواب، وعده غذایی، بن کارگری و وام را نیز در نظر گرفته و ساعات کاری را از ۸ صبح تا ۴ بعدازظهر اعلام کرده است. این شرایط نشان می‌دهد که حتی در بازار کار فعلی، که بسیاری از کارگران با حداقل امکانات و بعضاً حقوق کمتر از نرخ قانونی به‌کار گرفته می‌شوند، می‌توان نمونه‌هایی از بنگاه‌هایی یافت که به نیروی کار خود به چشم سرمایه انسانی نگاه می‌کنند.