سناریوهای حمله ایران به اسرائیل کدامند؟/ آینده منطقه و نظم بین‌المللی در هاله‌ای از ابهام

اقتصاد ۲۴- در حالی که مذاکرات برای دستیابی به توافق هسته‌ای بین واشنگتن و تهران ادامه دارد، اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کرده است. ایالات متحده هشدار داده که درگیری با ایران وضعیت را "آشفته" خواهد کرد و خطر فرو بردن کل منطقه در جنگ را به همراه خواهد داشت.

اکنون پرسش اساسی آن است که ایران چگونه ممکن است به حملات اخیر اسرائیل علیه خاک خود پاسخ دهد؟
به گزارش اقتصاد ۲۴، روزنامه بریتانیایی "تایمز"، اینترنشنال بیزینس تایمز، تلگراف مصر به این سوال پاسخ داده‌اند.

سناریوی اول؛ حملات موشکی علیه پایگاه‌های آمریکا و اسرائیل

بر اساس این منابع رسانه‌ای، ایران هزاران موشک میان‌برد در اختیار دارد که می‌توانند به پایگاه‌های ایالات متحده که در سراسر منطقه پراکنده شده‌اند، از جمله سایت‌هایی در عراق کشور همسایه و پایگاه هوایی العدید در قطر برسند. در سال ۲۰۲۰ میلادی، پس از ترور سردار "سلیمانی" فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط یک حمله پهپادی ایالات متحده، ایران به پایگاه‌های هوایی در عراق که میزبان نیرو‌های آمریکایی بود حمله کرد.

هیچ تلفاتی در میان نیرو‌های آمریکایی رخ نداد، زیرا این پایگاه پس از هشدار ایران به موقع تخلیه شد. اکنون یک حمله می‌تواند چندین پایگاه را به طور همزمان هدف قرار دهد. ایران می‌تواند در این حمله از نیرو‌های نیابتی و متحدان خود در عراق و یمن استفاده کند. این اقدام رهگیری موشک‌های ایرانی را برای اسرائیل دشوار خواهد ساخت.

سناریوی دوم؛ حمله ایران به میادین نفتی در منطقه

خاورمیانه تقریبا ۳۰ درصد از عرضه نفت جهان را تولید می‌کند که بخش عمده آن در عربستان سعودی، امارات متحده عربی و کویت است. یک حمله موشکی و پهپادی به یک تاسیسات نفتی در سال ۲۰۱۹ میلادی که عربستان سعودی مدعی شده بود با حمایت ایران انجام شده است، تولید نفت عربستان سعودی را موقتا به میزان ۵۰ درصد کاهش داد. این حمله ۵ درصد از عرضه جهانی نفت را از کار انداخت.

ایران از آن زمان به این سو، به عربستان سعودی و سایر کشور‌های منطقه نزدیک‌تر شده، اما تاکید کرده که در صورت حمله به تاسیسات هسته‌ای خود، می‌تواند میادین نفتی منطقه‌ای را هدف قرار دهد. چالش اسرائیل و ایالات متحده این خواهد بود که در اولین موج از هرگونه حمله، تا حد امکان سامانه‌های موشکی پدافند هوایی را هدف قرار دهند تا تاثیر اقدام تلافی‌جویانه ایران کاهش یابد.

سناریوی سوم؛ توقف خطوط کشتیرانی در خلیج فارس توسط ایران

خلیج فارس به عنوان یک مجرای کلیدی برای حمل و نقل نفت عمل می‌کند. ۳۰ درصد از نفت جهانی از تنگه هرمز عبور می‌کند و یک درگیری می‌تواند کشتیرانی را متوقف کند. آژانس دریایی بریتانیا پیش از این به کشتی‌هایی که در منطقه تردد می‌کنند توصیه کرده که محتاط باشند. ایران در گذشته حملاتی را علیه کشتی‌ها در آن منطقه انجام داده تا به سایر کشور‌های حوزه خلیج فارس و ایالات متحده فشار وارد کند.

سناریوی چهارم؛ حمله ایران به اسرائیل 

ایران تهدید کرده که در صورت حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای خود، دوباره به آن رژیم حمله خواهد کرد. ایران در ماه اکتبر در تلافی بمباران تاسیسات تولید موشک و پدافند هوایی خود توسط اسرائیل مجموعه‌ای از موشک‌ها را به سمت اسرائیل شلیک کرد. این موشک‌ها عمدتا توسط پدافند هوایی اسرائیل با پشتیبانی ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه رهگیری شدند، اما چندین موشک از پدافند هوایی عبور کردند و در فرودگاهی که میزبان ناوگانی از جت‌های اف-۳۵ بود و تنها چند صد متر از مقر سازمان جاسوسی موساد فاصله داشت، فرود آمدند.

سناریوی پنجم؛ پیوستن نیرو‌های نیابتی ایران در منطقه

دهه‌هاست که متحد اصلی ایران یعنی حزب‌الله لبنان به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر اسرائیل عمل کرده است. با این وجود، این گروه و هم چنین حماس در غزه در ماه‌های گذشته هدف حملات گسترده اسرائیل قرار گرفته‌اند. ایران هنوز انصارالله را در یمن به عنوان متحد در کنار خود دارد. آن گروه مرتبا به سوی اسرائیل موشک شلیک کردند. هم چنین، ایران نیرو‌های نیابتی را در عراق در اختیار دارد که پیش‌تر به پایگاه‌های اسرائیل و ایالات متحده در عراق و سوریه نیز حمله کرده‌اند.

 

 

بیشتر بخوانید: فرماندهان ارشد نظامی که در حمله اسرائیل به شهادت رسیدند چه کسانی بودند؟/ ۲۳ خرداد؛ نقطه عطفی در دکترین امنیتی ایران

از حملات محدود تا جنگ منطقه‌ای؛ درجه بندی سناریو‌ها از زاویه دید اسرائیلی‌ها

سناریوی ایده آل برای اسرائیل: رهبران اسرائیل با این ذهنیت دست به حمله نظامی علیه ایران زده‌اند که برنامه هسته‌ای آن کشور را با حداقل تلفات فلج کنند. در این سناریو آنان معتقدند انتقام جویی ایران تا حد زیادی توسط پدافند موشکی اسرائیل و ایالات متحده خنثی می‌شود. رهبران اسرائیل بر این باورند که در این سناریو ایران با ناآرامی داخلی مواجه شده و و یک پنجره دیپلماتیک برای عادی‌سازی روابط منطقه‌ای باز می‌شود.

موفقیت نسبی برای اسرائیل: در سناریوی میانه تصور شده از سوی رهبران اسرائیلی، اسرائیل به موفقیت نسبی دست می‌یابد، اما حملات متقابل ایران خسارات قابل توجهی به شهر‌های اسرائیل و پایگاه‌های ایالات متحده وارد می‌کند. بازار‌های نفت دچار نوسان می‌شوند، زنجیره‌های تامین جهانی مختل می‌شوند و دولت‌های منطقه‌ای با ناآرامی رو‌به‌رو خواهند شد. در این سناریو، ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی (ان پی تی) خارج شده و پیشرفت برنامه هسته‌ای خود را تحت پوشش جنگ سرعت می‌بخشد.

بدترین سناریو برای اسرائیل: در این سناریو، حمله اسرائیل با هدف نابودی تاسیسات کلیدی ایران با شکست مواجه خواهد شد. پاسخ ایران تلفات گسترده ویرانگر در اسرائیل، ضربات شدید به دارایی‌های ایالات متحده و موجی از حملات موشکی و پهپادی در سراسر خلیج فارس را ایجاد خواهد کرد. خطوط هوایی و کشتیرانی بین‌المللی عملیات شان را متوقف می‌کنند، بازار‌های جهانی سقوط کرده و منطقه در یک درگیری بی‌پایان فرو خواهد رفت. پیامد‌های دیپلماتیک چنین سناریویی شدید خواهد بود.

پیش‌بینی تحلیلی

واقعیت‌های عملیاتی: اکثر کارشناسان نظامی بر سر این موضوع اجماع نظر دارند که اسرائیل، اگر به تنهایی عمل کند، بدون حمایت ایالات متحده، برای نابودی تاسیسات هسته‌ای عمیقا زیرزمینی ایران با مشکل مواجه خواهد شد. حتی یک حمله موفقیت‌آمیز احتمالا تنها برنامه هسته‌ای ایران را به تاخیر می‌اندازد، نه آن که آن را از بین ببرد. ظرفیت ایران برای انتقام نامتقارن و نیابتی بسیار زیاد است و زرادخانه موشکی آن کشور تهدیدی جدی برای اسرائیل و نیرو‌های آمریکایی است.

پیامد‌های دیپلماتیک و اقتصادی: قیمت نفت در ماه ژوئن ۱۸ درصد افزایش یافته است و در صورت بسته شدن تنگه هرمز، قیمت معاملات آتی به ۱۵۰ دلار بازای هر بشکه خواهد رسید. شرکت خدمات مالی بریتانیایی "لویدز لندن" نرخ بیمه حمل و نقل خود را ۵۰ درصد افزایش داده است. اقتصاد‌های اروپایی و آسیایی خود را برای شوک‌های عرضه آماده می‌کنند. شورای امنیت سازمان ملل متحد دچار اختلاف نظر است و روسیه و چین با اقدامات تنبیهی علیه ایران مخالف هستند و گزینه‌های دیپلماتیک را محدود می‌کنند.

پاسخ ایران علیه اسرائیل مستقیم خواهد بود

در میان مطبوعات و رسانه‌های عرب زبان روزنامه "تلگراف مصر" معتقد است که پاسخ ایران به تجاوز اسرائیل به صورت مستقیم خواهد بود. 
"احمد الامام" پژوهشگر علوم سیاسی در این باره به آن روزنامه می‌گوید که حملات اخیر اسرائیل در داخل ایران نشان دهنده یک تغییر کیفی در درگیری آشکار بین تل‌آویو و تهران است. او معتقد است که این بار، پاسخ ایران نه تنها از طریق نیرو‌های نیابتی، بلکه پاسخی مستقیم از داخل خاک ایران خواهد بود، زیرا آن چه اتفاق افتاده قلب ایران نه پیرامون آن را هدف قرار داده است.

این تحلیلگر سیاسی به "تلگراف مصر" می‌گوید که ترور فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دانشمندان هسته‌ای ایران در مکان‌های حساس، پیام سختی را ارسال می‌کند مبنی بر این که ایران از نظر نظامی و امنیتی در معرض خطر قرار گرفته است. این موضوع ایران را وادار می‌سازد تا برای محافظت از اعتبار خود در داخل و در منطقه، مستقیما واکنش نشان دهد. او خاطرنشان می‌سازد که هرگونه عقب‌نشینی اکنون می‌تواند به عنوان نقطه ضعف تعبیر شده و باعث شود ایران نفوذ خود را در مسائل حساسی مانند مذاکرات هسته‌ای از دست بدهد.

"امام" اشاره می‌کند که ایران می‌تواند به موازات بسیج نیرو‌های نیابتی خود در منطقه، مانند انصارالله و شبه‌نظامیان عراقی مانند گردان "النجباء"، یک حمله موشکی دقیق از داخل خاک خود علیه اهداف اسرائیلی، چه در ارتفاعات جولان و چه در نقب (نِگِو) انجام دهد تا اوضاع را آشفته کند و جبهه‌های متعددی را باز نماید. 

منبع: روزنامه بریتانیایی "تایمز"، اینترنشنال بیزینس تایمز، تلگراف مصر