اقتصاد ایران در حالت آماده باش؛ دولت چگونه باید اقتصاد جنگی کشور را اداره کند؟

اقتصاد۲۴- جنگ نه فقط نظامیان که غیرنظامیان را هم هدف گرفته است؛ چه آنهایی که آوار بر سرشان فرو ریخت و پیش از آنکه مانند تفاوت موشک و پدافند را بفهمند، شهید شدند و چه آنهایی که مجبور به ترک خانه شدند. حال ترکش‌های جنگ بر بدنه اقتصاد ایران هم اصابت می‌کند.

از زمان آغاز حمله اسرائیل به ایران تعدادی از پالایشگاه‌ها، تاسیسات و زیرساخت‌های کشور مورد حمله واقع شده است، اما در کنار آسیب به زیرساخت‌های حیاتی، بسیاری از شرکت‌ها، ادارات، کارخانه‌ها و مشاغل کوچک و خرد نیز از ترس آوار موشک فعالیت خود را تعطیل یا نیمه‌تعطیل کرده‌اند. از این رو اقتصاد ایران بار دیگر در برهه‌ای قرار گرفته که پیشتر مشابه آن را در دهه ۶۰ تجربه کرده است.

یحیی آل اسحاق وزیر اسبق بازرگانی در مقایسه اقتصاد جنگی ایران در دوران کنونی و دهه ۶۰، به اقتصاد ۲۴ گفت: «شرایط جنگ یک شرایط ویژه‌ای است و نوع و برخورد و محدودیت‌هایش متفاوت است. اقتصاد جنگی جایگاه ویژه خود را دارد و در تاریخ دنیا مسبوق به سابقه است. اولین بحث این است که وقتی شرایط جنگی در کشوری به وجود می‌آید، امکانات، توانایی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در اختیار برنامه‌ریزی جنگ قرار می‌گیرد و به همه مصارف با اولویت جنگ سامان پیدا می‌کند. حتی قوانین و مقررات هم تابع این شرایط می‌شود. اینکه در دهه ۶۰ چه اتفاقی افتاد و الان در چه وضعیتی هستیم، قابل بررسی است ولی آنچه در دهه ۶۰ رخ داد و شرایط و امکاناتی که کشور داشت قابل قیاس با وضع موجود نیست. بدین معنا که در آن زمان منابع تولید، امکانات و محدودیت‌های ما کاملا متفاوت با زمان فعلی بود.»

وی ادامه داد: «ما آن زمان با یک جنگی رو به رو بودیم که تقریبا تمام قدرت‌های دنیا یک طرف بودند و جمهوری اسلامی ایران کشوری تازه انقلاب کرده بود، تولیدش خوابیده، انبارش خالی و ارتش نامنظی داشت. در سوی دیگر، اما تمام قدرت‌ها چه از نظر منابع مالی و چه از نظر تکنولوژی و منابع انسانی در مقابل ایرانی بودند که منابع مالی‌اش حداقلی بود، نیروی انسانی آموزش دیده و ارتش منسجمی نداشت. مردم کوچه و بازار با یک کفش کتانی و بدون آموزش، اما با روحیه بسیار بالا وارد جنگ شدند. الان شرایط بسیار فرق می‌کند؛ اولا شرایط جنگی هنوز اعلام نشده است یعنی یک دشمنی حمله کرده و مسئولان در حال دفاع هستند و آن جنگ تمام عیار که در دهه ۶۰ داشتیم را هنوز نداریم. از آن طرف امکاناتی که کشور اکنون دارد، قابل قیاس نیست.»

آل اسحاق تاکید کرد: «تولیدات و تاسیسات زیربنایی، منابع انسانی، ارتش و سپاهی که اکنون داریم قابل قیاس با آن دوران نیست؛ ولی در آن وضع هم با تدبیر و انسجامی که در داخل بود، ۸ سال جنگ مقاومت شد و نهایت هم یک سانتی متر از خاک ایران به دست دشمن نیافتاد. الان امکانات فراهم است و بانک مرکزی اعلام کرده که از ابتدای سال تاکنون ۱۱ میلیارد دلار ارز تخصیص داده است. همچنین دولت عنوان کرده که تمام انبار‌ها پر و ذخایر موجود است. وارد هر محلی که می‌شوید، مشاهده می‌کنید که علیرغم جنگ روانی ایجاد شده، امنیت مردم از نظر تامین کالا برقرار است.»

این کارشناس اقتصادی ضمن بیان اینکه آن زمان انسجام و روحیه مردم و وحدتی بین مسئولان و مردم وجود داشت، افزود: «اکنون هم علیرغم اختلافات سیاسی که در جامعه وجود دارد و طبیعی هم هست، همه با هر شکلی دوباره آن وحدت را حفظ کرده‌اند. ما ایرانیان این خاصیت را داریم که علیرغم اختلافات، وقتی دشمن از بیرون حمله می‌کند، او را به بیرون می‌رانیم و بعد دوباره سراغ گلایه‌هایمان می‌رویم.»

رییس اسبق اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: «تامین کالا‌های اساسی کامل انجام شده است و از نظر تدارکات نظامی در مرحله پیشرفته قرار داریم. من مسئول تدارکات در جبهه بودم و سیم خاردار نمی‌توانستم تهیه کنم ولی الان انبارهایمان از موشک پر است. انشاالله جنگ به نفع ما به زودی تمام می‌شود.»

بیشتر بخوانید: وزیر جنگ یا اقتصاد، مساله این است/ ارزیابی برنامه‌های مدنی‌زاده که در اوج بحران رای اعتماد گرفت

آل اسحاق در توصیه به دولت برای اداره اقتصاد جنگی، بیان کرد: «اوضاع در آن حد نگران‌کننده نیست. ما در حوزه اقتصادی نگرانی‌هایی در بخش‌های تولید و قیمت گذاری و شرایط ارز داشتیم که سر جای خود محفوظ است ولی آنچه اقتصاد الان نیاز دارد این است که زنجیره‌های تولید و مصرف و تامین را یک ارزیابی مجدد کند و به نقاط آسیب‌پذیر توجه بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال بعضی شرکت‌ها مانند شرکت‌های دانش بنیان که تعداد آنها امروز در کشور به ده هزار شرکت می‌رسد و صاحب نظران و متخصصان ما آنجا مشغول هستند، الان فشار رویشان سنگینی می‌کند. از این رو باید توجه ویژه‌ای به آنها شود تا آسیبی وارد نشود.»

وی درباره راه‌های کمک به این شرکت‌ها گفت: «راه‌های متعددی هم وجود دارد مانند اینکه برای چند ماه ۱۰ درصد از مالیات‌های پرداختیشان را به آنها برگردانند تا چند ماه سرپا بمانند و انشاالله اوضاع به روال عادی بازگردد. همچنین نهاد‌های حمایتی و خیریه‌ها بازیابی مجددی برای اقشار آسیب‌پذیر داشته باشند.»

آل اسحاق خاطرنشان کرد: «بحث سوم واحد‌های کوچک و متوسطی است که در شهرک‌های صنعتی تعدادشان زیاد است. باید توجه ویژه‌ای به آنها شود. این واحد‌ها بدهی‌های بانکی دارند، بحث بیمه‌شان مطرح است و نیاز‌های دیگری دارند که بهتر است بانک‌ها برای پرداخت معوقات به آنها مهلت دهند.»

این فعال اقتصادی با اشاره به سرریز شدن بخشی از جمعیت تهران به شهرستان‌ها نیز گفت: «باید در نظر داشته باشیم که مهاجرت به برخی شهرستان‌ها بیشتر شده و از این رو باید سهمیه آرد و بنزین این مناطق را افزایش داد. خوشبختانه دولت عنوان کرده که مشکل تامین بنزین نداریم، اما خوب است که پمپ بنزین‌های سیاری ایجاد شود. دشمن کاری که می‌کند جنگ روانی است و با بزرگنمایی و شایعه می‌خواهد فضا را ملتهب کند از این رو متخصصان باید حواسشان به این امر باشد.»