توسعه صنایع معدنی و فلزی در مناطق ویژه اقتصادی

مناطق ویژه اقتصادی صنایع معدنی، صنایع فلزی و صنایع انرژی‌بر از جمله مناطق ویژه ای هستند که اگرچه امروز شمار آنها از 4 تجاوز نمی‌کند اما نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور برعهده دارند.

اقتصاد24- مسیر توسعه مناطق ویژه اقتصادی به سویی در حرکت است که اگرچه امروز در حدود 35 منطقه را می‌توان با این عنوان جستجو کرد اما با تصویب مناطق جدید راه برای افزایش این مناطق هموارتر از همیشه شده است. حال در این میان مناطق ویژه اقتصادی صنایع معدنی، صنایع فلزی و صنایع انرژی‌بر نیز از این قاعده مستثنی نیستند، مناطقی که چندی است عنوان اختصاصی به خود گرفته اند و اگرچه امروز شمار آنها از 4 تجاوز نمی کند که از این تعداد هم تنها 2 منطقه فعالند اما دو منطقه دیگر نیز در حال تجهیز و آماده سازی و چندین منطقه دیگر تصویب شده اند و به زودی اقدامات برای راه اندازی آنها آغاز خواهد شد و این نوید مسیری بس روشن برای این مناطق می دهد.

به سبب همین توجه رو به گسترش نسبت به مناطق ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی و در ادامه سلسله گزارش های معرفی مناطق ویژه اقتصادی به معرفی مناطق ویژه اقتصادی صنایع معدنی، فلزی و صنایع انرژی بر می پردازیم.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس

منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس در کیلومتر 13 بزرگراه شهید رجایی در غرب بندر عباس واقع شده است. این منطقه در اواخر سال 76 با نام منطقه ویژه معادن و فلزات، بر اساس مصوبه هیات وزیران تاسیس و از سال 84 به منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس و سپس با اضافه شدن عبارت اقتصادی در ابتدای سال 88 به منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس تغییر نام داد.

این منطقه با وسعت تقریبی 5000 هکتار در 4 سایت جنوبی، میانی، شمالی و توسعه به لحاظ جغرافیایی تقسیم احداث شده که 2000 هکتار آن عملیاتی و شرکت های سرمایه گذار در حال اجرا یا بهره برداری طرح های مورد نظر هستند و 3000 هکتار دیگر در حال آماده سازی زیرساختها است. این منطقه از شمال به کوه های پولادی پالایشگاه های هشتم ، ستاره خلیج فارس و هرمز و از جنوب به اسکله های تخلیه و بارگیری مواد معدنی و مواد نفتی، آب های آزاد و خلیج فارس، از غرب به بندر شهید رجایی و از شرق به نیروگاه 1200 مگاواتی توانیر و شهر بندرعباس و خطوط ریلی مرتبط و شرایط متمایزی را پدید آورده است.

فراهم آوردن شرایط جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی و هدایت آنها در جهت احداث واحدهای صنعتی و معدنی صنایع انرژی بر و فرآوری مواد معدنی و همچنین رشد توسعه اقتصادی، افزایش فرصت های شغلی، افزایش و توسعه فناوری های مدرن حوزه تولید، مهارت های مدیریتی، ارتقای کیفیت تولیدات و افزایش توان صادرات به منظور رقابت در بازارهای جهانی جزء اهداف ترسیم شده این منطقه ویژه اقتصادی است.

افزایش روز افزون نهاده های تولید و تغییرات شدید بهای نفت در بازارهای جهانی سبب شده صنعت جهان راهکارهای مناسب به منظور حضور در عرصه رقابت و فروش محصولات را در دستور کار خود قرار دهد و آنچه که امروز حاصل از این زایش فکر صورت پذیرفته تقویت و حضور در مناطق ویژه به دلیل بهره مندی از مزایای قانونی است که هر کشوری تلاش دارد با ارائه مشوق ها، سرمایه گذاران خارجی و داخلی را جذب کند. توسعه سطح اقتصادی به یک معنی باعث افزایش فرصت های شغلی، اخذ و توسعه فناوری، بالا بردن مهارت های مدیریتی، ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و افزایش توان صادرات می شود و بدون تردید این منطقه را به یکی از موفق ترین مناطق ویژه اقتصادی کشور در بعد غیر نفتی تبدیل کرده است.

همچنین حضور در مهمترین نقطه استراتژیک جهان و دسترسی آسان به آب های آزاد، منابع عظیم انرژی نفت و گاز پالایشگاه هشتم نفت، ستاره خلیج فارس و هرمز با ظرفیت یک میلیون بشکه در روز و پالایشگاه های گاز سرخون، قشم و گورزین، همجواری استان هرمزگان با مهمترین معادن سنگ آهن کشور (چادر ملو، گل گهر سیرجان، سنگ آهن مرکزی) و دسترسی آسان به سایر معادن مواد معدنی کشور به عنوان مواد اولیه تولید فولاد و آلومینیوم، زیر ساختهای ریلی که شامل دو خط سراسری راه آهن با ایستگاه اختصاصی مانوری است، دسترسی آسان به فرودگاه بین المللی بندرعباس، وجود اسکله تخلیه و بارگیری مواد معدنی با ظرفیت 12 میلیون تن و اسکله نفتی با ظرفیت 15 میلیون تن در سال و افزایش تا 70 میلیون تن، همجواری با بنادر شهید رجایی و بندر شهید باهنر، برخورداری از زیرساخت های مکانیزه تخلیه و بارگیری مواد فله معدنی و زیرساخت های مناسب تامین برق آب و گاز از جمله مزایای بسیار مناسب این منطقه ویژه اقتصادی است. این همه در حالی است که هم اکنون با استقرار صنایع بزرگی نظیر فولاد، آلومینیوم و سایر صنایع، این منطقه به قطب صنعت فولاد ، آلومینیوم ، آند ، تخلیه و بارگیری مواد معدنی و نفتی و انرژی برق تبدیل شده است.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر لامرد

سایت لامرد در جنوب استان فارس، شهرستان لامرد و در فاصله 6 کیلومتری شمال شرق شهر لامرد واقع شده و مساحت آن نزدیک به 8500 هکتار است. برخورداری از ذخایر فراوان گاز نهفته در کشور و قیمت مناسب آن امتیازی است که کشور ما به خوبی از آن بهره‌مند است. وجود مخازن گازی شانول، وراوی، هما و تابناک از یک سو و بهره برداری از منابع عظیم گاز پارس جنوبی که حدود 7 تا 8 درصد کل ذخائر گازی جهان را در خود جای داده از سویی دیگر و تاکید در بهره برداری از مخازن آن به دلیل اشتراک میادین با کشور قطر و عدم امکان در اعمال حاکمیت بر حجم معینی از مخزن به دلیل ماهیت سیال آن موجب شده تا در برنامه‌های کلان کشور، راه‌اندازی مناطق ویژه انرژی بر به ویژه در حوزه تاثیر پذیر و راهبردی پارس جنوبی، به عنوان راه‌کاری پربازده جهت دستیابی به اهداف توسعه کشور در برنامه چهارم و پنجم توسعه در نظر گرفته شود.

با توجه به این نکات ایجاد منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر در شهرستان لامرد ظرفیت مناسب و جدید صنعتی را در کنار بزرگترین مخزن گازی جهان(پارس جنوبی) و دریای خلیج فارس در اختیار کشور قرار داده تا علاوه بر اینکه به یک مرکز بزرگ و جاذب صنعتی و اقتصادی تبدیل می شود، باعث ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در تمامی جهات در کشور و به خصوص در بخشی از سواحل جنوبی خواهد شد.

هرچند کارخانه تولید شمش آلومینیوم به ظرفیت 300 هزار تن در سال و نیروگاه اختصاصی سیکل ترکیبی 930 مگاواتی این منطقه در حال فعالیت است اما با این حال سایت منطقه ویژه اقتصادی با سرعتی شتابان در حال تکمیل است و در آینده ای نزدیک می توان امیدوار بود منطقه ویژه اقتصادی لامرد قطبی عظیم در حوزه صنایع انرژی بر شود. همچنین از جمله فرصت های سرمایه گذاری که در این منطقه بر اساس صنایع پیش بینی شده جهت استقرار در این منطقه ویژه اقتصادی برای آن برنامه ریزی شده، می توان به آلومینیوم و صنایع پایین دست آن، سیمان، منیزیم، پتروشیمی، نیروگاه سیکل ترکیبی و صنایع پایین دست فولاد اشاره کرد.

منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان

بر اساس سیاست های برنامه چهارم توسعه از سال 1384 مطالعات مکان یابی استقرار صنایع انرژی بر در راستای جلوگیری از خام فروشی گاز طبیعی، تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر، تکمیل زنجیره تولید پتروشیمی و فولاد از مواد اولیه تا محصولات نهایی و افزایش صادرات غیرنفتی آغاز شد. صنایع انرژی بر به آن گروه از صنایع اطلاق می شود که سهم انرژی مصرفی آنها در هزینه های تمام شده محصول نهایی، نسبت به دیگر عوامل تولید در مقایسه با صنایع دیگر بالا بوده و نقش تعیین کننده ای در قیمت نهایی محصول آنها داشته باشد، از قبیل صنایع پتروشیمی، فولاد و آلومینیوم. لذا از این رو منطقه ویژه صنایع انرژی بر پارسیان با مساحتی قریب به 10 هزار هکتار در 30 کیلومتری شرق عسلویه، در منتهی الیه غربی استان هرمزگان و مرز سه استان هرمزگان، بوشهر و فارس به عنوان گزینه های محل استقرار صنایع انرژی بر انتخاب شد و متعاقبا در سال 1389 این منطقه ویژه اقتصادی به تصویب هیئت وزیران و نمایندگان مجلس رسید.

منطقه ویژه صنایع انرژی بر پارسیان با هدف استقرار و تولید 4 میلیون تن فولاد، 18 میلیون تن محصولات پتروشیمی، 1.2 میلیون تن آلومینیوم، 6 هزارمگاوات برق در سال و احداث بندر پارسیان با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه 40 میلیون تن و تاسیسات آب شیرین کن که نیاز به سرمایه گذاری بالغ بر 37.4 میلیارد دلار در بخش غیردولتی که حدودا معادل 140000 میلیارد تومان خواهد داشت، تاکنون در منطقه دو واحد پتروشیمی با مجموع سرمایه گذاری 4.2 میلیارد دلار شروع به کار کرده اند که در نهایت اشتغال مستقیم برای 75 هزار نفر و اشتغال غیر مستقیم برای حدود 270 هزارنفر ایجاد می کند.

همچنین می توان نزدیکی به مخزن گازی پارس جنوبی، دسترسی به خطوط حمل ونقل دریایی، وجود گاز شیرین به میزان قابل برداشت بالاتراز 100 میلیون مترمکعب در روز(حوزه‌های تابناک، شانول، وراوی و هما) در مجاورت منطقه، دسترسی به امکانات زیربنایی موجود در سایت های پارس 1 و 2، ایجاد قطب جدید توسعه در کنار سایت های 1 و 2 پارس، افزایش توانمندی های همزمان کرانه و پس کرانه با استفاده از ظرفیت های توسعه ساحلی و استفاده از ظرفیت های استان‌های هرمزگان، بوشهر و فارس برای توسعه را از مزایای این منطقه ویژه اقتصادی تازه دانست.

منطقه ویژه اقتصادی کاشان

منطقه ویژه اقتصادی کاشان، نو ترین منطقه ای است که در حوزه های صنعتی، معدنی و فلزی در حال احداث است. این منطقه یک هزار و 344 هکتار مساحت دارد که در مرحله اول، 250 هکتار از این زمین برای واگذاری به بخش خصوصی قرار است که آماده‌سازی ‌شود. انجام امور اجرایی برای احداث منطقه ویژه کاشان از سال 94 آغاز شده و از جمله اقداماتی که تا به حال انجام گرفته می توان به کسب مجوزهای زیست‌محیطی، تأمین زیرساخت‌های آب، برق، جاده، دسترسی و تأمین زیرساخت‌های دائم برای استقرار سرمایه‌گذاران اشاره کرد.

این منطقه ویژه با هدف برندسازی تخصصی در بخش هایی چون صنایع حوزه‌های ماشین‌آلات تولید و انتقال برق، تولید قطعه ماشین‌آلات با تجهیزات الکترونیکی، ماشین‌آلات با فناوری علمی، کانی‌های غیرفلزی و بازیافت فلزات و واحدهای فرآوری اصلاح تبخیری فعال خواهد شد.

همچنین برای اشاره به نمونه هایی از مزایای این منطقه ویژه اقتصادی می توان به زیرساخت‌هایی همچون وجود راه‌آهن سراسری شمال – جنوب و امکانات ترانزیتی کالا اشاره کرد.

اقتصاد24 پیشتر در گزارشی به مناطق ویژه اقتصادی بندری و مزیت های این مناطق پرداخته بود که گزارش آن را می‌توانید اینجا بخوانید.