رامیز قلی‌اف کیست؟/ از کودکی تا جهانی‌شدن روح تار آذربایجان

اقتصاد۲۴- رامیز قلی‌اف، موسیقی‌دان و نوازنده تار اهل جمهوری آذربایجان، در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۳ مهر ۱۴۰۴) در سن ۷۸ سالگی درگذشت. او که از پنج سالگی با ساز تار آشنا شد، طی بیش از پنج دهه فعالیت هنری، تأثیری عمیق بر موسیقی سنتی آذربایجان گذاشت و در عرصه بین‌المللی نیز شناخته شد.

زندگی‌نامه رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف در ۳۰ آوریل ۱۹۴۷ در شهر آغدام به دنیا آمد. علاقه او به موسیقی از همان کودکی شکل گرفت؛ هنگامی‌که با تار عمویش آشنا شد و نخستین نت‌ها را بر روی سیم‌های آن نواخت. این تجربه اولیه، شور و علاقه‌ای ژرف در او به‌وجود آورد و مسیر زندگی‌اش را به سمت موسیقی هدایت کرد. در سال ۱۹۵۴، رامیز وارد مدرسه موسیقی شهر آغدام شد تا مهارت‌های خود را زیر نظر استادان محلی تقویت کند و با سازهای سنتی آذربایجان بیش‌تر آشنا شود.

با گذشت زمان و افزایش توانایی او در نوازندگی، در سال ۱۹۶۰ راهی مدرسه موسیقی تخصصی عزیر حاجی‌بیگف شد؛ نهادی که به تربیت هنرمندان حرفه‌ای موسیقی در آذربایجان شهرت داشت. در این مدرسه، رامیز فرصت یافت با استادان برجسته و برنامه‌های آموزشی پیشرفته آشنا شود و دانش خود را در زمینه تئوری موسیقی و تکنیک‌های نوازندگی تار گسترش دهد.

سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۹ برای رامیز نقطه عطفی در مسیر حرفه‌ای او بود. او در کنسرواتوار دولتی حاجی بیگف به تحصیل نوازندگی تار و رهبری ارکستر پرداخت و توانست مهارت‌های خود را در سطحی بسیار حرفه‌ای ارتقا دهد. در این دوره، رامیز نه تنها به تمرین و اجرای آثار سنتی پرداخت، بلکه با اصول رهبری ارکستر و آموزش نسل‌های بعد آشنا شد و پایه‌های فعالیت‌های آینده خود در عرصه موسیقی را بنا نهاد.

فعالیت‌های هنری و آموزشی رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف از دوران نوجوانی فعالیت هنری خود را آغاز کرد و به عضویت گروه موسیقی محلی «شور» درآمد. او در این سال‌ها فرصت یافت در جشنواره‌ها و مسابقات متعددی شرکت کند و توانایی‌هایش را در صحنه‌های مختلف نشان دهد. تلاش و پشتکار او به نتایج قابل توجهی منجر شد؛ رامیز در جشنواره گروه‌های موسیقی جمهوری‌خواه در باکو مقام نخست را کسب کرد و در نمایشگاه دستاورد‌های اقتصادی ملی در مسکو، مدال و دیپلم افتخار دریافت کرد. افزون‌بر اجرای موسیقی، او مسئولیت‌هایی مدیریتی نیز بر عهده داشت و ریاست کلوپ تار و بخش موسیقی تئاتر آغدام را پذیرفت تا بتواند فعالیت‌های آموزشی و هنری را نیز سازمان‌دهی کند.

سال ۱۹۷۴ نقطه عطفی در زندگی هنری رامیز بود. او در ژوئن همان سال، جایزه نخست جشنواره موسیقی‌دانان قفقاز جنوبی در ژاپن را به دست آورد و چند ماه بعد، در مسابقه سراسری هنرمندان صحنه در مسکو، عنوان برگزیده را کسب کرد. این موفقیت‌ها اعتبار بین‌المللی برای او فراهم کرد و نامش را در سطح جهانی مطرح کرد. از همان سال، رامیز فعالیت آموزشی خود را در کنسرواتوار دولتی آذربایجان آغاز کرد و از ۱۹۷۴ تا ۱۹۹۲ به تدریس نوازندگی تار و اصول رهبری ارکستر مشغول بود. در سال ۱۹۹۲ ریاست دپارتمان سازهای سنتی این کنسرواتوار را برعهده گرفت و تا سال ۲۰۰۲ در این سمت فعالیت کرد.

بیشتر بخوانید: شیرین عبدالوهاب، ملکه موسیقی عرب کیست؟ + عکس

رامیز قلی‌اف در طول زندگی هنری خود به کشورهای زیادی سفر کرد و در آن‌ها کنسرت برگزار کرد. کشورهایی مانند ترکیه، افغانستان، سوریه، هلند، سوئیس، آلمان شرقی، پاکستان، الجزایر، تونس، آلمان، هند، ایالات متحده آمریکا، کانادا، دانمارک، ایران، عراق، فرانسه، انگلیس، اسرائیل و نروژ، میزبان اجرای او بودند. او در سمپوزیوم‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی، آثار آهنگسازان آذربایجانی را برای تار و ارکستر اجرا کرد و دیپلم‌های افتخاری متعددی دریافت کرد که نشان‌دهنده جایگاه ویژه او در موسیقی سنتی و بین‌المللی بود.

افزون‌بر فعالیت‌های اجرایی، رامیز قلی‌اف به آموزش موسیقی توجه ویژه داشت. او کلاس‌های پیشرفته‌ای در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های هنر ترکیه، اسرائیل و ایران برگزار کرد و دانش‌آموختگان او اکنون در دانشگاه‌ها، ارکسترها و گروه‌های موسیقی فعالیت دارند. برخی از آن‌ها موفق به دریافت جوایز ملی و بین‌المللی شده‌اند و مسیر خود را در موسیقی با تأثیرپذیری از استادشان ادامه می‌دهند.

آثار رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف آثار بسیاری از آهنگسازان آذربایجانی و خارجی را برای تار و پیانو تنظیم و منتشر کرده است. این آثار شامل مقامات سنتی، قطعات موسیقی ملی و همچنین آثار آهنگسازان معاصر داخلی و خارجی هستند. او با همکاری ارکسترهای مختلف، آثار خود را در بیش از ۳۰ کشور جهان اجرا و ضبط کرده است و آن‌ها را در قالب‌های مختلف مانند سی‌دی، نوار کاست، دی‌وی‌دی و وی‌سی‌دی منتشر کرده است.

تلاش‌های رامیز قلی‌اف در ضبط و انتشار این آثار نه تنها موسیقی سنتی آذربایجان را به مخاطبان جهانی معرفی کرد، بلکه امکان آموزش و پژوهش در این زمینه را برای نسل‌های بعد فراهم ساخت. آثار او به عنوان پلی میان موسیقی سنتی و اجراهای مدرن عمل کردند و به نوازندگان و دانشجویان موسیقی کمک کردند تا با تکنیک‌های پیشرفته نوازندگی تار و ترکیب آن با ارکستر آشنا شوند.

جوایز و افتخارات رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف در طول زندگی خود جوایز متعدد داخلی و بین‌المللی دریافت کرد، از جمله:

جایزه کومسومول لنین جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی – ۱۹۷۸

عنوان «هنرمند مردمی جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی» – ۱۹۸۸

جایزه «هومای» – ۱۹۹۳

جایزه بنیاد ملی سیمرغ و جوایز متعدد دیگر از جمله نشان شرف و جایزه دولتی جمهوری آذربایجان

خانواده رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف پدر ایوب قلی‌اف، موسیقی‌دان و رهبر ارکستر بود و نقش مهمی در شکل‌دهی مسیر هنری فرزندش داشت. او دانش و تجربه خود را در زمینه نوازندگی تار و آموزش موسیقی به نسل‌های بعد منتقل کرد و با این کار، میراث موسیقی آذربایجان را حفظ و تقویت کرد. دانش‌آموختگان و فرزند او ادامه‌دهنده راه او در ارکسترها، دانشگاه‌ها و گروه‌های موسیقی هستند و تأثیر رامیز قلی‌اف در شکل‌دهی به نسل جدید موسیقی‌دانان همچنان ادامه دارد.

درگذشت رامیز قلی‌اف

رامیز قلی‌اف در پایان ماه سپتامبر ۲۰۲۵ به دلیل وخامت حالش در بیمارستان مرکزی گمرک شهر باکو بستری شد. وضعیت سلامتی او رو به وخامت گذاشت و روز چهارشنبه ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵، برابر با ۲۳ مهر ۱۴۰۴، در سن ۷۸ سالگی درگذشت. پیکر او به مسجد کبود منتقل شد و مراسم یادبود او با حضور خانواده، شاگردان و هنرمندان برگزار شد.

میراث رامیز قلی‌اف در موسیقی آذربایجان و جهان پایدار است. آثار ضبط شده، اجرای زنده، آموزش‌های او و تأثیری که بر نسل‌های بعد از خود گذاشت، همچنان جریان دارد. نام او نه تنها در میان هنرمندان و نوازندگان تار، بلکه در تاریخ موسیقی سنتی و جهانی ثبت شده و موسیقی‌دانان جوان از سبک، تکنیک و نگاه او به موسیقی بهره می‌برند.