چهره دوگانه بورس تهران در پاییز ۱۴۰۴

اقتصاد۲۴- بازار سهام در ماه‌های اخیر چهره‌ای دوگانه از خود به نمایش گذاشته است؛ از یک سو شاخص کل بورس با شتابی نسبتا قابل‌توجه از کف شهریورماه فاصله گرفته و بازدهی ۳۶درصدی را تا سقف ۱۲آبان امسال به ثبت رسانده، اما در سوی دیگر بخش عمده‌ای از سهام حاضر در بازار همچنان با عقب‌ماندگی، ضعف نقدشوندگی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران مواجه‌اند.

داده‌های آماری تازه نشان می‌دهد که تنها حدود ۲۰درصد از نماد‌های بورسی توانسته‌اند عملکردی بهتر از شاخص کل داشته باشند، در حالی‌که ۴۵درصد از نماد‌ها بازدهی کمتر از شاخص ثبت کرده و حدود ۳۵درصد از کل شرکت‌ها بازدهی منفی داشته‌اند. بیش از نیمی از ارزش بازار در اختیار همان اقلیت نماد‌هایی است که عملکرد بهتری نسبت به شاخص کل داشته‌اند.

یکی از متغیر‌های کلیدی در شکل‌گیری این تمرکز، محدود شدن دامنه نوسان قیمت سهام به حدود سه درصد است که در عمل، کاهش دامنه نوسان باعث خروج جریان نقدینگی از سهام کوچک‌تر شده است. دامنه نوسان محدود همچنین به ایجاد صف‌های پایدار در بازار منجر شده است؛ پدیده‌ای که در نماد‌های کوچک‌تر شدت بیشتری دارد.

وقتی فقط ۲۰درصد از شرکت‌ها بهتر از شاخص عمل کرده‌اند، شاخص کل دیگر بازتاب‌دهنده‌ی میانگین عملکرد بازار نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ی وضعیت چند شرکت بزرگ است. رشد شاخص به معنای سودآوری همگانی نیست و بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد در حالی شاهد رشد شاخص هستند که پرتفوی آنها کاهش یافته است. این تضاد یکی از عوامل اصلی بی‌اعتمادی کنونی به بازار است.

کاهش دامنه نوسان و سایر محدودیت‌های معاملاتی اگرچه با هدف حفظ ثبات اعمال می‌شوند، اما در باطن هزینه‌هایی سنگین دارند. یکی از مهم‌ترین این هزینه‌ها، کاهش عمق بازار و تضعیف نقش کشف قیمت است. در چنین فضایی، سرمایه‌گذاران حقوقی و صندوق‌های بزرگ می‌توانند با حجم‌های محدود روند قیمتی نماد‌های سنگین‌تر را هدایت کنند. نتیجه، بازاری است که ظاهر آن مثبت است، اما بدنه‌ی آن در رکود فرو رفته است.

بیشتر بخوانید:جدال خریداران و فروشندگان در بورس

احیای اعتماد عمومی به بازار بدون اصلاح سیاست‌های ساختاری دشوار است. مهم‌ترین اقدام در این راستا، بازنگری در دامنه نوسان و حجم مبناست.

بازار اکنون به‌صورت دوسرعته عمل می‌کند. در یک سوی آن شرکت‌های بزرگ و صادرات‌محور با نقدشوندگی بالا قرار دارند و در سوی دیگر انبوهی از سهام کوچک که در صف‌های فروش قفل شده‌اند. در چنین شرایطی، حفظ نقدینگی، مدیریت ریسک و پرهیز از معاملات هیجانی می‌تواند استراتژی مناسبی برای عبور از فضای فعلی باشد.