روش‌های ساده برای پاک نگه داشتن هوای خانه در روز‌های آلوده

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: آلودگی هوا دیگر تنها یک پدیده گذرا یا محدود به فضا‌های بیرونی نیست. با گسترش شهرنشینی و افزایش فعالیت‌های صنعتی، روز‌های پر از گرد و غبار، دود، ذرات معلق و آلاینده‌های شیمیایی بخشی از زندگی روزمره شده‌اند. هوای درون خانه نیز در این شرایط آسیب‌پذیر است. بسیاری فکر می‌کنند محیط بسته خانه به‌طور خودکار ایمن است، در حالی که آمار‌ها نشان می‌دهند غلظت برخی آلاینده‌ها در فضای داخلی حتی بیش از بیرون نیز می‌تواند باشد. نگهداری از کیفیت هوای درون خانه نیازمند توجه آگاهانه و انجام اقدامات ساده‌ای است که در دسترس همه قرار دارد.

بیشترین آلودگی‌ها از کجا وارد خانه می‌شوند؟

بیشترین آلودگی‌های داخلی از طریق ورودی‌های غیرمستقیم یا نادیده گرفته‌شده وارد خانه می‌شوند. دریچه‌های باز، شیشه‌های نشتی، درز‌های اطراف در و پنجره، سیستم‌های تهویه مرکزی بدون فیلتر مناسب و حتی وسایلی مانند کفش، لباس و کیف که از بیرون وارد منزل می‌شوند، مسیر‌های اصلی ورود ذرات معلق، دود، گرد و غبار و آلاینده‌های شیمیایی هستند.

همچنین فعالیت‌های روزمره مانند پخت‌وپز با سوخت‌های فسیلی، استفاده از محصولات پاک‌کننده شیمیایی، دود سیگار و حتی برخی نوع گیاهان داخلی می‌توانند به‌طور مستقیم به تولید آلاینده در فضای بسته کمک کنند. این منابع گاه با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، اما تأثیر تجمعی آنها بر کیفیت هوای تنفسی ساکنان خانه قابل توجه است.

گیاهان مناسب تصفیه هوا 

برخی گیاهان نه‌تنها زیبایی فضای داخلی را افزایش می‌دهند، بلکه به‌عنوان فیلتر‌های طبیعی، نقشی مؤثر در جذب آلاینده‌های هوای خانه ایفا می‌کنند. سرخس بوستون، اسپاتیفیلوم، زامیا و همچنین گیاهانی، چون زنبق صلح و کریسبیوم توانایی بالایی در کاهش فرمالدئید، زایلن، تری‌کلرواتیلن و کربن مونوکسید دارند. این گیاهان از طریق فرآیند فتوسنتز و جذب از طریق روزنه‌های برگ، ذرات معلق و گاز‌های سمی را از جریان هوای اطراف خود پاک‌سازی می‌کنند. 

همچنین باید به این نکته توجه کرد که تأثیر این گیاهان در فضا‌های کوچک و با تعداد مناسب حداقل سه تا پنج گلدان در هر اتاق متوسط معنادار است. نگهداری ساده، آبیاری منظم و جلوگیری از قرارگیری در معرض نور مستقیم، طول عمر و کارایی این گیاهان را افزایش می‌دهد. در کنار فواید زیست‌محیطی، وجود گیاهان سبز در فضای زندگی، آرامش روانی را نیز تقویت می‌کند.

روش‌های طبیعی پاکسازی هوای خانه

استفاده از روش‌های طبیعی برای پاکسازی هوای خانه، علاوه بر کاهش وابستگی به دستگاه‌های برقی، گامی مؤثر در جهت ایجاد محیطی متعادل و سالم محسوب می‌شود. گیاهانی مانند اسپاتیفیلوم، زامیا، فیکوس الاستیکا و سرخ‌رگ برگ‌سبز توانایی جذب فرمالدئید، زنون، تولوئن و سایر ترکیبات فرار را دارند و نه‌تنها به بهبود کیفیت هوای درون خانه کمک می‌کنند، بلکه حضور آنها فضایی آرامش‌بخش و زیوا ایجاد می‌کند. 

قرار دادن ظروفی با سرکه سفید در اتاق‌ها نیز راهکاری سنتی و کم‌هزینه برای جذب بو‌های نامطبوع و برخی ذرات معلق است. همچنین استفاده از پاک‌کننده‌های دست‌ساز مبتنی بر جوش‌شیرین و آبلیمو برای تمیز کردن سطوح، جلوی تجمع گردوغبار و آلاینده‌های شیمیایی را می‌گیرد. این روش‌ها در کنار یکدیگر، شبکه‌ای از دفاع طبیعی را در برابر آلاینده‌های روزمره شکل می‌دهند و در بلندمدت، سهم قابل توجهی در سلامت تنفسی ساکنان دارند.

بهترین دستگاه‌های تصفیه هوای خانه

انتخاب دستگاه تصفیه هوا تنها به برند یا قیمت آن محدود نمی‌شود. معیار اصلی، تطابق فناوری دستگاه با نوع آلاینده‌های رایج در محیط زندگی است. در شهر‌های بزرگ، ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵)، آلاینده‌های گازی مانند فرمالدئید، بنزن و دی‌اکسید نیتروژن و همچنین آلرژن‌های بیولوژیکی از جمله گرده، کپک و پرز‌های حیوانات خانگی، سه دسته اصلی آلودگی داخلی را تشکیل می‌دهند. دستگاه‌های مؤثر، هرکدام برای مقابله با یک یا چند گروه از این آلاینده‌ها طراحی شده‌اند.

•    فیلتر‌های HEPA واقعی (کلاس H۱۳ یا بالاتر)

این فیلتر‌ها قادرند تا ۹۹.۹۷ درصد از ذراتی با اندازه ۰.۳ میکرون را جذب کنند. برای مبارزه با گردوغبار، دود سیگار، گرده و ذرات ریز صنعتی، هیچ جایگزینی به‌اندازه HEPA اثربخش نیست. دستگاه‌هایی که صرفاً عبارت «فیلتر HEPA» را در تبلیغات خود به‌کار می‌برند، لزوماً استاندارد واقعی را رعایت نمی‌کنند. حضور گواهی‌های بین‌المللی مانند EN ۱۸۲۲ یا تأییدیه سازمان‌های مستقل (مانند AHAM در آمریکا) ضمانتی بر عملکرد واقعی است.

•    فیلتر کربن فعال با وزن بالا (حداقل ۲ کیلوگرم در دستگاه‌های خانگی)

ذرات جامد را HEPA حذف می‌کند، اما بوها، بخارات شیمیایی و گاز‌های آلاینده را تنها کربن فعال جذب می‌کند. فیلتر‌های نازک یا سطحی این کربن‌ها اثر موقتی دارند. برای محیط‌هایی که در مجاورت جاده‌های پرتردد یا مناطق صنعتی قرار دارند، دستگاه‌های ترکیبی HEPA + کربن فعال با ظرفیت بالا، گزینه هوشمندانه‌تری هستند.

•    سیستم‌های فاقد ازن (Ozone-Free)

برخی دستگاه‌ها با به‌کارگیری فناوری‌های یونی یا فوتواکسیداسیون، مقدار قابل توجهی ازن تولید می‌کنند. این گاز، زیان‌بارتر از بسیاری از آلاینده‌هایی است که قرار است حذف شوند. ترجیحاً دستگاه‌هایی انتخاب شوند که به‌صورت شفاف اعلام کرده‌اند خروجی ازن آنها کمتر از ۰.۰۰۵ قسمت در میلیون است. این مقدار، مطابق با استاندارد CARB در کالیفرنیا است.

•    ظرفیت مناسب برای متراژ واقعی فضا

یک دستگاه برای اتاق ۲۰ مترمربع، در فضایی ۴۰ متری کارایی بسیار محدودی دارد. معیار CADR (نرخ تحویل هوای پاک) باید در نظر گرفته شود. برای فضا‌های روز‌های آلوده، CADR هوای ذرات باید حداقل ۶۰ درصد متراژ اتاق را پوشش دهد. مثلاً برای اتاق ۳۰ متری، ۱۸۰ CADR≥مترمکعب در ساعت توصیه می‌شود.

اشتباهات رایج در روز‌های آلوده

بسیاری از افراد در مواجهه با روز‌های آلوده، رفتار‌هایی را انجام می‌دهند که به‌جای کاهش خطر، آن را تشدید می‌کند. یکی از رایج‌ترین این اشتباهات، باز کردن پنجره‌ها در ساعات اوج آلودگی به‌منظور «هوادهی» است. در حالی که این کار مستقیماً ذرات معلق، اکسید‌های نیتروژن و سایر آلاینده‌ها را به درون فضای خانه وارد می‌کند. همچنین استفاده از دستگاه‌های فاقد فیلتر هوای استاندارد یا تأخیر در تعویض فیلتر‌های کثیف دستگاه‌های تصفیه‌کننده، بازدهی سیستم‌های پاک‌سازی هوای داخلی را به‌شدت کاهش می‌دهد. 

عادت به خشک‌کردن لباس در فضای بسته بدون تهویه مناسب، کشیدن سیگار در داخل خانه یا روشن کردن شومینه یا بخاری‌های سنتی در فضای بسته، از دیگر رفتار‌های نادرستی هستند که غلظت فرمالدئید، ذرات ریز و مونوکسیدکربن را در فضای داخلی افزایش می‌دهند. آگاهی از این الگو‌های نادرست و جایگزینی آنها با راهکار‌های علمی، گام نخست در حفظ سلامت تنفسی خانواده است.