استیضاح؛ چوب جادویی مجلس برای فرار از مسئولیت / چرا بهارستان، سهم خودش در گرانی را نمی‌بیند؟

اقتصاد۲۴| هر بار که قیمت ارز بالا می‌رود یا یخچال مردم خالی‌تر می‌شود، نسخه آشنای استیضاح از کشوی بهارستان بیرون می‌آید. گویی مشکل اقتصاد ایران نه ساختار معیوب تصمیم‌گیری است، نه سیاست‌های متناقض و نه فشار‌های بیرونی؛ بلکه صرفاً چند وزیرند که باید جابه‌جا شوند تا همه‌چیز درست شود.

مجلسِ ناظر یا مجلسِ مداخله‌گر؟

واقعیت این است که مجلس سال‌هاست از جایگاه «نظارت» عبور کرده و به یکی از بازیگران مستقیم اقتصاد تبدیل شده است. احکام تکلیفیِ پرشمار، بارگذاری‌های بودجه‌ای بدون منبع مشخص، فشار برای پروژه‌های محلی و منطقه‌ای و دخالت‌های مستقیم در انتصابات، همگی سهمی روشن در تورم مزمن دارند.

با این حال، در روایت رسمی مجلس، گرانی همیشه محصول ناکارآمدی دولت است؛ نه تصمیماتی که خود نمایندگان در دل بودجه و قانون می‌کارند.

استیضاح؛ ابزار سیاست، نه علاج اقتصاد

تجربه‌های پیشین نشان داده استیضاح بیش از آنکه ابزاری اقتصادی باشد، یک اهرم سیاسی است. رأی نمایندگان به برکناری یا ابقای وزیر، اغلب نه بر اساس شاخص‌های کلان اقتصادی، بلکه بر مبنای میزان «توجه» وزیر به توصیه‌ها، انتصابات و مطالبات محلی شکل می‌گیرد.

در چنین شرایطی، طبیعی است که استیضاح نه‌تنها مشکل را حل نکند، بلکه گاهی اوضاع را بدتر کند: وزارتخانه‌ای بی‌وزیر، تصمیم‌گیری‌های معلق و پیامی منفی به بازار.

اقتصاد تیمی است، نه قربانی انفرادی

اقتصاد کشور محصول عملکرد یک وزیر نیست. سیاست پولی، مالی و بودجه‌ای درهم‌تنیده‌اند و بدون هماهنگی میان دولت، بانک مرکزی و سازمان برنامه، هیچ تغییری پایدار نخواهد بود. با این حال، مجلس ساده‌ترین مسیر را انتخاب می‌کند: قربانی کردن یک چهره اجرایی، بدون دست زدن به ریشه‌های مسئله.

شوراها، بن‌بست تصمیم‌گیری و دولتِ خلع سلاح‌شده

از سوی دیگر، شبکه‌ای از شورا‌های عالی عملاً وزارتخانه‌ها را از اختیار تهی کرده‌اند. وزیر مسئول است، اما تصمیم‌گیر نیست. مجلس، اما این واقعیت را نادیده می‌گیرد و از دولتی پاسخ می‌خواهد که نه اختیار انحلال پارلمان را دارد و نه دستش برای انتخاب مدیران باز است. نتیجه، یک بازی فرسایشی است که بازنده اصلی آن مردم‌اند.

گرانی با استیضاح پایین نمی‌آید

بازار ارز با تهدید سیاسی آرام نمی‌شود. تجربه نشان داده کاهش یا افزایش قیمت‌ها بیش از هر چیز به متغیر‌های بیرونی، فروش نفت و سیاست خارجی گره خورده است. با این حال، مجلس ترجیح می‌دهد به جای مواجهه با این واقعیت‌های سخت، به ابزار آشنای استیضاح پناه ببرد؛ ابزاری که هم کم‌هزینه‌تر است و هم پرهیاهوتر.

یاد مردم افتادن؛ هرچند دیر

اینکه مجلس بالاخره به یاد معیشت و یخچال مردم افتاده، اتفاق مثبتی است. اما تا زمانی که بهارستان حاضر نشود سهم خود را در شکل‌گیری بحران بپذیرد، استیضاح چیزی بیش از یک نمایش سیاسی نخواهد بود؛ نمایشی که شاید برای مدتی صحن مجلس را گرم کند، اما سفره مردم را نه.