ایران از برجام خارج شده است؟

 

اقتصاد۲۴- ایران یکشنبه شب، چهار روز زودتر از زمانی که وعده داده بود؛ آغاز گام پنجم را در سایه شهادت سردار سلیمانی و بالا گرفتن اختلافات با آمریکا اعلام کرد و مشخص شد که تمامی محدودیت‌های پیشبینی شده در برجام بر اساس بند ۳۶ توافق هسته ای، لغو خواهد شد. تروئیکای اروپایی از کشورمان خواسته که به تعهداتش بازگردد، اما به نظر می‌رسد که آن‌ها قصد ندارند تا حتی وعده‌ای در خصوص اجرای تعهدات خود بدهند. تهران از شرایط پیش آمده ناراضی است و ترور سردار سلیمانی هم باعث شده تا کشورمان گام‌های بعدی را محکم‌تر از همیشه بردارد. با حسن بهشتی پور مسائل اوراسیا و بین الملل در خصوص تحولات اخیر و گام پنجم ایران به گفتگو نشسته ایم:

تهران گام جدید خود را خیلی زود اعلام کرد. براشتن این گام در کلام برخی خروج کشور از توافق هسته‌ای تعبیر شد، اما با توضیحاتی که ارائه شده، مشخص است که خروجی اتفاق نیافتاده است. تصمیم ایران در این خصوص چه ویژگی دارد؟

گام پنجم ایران به معنای خروج کشورمان از برجام نیست. بلکه به معنی لغو تعهدات بر اساس پیشبینی‌هایی است که در متن توافق هسته‌ای انجام شده است. خود برجام سه بخش دارد. بخشی از آن مربوط به محدودیت‌های ایران بر اساس این توافق است که به تعداد سانتریفیوژ‌ها و میزان غنی سازی و ... می‌پردازد و بخش دیگری از آن مربوط به نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی است. این سازمان کنترل‌هایی را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال می‌کند. ایرانی فقط بخش مربوط به محدودیت‌های خودش را برداشته، ولی نظارت‌های سازمان انرژی اتمی پابرجاست و اعمال خواهد شد.

ایران رسما اعلام کرده که فعالیت‌های ایران زیرنظر اژانس ادامه خواهد یافت و از برجام بیرون نیامده است. بلکه فقط محدودیت‌ها را برداشته و به محض اینکه اروپا به وعده هایش عمل کند آماده است تا به محدودیت‌های قبلی باز گردد.

به نظر شما گام پنجم که سخت‌ترین گام ایران است چه تاثیری بر روی اروپائی‌ها خواهد داشت. آن‌ها فعلا درخواست کرده اند که ایران به تعهداتش برگردد، اما حرفی از تعهدات خودشان به میان نیاورده اند.

اروپائی‌ها در یک سال گذشته نشان داده اند که در مقابل هژمونی اقتصادی آمریکا کاری از دستشان بر نمی‌آید. ایالات متحده گفته است که یا اروپا باید با این کشور مبادله اقتصادی داشته باشد یا ایران را انتخاب کند. در چنین شرایطی با توجه به حجم مبادلات مالی میان اروپا و آمریکا عملا این کشور‌ها قادر به ایستادن مقابل ترامپ نیستند. چرا که حجم بالای مبادلات و وابستگی‌های اقتصادی شرایط را به سود آمریکا برده است.

امکان این موضوع وجود دارد که کشور‌های اروپائی بعد از گام جدیدی که کشورمان برداشته بروند و اقداماتی را علیه ایران انجام دهند. اما آن‌ها نمی‌توانندافکار عمومی را برای این موضوع قانع کنند. چرا که افکار عمومی می‌داند که ایران از مواهب برجام بهره‌مند نشده و این اروپا بوده که با بدعهدی خود این شرایط را پیش آورده است.

چین و روسیه فعلا سکوت کرده اند. به اعتقاد شما آن‌ها با وجود این گام تازه کماکان به حمایت از ایران ادامه خواهند داد؟

چین و روسیه تا زمانی که کشورمان از NPT و پروتکل الحاقی خارج نشود و همچنان نظارت اژانس بین المللی انرژی اتمی را بپذیرد، تلاش نیم بندی را به نفع و سود ایران انجام خواهند داد. اما اگر در مراحل بعدی ایران بخواهد نظارت آژانس را رد کند و یا از NPT و پروتکل الحاقی خارج شود، این دو کشور هم از مسیر خود برخواهند گشت و تمایل خود را نسبت به بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران ابراز میکنند. حمایت آن‌ها از ایران تا زمانی ادامه دارد که بدانند تهران با وجود اینکه محدودیت هایش را هم لغو کرده، اما خارج از کنترل آژانس اقدامی انجام نخواهد داد.

در عالم سیاست هرچیزی امکان پذیر است. اما به نفع ایران نخواهد بود که از NPT خارج شود. ایران گفته است که انرژی هسته‌ای صلح آمیز می‌خواهد و این خواسته ایران بر اساس بند ۲ NPT به رسمیت شناخته شده است. من فکر می‌کنم حتی اگر ایران احیانا به فکر سلاح هسته‌ای هم باشد، این وضعیت باعث بالا رفتن امنیت خارجی کشور نخواهد بود. همانطور که برای هیچ کشور دیگری اینطور نبوده است و سلاح هسته‌ای ضامن امنیت کشور‌ها نیست.

همانطور که گفتید بعید به نظر می‌رسد که اروپا بتواند کاری در خصوص انجام تعهداتش انجام دهد و همه چیز وابسته به تصمیمات ترامپ است، فکر می‌کنید که در چنین شرایطی تهران چه خواهد کرد؟

اینکه ایران در آینده چکار خواهد کرد، به تحولات میان آمریکا و ایران بستگی دارد و ربطی به تحولات اروپا و ایران ندارد. در شرایط فعلی و با جنایتی که امریکا در خاک عراق علیه شهید سردار سلیمانی انجام داده، نمی‌شود پیشبینی کرد که اتفاقات به کدام سمت می‌روند. باید منتظر ماند تا ایران واکنشش را به شهادت سردار سلیمانی نشان دهد و عکس العمل امریکا هم سنجیده شود. اما در حال حاضر من بعید می‌دانم که اروپا بخواهد برجام را لغو کرده و ازآن خارج شود. به نفع کشور‌های اروپائی است که ایران فعالیت هایش را همانطور که امروز گفته زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی ادامه دهد و به همین دلیل آن‌ها مایل به اقدامی که این وضعیت را تغییر دهند، نیستند.