چرخه معیوب یارانه نقدی

اقتصاد۲۴-  هدفمندسازی یارانه‌ها به عنوان بزرگ‌ترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می‌شد و این در حالی بود که از همان ابتدا پرداخت یارانه نقدی با مخالفت‌هایی از سوی تحلیلگران و کارشناسان مواجه بود. اما با بی‌توجهی به تمام انتقاداتی که از آن صورت می‌گرفت این برنامه اجرا شد. از مهم‌ترین این انتقادات می‌توان به مبحث تورم اشاره کرد که بسیاری از کارشناسان نسبت به آن هشدار داده بودند.

پرداخت یارانه نقدی به خانوار‌های ایرانی از سال ۸۹ تاکنون انجام شده است. آن‏طور که گفته می‌شود این قانون تنها در ۲ سال نخست باعث کاهش فقر و بهبود ضریب جینی شده بود و پس از آن اثرگذاری این سیاست به سرعت کاهش یافت، به‌طوری که حالا پس از ۹ سال ۴۵ هزار ۵۰۰ تومان در سبد هزینه‌ای خانوار‌ها رقم ناچیزی است که دیگر دردی را از خانوار‌ها دوا نمی‌کند. البته باید اشاره کرد که از همان ابتدا مخالفان به تبعات اجرای نادرست طرح هدفمندی و توزیع غیرکارشناسی منابع نقدی یارانه‌ها اشاره کرده بودند. حالا پس از ۹ سال و کاهش ارزش یارانه ۴۵ هزار ۵۰۰ تومان، زمزمه‌هایی از افزایش یارانه نقدی در سال آتی به گوش می‌رسد.

 

گزارش برخی از رسانه‌ها حاکی از آن است که تعدادی از نمایندگان مجلس قصد دارند با تغییر لایحه بودجه، میزان یارانه نقدی در سال ۹۹ را از ۴۵ به ۷۵ هزار تومان افزایش دهند. این در حالی است که احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیئت رئیسه مجلس و نماینده مردم قم از احتمال پرداخت یارانه نقدی ۷۵ هزار تومانی به تمامی مردم خبر داده است. همان‏طور که قبلا اشاره شد، بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران پرداخت یارانه نقدی را یک سیاست شکست‏خورده می‌دانند و حالا پس از تمام انتقاداتی که وجود دارد باز هم حرف افزایش میزان یارانه را به میان می‌آورند. طبق گفته برخی از تحلیلگران دولت باید به دنبال راهکاری برای پایان دادن و رهایی از مقوله بحران‌زای یارانه‌ها باشد، اما آن‏طور که گفته می‌شود احتمال قوت گرفتن این سیاست وجود دارد؛

 

بنابراین با توجه به این احتمال، اگر قرار بر این باشد که یارانه شهروندان افزایش یابد، مسئولان مربوطه باید به دنبال راهی برای به حداقل رساندن اثرات منفی این اقدام باشند. مسئله‌ای که وجود دارد این است که مدیریت نظام پرداخت یارانه، یکی از مقوله‌های بسیار بحث‌برانگیز در حوزه اقتصاد بوده و حالا که زمزمه‌های افزایش یارانه به گوش می‌رسد بحث مدیریت را بیش از پیش حساس می‌کند. چراکه با تکرار روند اشتباه می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد و اقتصاد را به بیراهه بکشاند. اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که با تمام، اما و اگر‌ها در خصوص پرداخت یارانه هنوز هم بسیاری از کارشناسان بر این باورند که نیازی به افزایش نیست چراکه این نوع پرداخت از ابتدا مشکلات بی‌شماری را برای اقتصاد به وجود آورده است و نباید باز همان اشتباه را تکرا کرد.

 

در این راستا آلبرت بغوزیان، کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه با اشاره به روند هدفمندسازی یارانه‌ها گفت: یارانه در ابتدا به کالا و یا بنزین پرداخت تعلق می‌گرفت، در آن شرایط قیمت‌ها پایین بود و مشکل تنها تامین میزان یارانه بود که دولت با کسری بودجه پنهان این مشکل را برطرف می‌کرد. پس از آن صحبت از این شد که یارانه‌ها را حذف کنند و در مقابل قیمت‌ها را کنترل شود، اما چیزی که اتفاق افتاد این بود که یارانه حذف و تبدیل به پرداخت نقدی به تمام افراد جامعه شد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به کاهش ارزش یارانه به نسبت ۹ سال پیش اشاره کرد و در این‌باره گفت: مسئله‌ای که وجود دارد این است که یارانه نقدی ۴۵ هزار ۵۰۰ تومان اکنون رقم ناچیزی در سبد هزینه‌ای خانوار‌ها شده است و اگر بخواهیم این رقم را با توجه به تورمی که وجود دارد حساب کنیم حدود ۱۳۵ هزار تومان باید افزایش یابد تا بتواند به قدرت خرید ۹ سال پیش بازگردد.

این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه افزود: با بررسی مشکلات و مسائلی که درخصوص پرداخت‌های نقدی می‌توان نتیجه گرفت که پیشنهاد افزایش یارانه از ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ۷۵ هزار تومان نمی‌تواند ارزش قیمتی و قدرت خرید در آن زمان را جبران کند. این در حالی است که افزایش قیمت‌ها، تورم و کاهش قدرت خرید این مبلغ را پیش‌خور می‌کند. ما باید بدانیم که این رقم یارانه نقدی دردی را از خانوار دوا نخواهد کرد.
بغوزیان، شناسایی افراد نیازمند به یارانه نقدی را دشوار دانست و در این‌باره گفت: اگر پیشنهاد افزایش نرخ یارانه پذیرفته شود، مرحله مهمی که پیش‏رو خواهد بود این است که این یارانه را به چه افرادی بدهند. این مسئله خود چالش بسیار مهمی است که با آن روبه‌رو هستیم.

این استاد دانشگاه در ادامه به ضرورت حذف یارانه‌بگیران بی‌نیاز تاکید کرد و گفت: من معتقدم اگر ما به حذف یارانه برخی از افراد متوسل شویم، می‌توانیم مقدار زیادی را صرفه‌جویی کنیم و در آن شرایط اگر می‌خواهند کمکی به نیازمندان بکنند این صرفه‌جویی را به افراد نیازمند بدهند، در آن صورت برای کمک بیشتر می‌توان یارانه‌شان را دوبرابر کرد.

وی افزود: ما باید بدانیم فردی که خانه، ماشین و یا کالای لوکسی دارد مستحق دریافت این یارانه نیست و مادر ابتدای هر کاری باید این روند را اصلاح کنیم. متاسفانه اراده‌ای برای حذف یارانه این افراد وجود ندارد، اگر اراده‌ای وجود داشته باشد بعد از آن می‌توان توجیه کرد که رقم یارانه را باید افزایش داد. در این شرایط نه کسری بودجه به وجود می‌آید، نارضایتی شکل نخواهد گرفت و دیگر شاهد افزایش قیمت نخواهیم بود. اگر قرار باشد که بدون حذف افراد بی‌نیاز رقم یارانه را افزایش دهند، جدی‌ترین مسئله‌ای که به وجود خواهد آمد راه تامین آن است و قطعا پس از آن افزایش قیمت را خواهیم داشت.

این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: من معتقدم که این سیاست، یک سیاست غلطی است که اگر تامین آن از طریق منابع غیرمتعارف باشد قطعا به تورم ختم می‌شود. ما اگر یارانه‌بگیران بی‌نیاز را حذف و تنها نیازمندان را برای پرداخت یارانه حفظ کنیم بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، این در حالی است که ما باید نظارت بر قیمت‌ها را نیز تشدید کنیم. من گمان نمی‌کنم که این پیشنهاد نفعی برای ما داشته باشد و باید بگویم که در شرایط فعلی نیازی به دستکاری کردن نرخ یارانه نیست.

 

منبع: روزنامه ابتکار