مناطق آزاد لبنان و تلاش برای حمایت از جامعه محلی/ چرا مناطق آزاد عروس خاورمیانه رشد چشمگیری نداشته است؟

لبنان با وجود درگیری های داخلی و جنگ های خارجی توانسته اقتصاد خود را سر پا نگه دارد و نمونه ای موفق از مدیریت اقتصاد باشد. این کشور با وجود کوچک بودن، اما دارای موقعیت استراتژیک خاص است و همین واقع شدن در تقاطع اروپا، آسیا و آفریقا و همچنین جاذبه های گردشگری فراوان، موجب جلب توجه جهانیان به آن شده است. این کشور در تلاش است تا با گسترش مناطق اقتصادی خود، در توانمندسازی جامعه محلی رشد چشمگیری ایجاد کند.

ساجده رحیمی،اقتصاد۲۴-با شنیدن نام لبنان، شاید کشوری درگیر کشمکش‌های داخلی و جنگ خارجی با اقتصادی ضعیف به ذهن متبادر شود، اما به گفته کارشناسان لبنان توانسته در شرایط تنگنا‌های مختلف، نمونه‌ای موفق از مدیریت اقتصاد باشد و مردمان آن به شیک پوشی و درآمد بالا شناخته شوند.

این کشور در نقطه تلاقی مدیترانه و جهان عرب تا پیش از جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵ کشوری آرام و مرفه بود که اقتصاد آن بر پایه گردشگری، کشاورزی، تجارت و... پیش میرفت. لبنان را عروس خاورمیانه و بیروت، پایتخت این کشور را پاریس خاورمیانه می‌دانستند که توانایی زیادی در جذب گردشگران خارجی داشته است. درآمد‌های کشور‌های نفت خیز خلیج فارس و عربستان به کمک نظام بانکداری موفق بیروت، این شهر را مرکز فعالیت‌های تجاریِ کشور‌های عربی کرد.

لبنان یک موقعیت استراتژیک در تقاطع اروپا، آسیا و افریقا و دارای آب و هوای مدیترانه‌ای آن و انواع جاذبه‌های گردشگری است. این کشور همچنین دارای بالاترین در آمد سرانه غیر نفتی را در جهان عرب است.

کارشناسان اقتصاد لبنان را یک اقتصاد باز می‌دانند چرا که دارای سیاست باز سرمایه گذاری، جا به جایی بدون محدودیت سرمایه و قابلیت تبدیل کامل میزان ارز است. با این وجود این کشور نتوانسته در ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی خود خوش بدرخشد.

منطقه آزاد بیروت

بندر بیروت، بندر اصلی لبنان و یکی از بزرگترین و شلوغ‌ترین بندر‌های دریای مدیترانه شرق است. براثر جنگ اعراب و اسرائیل (۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸) و در پی بسته شدن بندر حیفا، بندر بیروت با امکانات مناسب خود جایگزین آن شد. تا پیش از آغاز جنگ‌های داخلی لبنان، بیروت به عنوان یکی از شهر‌های بزرگ خدماتی دنیا و مرکز بانک داری و فرهنگی خاورمیانه به شمار می‌رفت. این بندر از زمان پایان جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۹۰، برنامه‌ای مهم برای به روزرسانی و گسترش را دنبال کرد و شروع به بازسازی تاسیسات بندری موجود، ساخت ساختمان‌های اداری جدید و ساخت ترمینال کانتیر جدید کرد و کوشش شد تا بیروت موقعیت خود را به عنوان مرکز تجاری و بانک داری خاورمیانه بازیابد.

بندر منطقه آزاد بیروت، یک دروازه مهم برای حمل بار به سوریه، اردن، عراق و کشور‌های حوزه خلیج فارس محسوب می‌شود. در واقع شدن این شهر بر سر راه‌های عمدۀ تجارتی و ارتباطی آسیا به اروپا و افریقای شمالی بر اهمیت آن افزوده است.

مناطق آزاد لبنان و تلاش برای حمایت از جامعه محلی

یکی از تلاش‌های منطقه آزاد بیروت، آموزش نیرو‌های محلی برای تربیت نیرو‌های متخصص جهت کار در بندر است و میلیون‌ها دلار برای این هدف سرمایه گذاری کرده است. طبق گزارش کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیای غربی، این بندر تنها ترمینال در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست که ۱۰۰ درصد از کارمندان محلی برای استخدام استفاده می‌کند.

ترمینال کانتینر بندر بیروت از بازو‌های قدرتمند این منطقه محسوب می‌شود که در تلاش است تا از پژوهش و تحقیق برای تقویت سیستم خود و جلوگیری از هدررفت انرزِ استفاده کند. این مرکز از واحد تحقیق مستقر در دانشگاه آمریکایی بیروت برای تحقیقات مربوط به بهبود کارایی و بررسی مقرون به صرفه بودن عملیات ترمینال متمرکز استفاده می‌کند. این استفاده از تحقیقات نه تنها در حوزه حمل و نقل بلکه در بیشتر حوزه‌ها مورد استفاده مسئولین منطقه آزاد است.

منطقه ویژه اقتصادی طرابلس

بندر طرابلس دومین بندر بزرگ در لبنان است و به عنوان یک بندرگاه طبیعی شناخته می‌شود که در اواخر دهه ۵۰ دولت لبنان و زمان نخست وزیری رشید کرامی قراردادی با یک شرکت ایتالیایی بست تا بندری مدرن بسازد. با شروع رسمی کار این بندر در ۱۹۵۷ و تعیین اولین هیئت مدیره در سال ۱۹۶۱ فعالیت بندر شکل منظم تری به خود گرفت.

در سال‌های اخیر برنامه‌ای برای توسعه بندر طرابلس توسط وزارت حمل و نقل در نظر گرفته شده است که در نظر دارد این بندر را ۱.۲ کیلومتر مربع گسترش داده و ساختمان‌هایی برای صنایع سبک و مونتاژ و انبار‌های بزرگ نیز در نظر گرفته است. این طرح همچنین در نظر دارد طول اسکله را تا ۲۲۰۰ متر افزایش دهد.

اداره بندر طرابلس همچنین طرح جامعی را با همکاری شرکت فرانسوی برای گسترش و مقاوم سازی بندر و منطقه آزاد آن در نظر گرفته است.

منطقه آزاد طرابلس قصد دارد تا یک محیط تجاری با سطح بالا را در لبنان ایجاد کند و از این طریق توسعه اقتصادی را از طریق منافع مستقیم و غیر مستقیم به وجود آورد. این منطقه با خرید و فروش کالا‌ها و مصرف کارگران منطقه، اقتصاد داخلی را تقویت کند و برای این منظور زیر ساخت‌های مورد نیاز را نیز در نظر گرفته است.

به طور کلی می‌توان گفت، مناطق اقتصادی لبنان که از دو مورد تجاوز نمی‌کند، بستر‌هایی برای توسعه تجارت در لبنان هستند که به علت موقعیت جغرافیایی مناسب، توانسته اند فرصت‌های سرمایه گذاری خوبی ایجاد کنند و در تلاشند تا با مشارکت با اقتصاد محلی به شکوفایی رشد اقتصادی در این کشور منجر شوند، هر چند این مناطق هنوز به هدف خود نزدیک نشده اند و راه زیادی تا تبدیل شدن به قطب توسعه اقتصادی لبنان دارند.