ایران بازنده اقتصاد جام جهانی قطر

اقتصاد۲۴- قطر خود را آماده میزبانی جام‌جهانی ٢٠٢٢ می‌کند. این کشور آن‌قدر روی درآمد‌های جام‌جهانی حساب باز کرده است که یکی از مهم‌ترین محور‌های توسعه خود را تا سال ٢٠٣٠ جام‌جهانی تعریف کرده و برای آن برنامه توسعه تنظیم کرده است. حالا قطری‌ها هتل‌های صحرایی زیادی آماده کرده‌اند و هتل‌های دریایی روی آب‌های خلیج‌فارس ساخته‌اند تا میزبان تماشاگران جام‌جهانی باشند.

 

آن‌ها یک‌میلیون و ٤٠٠‌هزار کارگر مهاجر را فقط برای جام‌جهانی استخدام کرده‌اند و قرارداد‌های تجاری زیادی با برند‌های مواد غذایی ترکیه و عربستان بسته‌اند تا محصولات غذایی را برای پذیرایی از میهمانان‌شان آماده کنند، اما درست در همین زمان که ایران بهترین آسمان دسترسی را برای پرواز‌های قطر دارد و به راحتی می‌تواند محصولات غذایی‌اش را به قطر صادر کند، دست روی دست گذاشته و رقبا درحال خارج‌کردن این بازار بزرگ از دست ایران هستند. به جز این، ایران یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات ساختمانی مانند سنگ و سیمان و... به قطر به شمار می‌آید و در زمان‌هایی که این کشور مشغول ساخت‌وساز برای اسکان میهمانان جام‌جهانی است، صادرات ایران به قطر کاهش داشته است. براساس گزارش گمرک صادرات ایران به قطر در سال ٩٧ رقمی معادل ٦,٧‌درصد کاهش داشته و در سال ٩٦ هم روند صادرات ایران به این کشور کاهشی بوده است. البته این فرصت را ایران پیش از این هم در جام‌جهانی روسیه از دست داده بود.

قطر روی مدار توسعه

قطر کشوری کوچک در جنوب‌غربی آسیا و شرق شبه‌جزیره عربستان است. وسعت این کشور ١١‌هزار و ٤٩٣ کیلومتر مربع است. جمعیت این کشور ٢,٦‌میلیون است که از این میزان تنها ٣١٣‌هزارنفر تابعیت قطری دارند و ٢.٣‌میلیون نفر از دیگر کشور‌های دنیا به قطر مهاجرت کرده‌اند.
درحالی که شاید کمتر از ٢٠‌سال قبل اطلاعات زیادی درباره این کشور وجود نداشت، قطر حرکت به سمت توسعه را از همان زمان آغاز کرده است. مسئولان کشور قطر با سرمایه‌گذاری عظیمی که در زیرساخت‌های این کشور انجام داده‌اند، به گزارش صندوق جهانی پول موفق شدند که رتبه اول جهان را از نظر سرانه درآمد شهروندان به دست آورند.

همچنین کشور قطر از نظر شاخص توسعه انسانی بهترین جایگاه را در بین کشور‌های منطقه دارد. بدیهی است که بخش اعظم این درآمد سرشار به دلیل منابع عظیم نفت و گاز این کشور است. صادرات نفت و گاز ٤٩‌درصد تولید ناخالص این کشور، ٨٩‌درصد از کل صادرات و ٩٤‌درصد از درآمد بخش دولتی را تشکیل می‌دهد.

با وجود این، قطر در ٢٠‌سال گذشته تلاش کرده است تا با برنامه‌ریزی دقیق، در افق‌های میان‌مدت و بلندمدت وابستگی این کشور را به درآمد‌های نفتی کاهش دهد. نوسانات قیمت نفت در دهه گذشته را می‌توان جدی‌ترین محرک قطر برای کاهش وابستگی بودجه این کشور به درآمد‌های نفتی دانست. در همین راستا قطری‌ها تلاش کردند با جایگزین‌کردن درآمد‌های ناشی از سرمایه‌گذاری در دیگر کشور‌ها و رونق صنعت توریسم اقتصاد خود را نسبت به کاهش قیمت نفت بیمه کنند.

در راستای تغییر استراتژی اقتصادی قطر، مسئولان این کشور در اکتبر سال ٢٠٠٨ میلادی برای نخستین‌بار از برنامه چشم‌انداز ٢٠ساله قطر با عنوان قطر ٢٠٣٠ رونمایی کردند. این برنامه که توسط وزارت برنامه‌ریزی و توسعه این کشور تدوین شده است، به چهار دوره پنج‌ساله تقسیم می‌شود. هرکدام از این برنامه‌های میان‌مدت پنج‌ساله دارای اهداف مشخص برای رسیدن به چشم‌انداز کلی در سال ٢٠٣٠ میلادی است؛ به‌عنوان مثال برنامه اول توسعه قطر که در سال‌های ٢٠١١ تا ٢٠١٦ میلادی اجرا شد، بیشتر برای امکان‌سنجی اهداف کلی چشم‌انداز ٢٠٣٠ طراحی شده و برنامه دوم که از سال ٢٠١٦ اجرایی شده است و تا سال ٢٠٢١ میلادی ادامه خواهد داشت، بر ایجاد و گسترش زیرساخت‌های اقتصادی و فرهنگی برای جام‌جهانی ٢٠٢٢ تأکید دارد.

آموزش فرهنگ ملل در مدارس قطر

از این جهت که قیمت انرژی در سال‌های گذشته کاهش قابل توجهی داشته است، مسئولان قطری تلاش دارند تا درآمد‌های ناشی از ورود توریست را جایگزین درآمد‌های نفتی کنند. در واقع مسابقات جام‌جهانی فوتبال می‌تواند ویترین بزرگی برای نمایش ویژگی‌های فرهنگی و جغرافیایی قطر برای توریست‌های اروپایی و آمریکایی باشد. قطر تلاش دارد تا نرخ رشد اقتصادی بدون وابستگی به نفت این کشور را در برنامه توسعه سوم به رقم ٣‌درصد برساند. برای این منظور مسئولان وزارت برنامه ریزی و توسعه کشور قطر تلاش دارند تا تمام ظرفیت‌های توریستی و صنعت هوایی را تا تابستان ٢٠٢٠ به مرحله بهره‌برداری برسانند تا در دهه بعدی بتوانند این کشور را به‌عنوان مقصد توریستی به گردشگران جهان معرفی کنند و در دهه آینده رقیبی جدی برای کشور‌هایی مانند امارات متحده عربی در حوزه گردشگری باشند.

در این میان، قطری‌ها تلاش کرده‌اند که برای توسعه اقتصادی خود بر مبنای صنعت گردشگری حتی واحد‌های درسی برای دانش‌آموزان‌شان تعریف کنند تا با فرهنگ دیگر ملل دنیا آشنا شوند و جامعه‌پذیری بیشتری داشته باشند. علاوه بر این، قطری‌ها تلاش کرده‌اند تا برای داشتن کشوری دلپذیرتر و کسب درآمد‌های گردشگری از آن چالش‌های زیست‌محیطی‌شان را رفع کنند.

 

کشور قطر در منطقه بیابانی واقع شده است و مشکلاتی همچون طوفان شن، زندگی شهری در این کشور را با تهدید جدی مواجه می‌کند؛ بنابراین ایجاد و گسترش پوشش گیاهی در این کشور برای توسعه پایدار و حفاظت از اقلیم قطر در دستور کار قرار گرفته است. به گزارش وزارت برنامه‌ریزی قطر، در سال ٢٠١٧ میلادی معادل ١٣‌درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور در محیط‌زیست هزینه شده است.

مهاجرت ٤/١‌میلیون کارگر به قطر برای جام‌جهانی

قطر یک‌سال پس از پایان این برنامه میزبان مهم‌ترین اتفاق فوتبالی جهان یعنی جام‌جهانی ٢٠٢٢ است؛ بنابراین این کشور در طول دوران برنامه دوم در پی فراهم‌آوردن امکانات لازم برای برگزاری هرچه بهتر این رویداد ورزشی است. قطر در طول این سال‌ها میزبان یک‌میلیون و ٤٠٠‌هزار کارگری است که از دیگر کشور‌ها برای مشارکت در ساخت پروژه‌های مربوط به جام‌جهانی فوتبال به این کشور مهاجرت کرده‌اند.

ساخت هتل‌های صحرایی و هتل‌های دریایی

قطر برای برگزاری این رقابت‌ها اقدام به ساخت هشت استادیوم ورزشی و ده‌ها هتل و اقامتگاه کرده است. این اقامتگاه‌ها طیف وسیعی از هتل‌ها و اقامتگاه‌های صحرایی و ساحلی را شامل می‌شود. به‌عنوان مثال در یک نمونه مسئولان قطری یک مجموعه هتل متشکل از چهار هتل به هم پیوسته را روی آب‌های خلیج‌فارس ساخته‌اند.
قطری‌ها برای ساخت این هتل که بیش از هزار اتاق برای اقامت دارد، نزدیک به ٣٠‌میلیون پوند هزینه کرده‌اند. برای سیاست‌گذاران قطری برگزاری هرچه بهتر مسابقات جام‌جهانی ٢٠٢٠ از اهمیت بالایی برخوردار است.

فرصت‌های ایران برای حضور در بازار قطر

فرآیند توسعه کشور قطر می‌تواند به‌عنوان یک فرصت جدی برای کشور ایران محسوب شود. پس از شدت‌ گرفتن اختلافات قطر با گروهی از کشور‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به رهبری عربستان‌سعودی، رژیم سعودی تحریم‌های سنگینی علیه این کشور اعمال کرد.

شدت این تحریم‌ها که از ژوئن سال ٢٠١٧ میلادی آغاز شد، به حدی بود که قطر در ماه‌های اولیه حتی برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز خود با مشکل مواجه بود. از این جهت که قطر در بیشتر محصولات درحال حاضر یک کشور مصرف‌کننده محسوب می‌شود، محاصره زمینی و هوایی در واقع این کشور را ناگزیر می‌کند که ارتباط اقتصادی خود را با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای ازجمله ایران و ترکیه تقویت کند.

 

این اتفاقات می‌تواند یک ظرفیت عظیم برای بازرگانان ایرانی محسوب شود تا بتوانند کالا‌های باکیفیت ایرانی را به این کشور معرفی کنند.
همچنین از این جهت که عربستان‌سعودی اجازه پرواز هواپیما‌های قطری از آسمان کشور عربستان را محدود کرده است، ایران می‌تواند آسمان خود را در اختیار شرکت‌های قطری قرار دهد و درآمد قابل توجهی را کسب کند. در کنار این مسائل، ایران می‌تواند در پروژه اسکان گردشگرانی که برای مشاهده بازی‌های فوتبال جام‌جهانی قطر عازم این کشور هستند، با قطر همکاری کنند.

 

جزایر ایرانی خلیج‌فارس مانند کیش و قشم در مدت بازی‌های جام‌جهانی می‌تواند به‌عنوان اقامتگاه ارزان به مسافران معرفی شود، زیرا به نظر می‌رسد که کشور قطر امکان لازم را جهت اسکان مسافرانی که می‌خواهند مدت بیشتری در قطر اقامت داشته باشند، ندارد و بسیاری از مسافران تمایل دارند تا در کشور‌های همجوار قطر اقامت پیدا کنند. از این جهت که هتل‌های ایرانی نسبت به هتل‌های کشور‌های حوزه خلیج‌فارس ارزان‌تر محسوب می‌شوند، با تبلیغ مناسب می‌توان بخشی از مسافران را در مدت برگزاری جام‌جهانی به سمت خود جذب کنند.
با وجود اینکه پتانسیل لازم برای ورود ایران به بازار قطر وجود دارد، این ترکیه بوده که با ارتباط موثر با بازرگانان قطری توانسته است جایگزین عربستان در بازار قطر شود. برای استفاده از ظرفیت‌های عظیم بازار قطر نیاز است تا وزارت اقتصاد و وزارت امورخارجه با فعال‌کردن دیپلماسی اقتصادی ایران در رابطه با قطر قرارداد‌های بلندمدت با این کشور تدوین کنند تا بتوانند از بازار پُرکِشِش قطر استفاده کنند و درآمد‌های ارزی کشور را افزایش دهند.

 

منبع: شهروند