رشد بیکاری در جامعه معلول کروناست یا بورس بازی مردم؟/ اقتصاد ایران دلال محور است؟

حاج اسماعیلی می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از افراد مشغول بورس بازی شده اند و هر کس گوشی تلفن همراهی دست گرفته و می‌گوید در کار بورس است. اما این درآمد‌ها از کجا می‌آید؟ آیا تولید بیشتر شده یا صادرات افزایش پیدا کرده است؟

اقتصاد۲۴- جواد حسین زاده رئیس مرکز آمار ایران می‌گوید در فصل بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از ١ میلیون و ٢٠ هزار نفر آن را زنان و ٩٧٠ هزار نفر آن را مردان تشکیل می‌دهند. وضعیت اشتغال کشور البته نه محصول کووید که ماحصل سلسله علل به مرتبط اقتصادی است که حالا کرونا حقیقت آن را عریان‌تر کرده است.

این روز‌ها البته مشکل بیکاری گو اینکه با سرمایه گذاری در بورس پوشش داده شده است. رشد‌های عجیب شاخص و قیمت سهم‌ها حتی برخی از افراد را به صورت خودخواسته از بازار کار خارج کرده است. چنانکه گزارش‌هایی مبنی بر ترک و یا استعفای برخی از کارمندان برای خرید و فروش در بورس به گوش می‌رسد. حالا انگار مانند روزگار شرکت‌های هرمی که عده‌ای به طمع سود‌های عجیب در آن وارد شدند بورس نیز پوششی برای پنهان کردن واقعیت اقتصاد مریض کشور شده است.

اما آیا به واقع بورس می‌تواند به عنوان یک شغل پایدار برای اقتصاد و مردم به حساب آید؟ حمید حاج اسماعیلی کارشناس اقتصاد کار در این خصوص به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «اگر کسی فکر می‌کند با رونق بورس شغل ایجاد شده است آدرس غلط می‌دهند. بورس مردم را سرگرم کرده است و ایجاد خواب در اقتصاد می‌کند. این می‌تواند تبدیل به یک آفت بزرگ در اقتصاد شود و مسئولان باید آگاهانه به این مسائل توجه کنند.»

بیشتر بخوانید: موج استعفای کارمندان به خاطر معامله در بورس

اقتصاد ایران این روز‌ها درگیر مسائل حادی مانند تحریم، کرونا و سوء مدیریت است. قیمت‌ها ساعت به ساعت تغییر می‌کند و دود این نابسامانی‌ها در چشم مردمی می‌رود که هر روز قدرت خریدشان پایین می‌آید. این وضعیت قطعاً بیکاری را عمیق‌تر می‌کند و در آینده می‌تواند تبدیل به یک بحران تمام عیار برای جامعه شود.
اما سوال اینجاست که بیماری بیکاری در کشور که سال‌هاست گریبان مردم را گرفته است محصول چیست؟

بند نافی که هنوز از اقتصاد جدا نشده است

حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ می‌گوید: اقتصاد ایران از گذشته وابسته به درآمد‌های نفتی بوده که مبنای آن بر دولتی بودن است. همچنین اقتصاد در چنبره دلالی و واسطه گری گرفتار شده که وجه بارز آن خدماتی بودن آن است.

وی می‌افزاید: اقتصاد ما سه بخش جدی دارد که با اقتصاد‌های دنیا تفاوت جدی دارد. نخست آنکه بخش دولتی بسیار برجسته است و علت آن این است که علیرغم تحریم‌های بین المللی طی چند سال گذشته و صفر شدن درآمدها، وابستگی به نفت در آن هنوز وجود دارد.

این کارشناس اقتصادی توضیح می‌دهد: در وهله بعد اقتصاد ما خدماتی است که در این نوع اقتصاد، دلالی، واسطه گری و سفته بازی در آن به شدت پر رنگ است؛ بنابراین برای ساماندهی این وضعیت، باید زیر ساخت بخش اقتصادی دچار تحول شود. به این معنی که دولت تصدی گری اش را در اقتصاد کم کند و راه را برای حضور مردم در بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم کند. کاری که با وجود ۶ برنامه مهم توسعه‌ای هنوز محقق نشده است.

حاج اسماعیلی تصریح می‌کند: باید در نظر داشت که بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت اشتغال در کشور مربوط به بخش خدمات است و اقتصاد خدماتی مبتنی بر مصرف و ناپایدار است. زمانی که با کاهش قدرت خرید مردم روبرو هستیم این ضعف خود را نشان می‌دهد.

وی یادآور می‌شود: مشکلاتی مانند کرونا، طوفانی را در اقتصاد خدماتی ایجاد می‌کند که منجر به از دست رفتن بسیاری از مشاغل می‌شود. بخش‌هایی مانند گردشگری و هتل داری تعطیل شده است و این مسئله به اشتغال آسیب جدی وارد کرده است.

بازی جدیدی به نام بورس

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه باید جهت گیری اقتصاد را از خدمات به سمت تولید هدایت کنیم، اظهار می‌کند: دلالی، واسطه گری و سفته بازی در بخش‌های اقتصادی ما برجسته است. مردم به راحتی سمت ارز، طلا و کار‌های بدون شناسنامه می‌روند و بازی جدیدی توسط دولت به نام بورس راه افتاده است که چیزی شبیه سفته بازی در بخش ارز و طلاست.

وی تصریح می‌کند: بورس در کشور‌های توسعه یافته آئینه اقتصاد است. بورس به خودی خود جایگاهی ندارد، اما زمانی که اقتصاد رونق دارد و حالش خوب باشد بورس فعال است و مردم سهام شرکت‌هایی را می‌خرند که سودده هستند و هر روز در کسب و کار خود توسعه پیدا می‌کنند. سرمایه‌های نقدی مردم زمانی که به بورس می‌رود از آنجا به سمت توسعه و ارتقاء تکنولوژی، ایجاد پنجره‌های جدید صادراتی و تولید بیشتر حرکت می‌کند.

بیشتر بخوانید: چاره کارمندان بورس‌باز چیست؟

حاج اسماعیلی می‌گوید: حال سوال اینجاست چگونه در اقتصاد بی حال ما بورس رشد کرده است؟ پاسخ این است که شکل سفطه بازی و دلالی تغییر کرده و به سمت بورس رفته است. اکثر شرکت‌های حاضر در بورس مربوط به بخش خصوصی نیست بلکه وابسته به دولت یا نهاد‌های عمومی هستند.

این کارشناس اقتصادی توضیح می‌دهد: بنابراین وقتی ارزش دارایی‌های شرکت‌ها بالا می‌رود این دولت است که سود می‌برد و نه مردم؛ بنابراین دولت در این تورم افسارگسیخته دوباره سهام شرکت‌ها را در بورس بالا برده است تا این بازار را جذاب کند در حالی که اتفاق مثبتی در اقتصاد ما رخ نداده است تا حال بورس خوب باشد.

حاج اسماعیلی در ادامه گفتگو با اقتصاد ۲۴ تاکید می‌کند: در حال حاضر بسیاری از افراد مشغول این بورس بازی شده اند و هر کس گوشی تلفن همراهی دست گرفته و می‌گوید در کار بورس است. اما این درآمد‌ها از کجا می‌آید؟ آیا تولید بیشتر شده یا صادرات افزایش پیدا کرده است؟ خیر اتفاقا برعکس محدودیت‌هایی که به دلیل تحریم و سوء مدیریت در کشور ایجاد شده است، مشکلات را در کشور بیشتر کرده است.

وی می‌افزاید: بورس هم مانند سایر بخش‌ها دولتی است و نمی‌توانیم از آن شفافیت بورس‌های دنیا را انتظار داشت چرا که ساز و کار بورس ایران را دولت اداره می‌کند. دولت بخشی از مشکلات خود را با افزایش قیمت‌های سهام شرکت‌های دولتی حل می‌کند، اما در واقعیت اقتصاد شاهد افزایش ساعت به ساعت قیمت ارز، طلا و قیمت کالا و خدمات هستیم.

اگر اژد‌های خفته بیکاری بیدار شود...

حاج اسماعیلی همچنین می‌گوید: بیکاری‌ها در کشور ما با ابهام روبرو است چرا که هنوز بانک جامع اطلاعاتی ما هنوز شکل نگرفته است. مرکز آمار سالهاست آمار بیکاری، اشتغال و جمعیت فعال را استخراج می‌کند، اما همچنان در این زمینه مشکلات جدی وجود دارد.

وی می‌افزاید: توجه داشته باشیم که قبل از شیوع کرونا مسئله مهم در اقتصاد و اشتغال کشور مربوط به تحریم‌ها بود که از یک سال گذشته بر روی اقتصاد و ظرفیت‌های اشتغال تاثیر گذاشته است. بسیاری از شرکت‌های ما دچار مشکل شدند، ارز گران شدن و قیمت مواد اولیه نیز بالا رفت در عین حال به دلیل مشکلات واردات و صادرات ناشی از تحریم‌ها به مشکل خوردند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه کرونا نیز به دلیل فعال بودن بخش خدمات در اقتصاد در اشتغال تاثیر فراوانی گذاشت و کرونا این بخش را نشانه گرفته است، اظهار می‌کند: بخش گردشگری، تفریحی، رستوران ها، بخش‌های خدماتی و خرید مردم تحت تاثیر این اپیدمی قرار گرفته است. بخش اعظم اقتصاد و اشتغال ما مربوط به کارگا‌ه‌های کوچک و خدمات است که کرونا و تحریم هر دو این‌ها را با مشکل مواجه کرده است.

حاج اسماعیلی تصریح می‌کند: اگر کسی فکر می‌کند با رونق بورس شغل ایجاد شده است آدرس غلط می‌دهند. بورس مردم را سرگرم کرده است و ایجاد خواب در اقتصاد می‌کند. این می‌تواند تبدیل به یک آفت بزرگ در اقتصاد شود و مسئولان باید آگاهانه به این مسائل توجه کنند.

وی یادآور می‌شود: اقتصاد کشور چاره‌ای جز اینکه به صورت ریشه‌ای درست شود؛ ندارد. باید بدانیم که تحریم‌ها همچنان وجود دارد و حتما باید برای برون رفت از مشکلات آن راهکار عملی ارائه شود و گرنه اژد‌های خفته بیکاری ممکن است در مقطعی بیدار شود که تبدیل به بحران تمام عیار در جامعه شود و دیگر هیچ دارویی برای درمان آن وجود نداشته باشد.