اوراق ودیعه، طرح از قبل شکست خورده بانک مرکزی؟/ دولت باید موتور‌های رشد نقدینگی را خاموش کند

یک کارشناس اقتصادی می‌گوید: در این شرایط اقتصادی چرا باید یک شخص بخواهد برای مصون ماندن ارزش دارایی خود اوراق ودیعه دو ساله از بانک مرکزی خریداری کند؟ در حالی که برای حفظ دارایی خود در این شرایط گزینه‌های بیشتری دارد که می‌تواند از تورم عقب نماند.

نقدینگی

اقتصاد۲۴- طی روزهای اخیر معاون اقتصادی بانک مرکزی گفت: این بانک در راستای مدیریت رشد نقدینگی و کنترل تورم در نظر دارد اوراق ودیعه با سررسید ۲ ساله منتشر کند و براین اساس پیشنهاد یاد شده در شورای پول و اعتبار برای بررسی و اخذ مصوبه لازم طرح خواهد شد.

پیمان قربانی در توضیح این خبر اعلام کرد، هر ۱۰۰ هزار میلیارد ریال انتشار اوراق ودیعه، رشد پایه پولی و نقدینگی را به میزان ۲.۸ واحد درصد کاهش خواهد داد.

وی یادآور شد: ابعاد فقهی انتشار اوراق یاد شده، قبلاً در شورای فقهی بانک مرکزی به تصویب رسیده و در مهر ماه سال ۱۳۹۷ نیز مجوز قانونی لازم از شورای عالی هماهنگی اقتصادی اخذ شده است.

هدف از انتشار اوراق ودیعه آنگونه که عنوان شده، جذب وجوه مردم در قالب ودیعه و پرداخت آن در موعد سررسید با حفظ قدرت خرید است که نرخ این اوراق حداکثر معادل نرخ تورم سالانه است.

روش کار در اوراق مذکور به این صورت است که بانک مرکزی اوراق ودیعه را منتشر کرده و اوراق مزبور را از طریق بانک‌های عامل به متقاضیان عرضه می‌کند. بانک‌ها با واگذاری اوراق ودیعه، وجوه متقاضیان را به عنوان ودیعه جمع‌آوری و به بانک مرکزی منتقل می‌کنند. بانک مرکزی متعهد است که آن وجوه را در چارچوب سیاست‌های پولی بلوکه کرده و در سررسید با رعایت حفظ قدرت خرید، به صاحبان اوراق برگرداند.

خرید اوراق ودیعه به صرفه است؟

به زبان ساده در طرح اوراق ودیعه، بانک مرکزی، پول شما را گرفته و بعد از دو سال بر اساس میزان تورم مبلغ شما را بازپرداخت می‌کند. به عبارتی اگر تورم ۳۰ درصد در هر سال باشد بانک مرکزی بعد از دو سال پول را با سود ۶۰ درصدی پرداخت می‌کند.
حال، اما با بررسی میزان بازدهی بازار‌ها طی دو سال گذشته می‌توان دریافت خرید این اوراق به صرفه است یا خیر؟

طی دو سال اخیر مسکن حدود ۱۱۲ درصد، دلار ۱۷۸ درصد، طلا ۲۲۰ درصد و بورس ۲۷۲ درصد رشد را تجربه کرده اند در حالی که میانگین تورم طی دو سال گذشته و البته طبق اعلام مراکز آمار رسمی از جمله بانک مرکزی حدود ۷۲ درصد بوده است. به نظر می‌رسد که با این شرایط خرید این اوراق نسبت به سایر بازار‌ها به صرفه نیست.

بیشتر بخوانید: فاجعه تاریخی نقدینگی در اقتصاد

با این همه، اما ممکن است عده‌ای ریسک سرمایه گذاری در این بازار‌ها را به جان نخرند و به سپرده بانکی بسنده کنند. در این شرایط باید گفت که در مقایسه با سپرده‌های بانکی قطعاً خرید این اوراق به صرفه است هر چند سپرده بانکی قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارند، اما به لحاظ سوددهی این اوراق بازدهی بیشتری خواهند داشت.

اوراق ودیعه؛ کمک به جمع‌آوری نقدینگی یا طرح از پیش شکست خورده

افسار تورم به معنای واقعی از دست سیاست گذاران در رفته است. قیمت‌ها روز به روز افزایش پیدا می‌کند و این مساله قطعاً به نارضایتی عمومی دامن زده است. یکی از عمده‌ترین دلایل این تورم را کارشناسان رشد نقدینگی می‌دانند. بانک مرکزی حالا، اما با انتشار اوراق ودیعه قصد دارد این نقدینگی را از بازار جمع کند تا بتواند کنترل بیشتری بر تورم داشته باشد.

برخی تحلیلگران معتقدند در صورتی که بدون انتشار اوراق ودیعه رشد پایه پولی در سال جاری معادل سال قبل باشد، با انتشار ۵۰ هزار میلیارد تومان اوراق ودیعه و با فرض پرداخت سود ۲۰درصدی به خریداران این اوراق، در مجموع می‌توان امیدوار بود رشد پایه پولی در سال ۹۹ حداکثر به ۲۱.۲ درصد برسد که این رقم ۱۱.۴درصد کمتر از سال ۹۹ است؛ اما آیا از این اوراق استقبال خواهد شد؟

علی مزیکی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ می‌گوید: بعید است از این طرح استقبالی شود و این طرح از قبل شکست خورده به نظر می‌رسد.

وی می‌افزاید: در این شرایط اقتصادی چرا باید یک شخص بخواهد برای مصون ماندن ارزش دارایی خود اوراق ودیعه دو ساله خریداری کند؟ در حالی که برای حفظ دارایی خود در این شرایط گزینه‌های بیشتری دارد که می‌تواند از تورم عقب نماند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه باید بررسی کرد که جزئیات واگذاری این اوراق با چه مکانیزمی است، اظهار می‌کند: اگر قرار باشد این اوراق غیر قابل فروش و تنها بر مبنای نرخ تورم سود به دارنده اوراق پرداخت کند عملاً استقبالی از آن نخواهد شد.

وی یادآور می‌شود: شاید هدف از این کار جذب سرمایه‌های خرد برای پرداخت سود بر مبنای تورم باشد، اما این کار را بورس و صندوق‌های موجود در بازار سرمایه هم انجام می‌دهد.

مزیکی عنوان می‌کند: پیش از این برای اوراق مشارکت نرخ تعیین می‌شد که قابل فروش نیز بود. معمولاً نرخ تعیین شده از سوی بانکی بیشتری بود تا سپرده‌های بانکی را به سمت بانک مرکزی هدایت می‌کرد تا بتواند نقدینگی را کنترل کند.

این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: اگر این طرح برای جذب سپرده‌های بانکی باشد بعید است که بتواند کارکرد داشته باشد. هر چند باید گفت اساساً این سبک از واگذاری اوراق غلط است چرا که قیمت آن از طریق بازار آزاد تعیین نمی‌شود و چنین ابزاری اساساً کارآیی چندانی ندارد.

تعویق رشد نقدینگی؟

وحید شقاقی شهری استاد دانشگاه نیز با اشاره به اینکه اوراق ودیعه تنها مساله رشد نقدینگی را به تاخیر خواهد انداخت گفت: ما باید به دنبال زدن ریشه‌های رشد نقدینگی باشیم؛ این ریشه‌ها عبارتند از: ناترازی نظام بانکی، تسهیلات تکلیفی، عدم نظارت بانک مرکزی بر ترازنامه‌های نظام بانکی، وجود مطالبات معوق و ...

وی ادامه داد: در سال گذشته تنها میزان شبه پول در نظام بانکی حدود ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومان بود که با نرخ سود‌های موجود باید نظام بانکی تنها بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان سود این شبه پول‌ها را توزیع کند. خود این موجب دامن زدن به رشد نقدینگی خواهد شد؛ بنابراین، دولت باید موتور‌های رشد نقدینگی را خاموش کند و اوراق ودیعه عملاً در شرایط کنونی اقتصاد کارآیی و کاربردی ندارد.