برق مفت و مجانی امید، وعده‌ای که به نظر سرخرمن می‌آید/ کمترین میزان برق مصرفی از ۴۰۰ کیلو وات بیشتر می‌شود

اقتصاد۲۴ - برق امید هنوز وصل نشده با قطعی مواجه شد؛ قرار بود مجانی کردن اشتراک برق خانگی برای ۸ میلیون خانوار شهری و روستایی کم مصرف یکی از آخرین برنامه‌های دولت دوازدهم در واپسین سال باقیمانده از عمر کابینه باشد؛ برنامه‌ای رفاهی که هرچند خبرش با رفتن در بوق و کُرنای تبلیغات‌چی‌ها به سرعت برق در همه جا پیچید، اما دیگر خبری از آن نیست.

بر فرض آنکه رویه سکوت چند هفته‌ای که از سوی متولیان دولتی و مبلغان آن‌ها در باره مجانی شدن برق مصرفی ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور دلیلی غیر از طی شدن مراحل تشریفات اداری و کارشناسی نداشته و عنقریب موعد اجرای آن با جزئیات کامل به اطلاع عموم مردم خواهد رسید، برآن شدیم تا در مطلب پیشرو برآوردی داشته باشیم از میزان حداقل برق مصرفی که می‌توان در این اوضاع و احوال برای یک خانوار کوچک و مقتصد تصور کرد.

همانطور که دولت در روز‌های ابتدایی شهریور ماه با آب و تاب فراروان خبر داد؛ با به اجرا درآمدن پروژه برق امید، برق خانوار‌های کم مصرف به شرط آنکه هر ماه از میزان کیلو وات تعیین شده تجاوز نکند، مفت و مجانی خواهد بود؛ براین اساس اهالی و سکنه تمامی اقامتگاه‌های شهری، روستایی و عشایر اعم از دائم یا در حال ساخت این اختیار را دارند تا با تغییر دادن الگوی برق مصرفی خود از موهبت برق مجانی برخوردار شوند.

مطابق اطلاعات معتبری که تا به امروز در این باره به صورت رسمی منتشر شده است برای هریک از مشترکان خانگی توانیر مصرف ماهیانه ۸۰ کیلو وات تا ۴۰۰ کیلو وات برق رایگان خواهد بود؛ البته لازم به گفتن نیست که قرار است سهمیه تعیین شده حسب زندگی در مناطق گرمسیری یا مصادف شدن با اوقات گرم سال تغییر کند.

بیشتر بخوانید: چه کسانی از برق مجانی بهره‌مند می‌شوند؟

در این میان توضیح چند نکته ضروری است؛ نخست آنکه از ابتدای سال ۹۹ به صورت پیش فرض، تعرفه‌های شرکت توانیر برای عموم رشدی ۷ درصدی را پشت سر گذاشته و قرار است برای خانوار‌های پرمصرف به صورت تصاعدی و پلکانی ۱۶ درصد دیگر هم افزایش یابد؛ به بیان دیگر در سال ۹۸ هرکیلو وات برق تا سقف ۴۰۰ کیلو وات در ماه بین ۶۰ تا ۲۷۰ تک تومانی قیمت داشت که براساس نرخ‌های به روز شده این هزینه طی ۶ ماه گذشته به ۶۴ تا ۲۸۰ تک تومانی رسیده است.

آخرین برآوردها از حداقل مصرف انرژی در خانوارهای ایرانی

نکته دیگری که گفتن آن چندان بی ربط نیست به آخرین برآوردی مربوط می‌شود که محاسبه کنندگان حداقل دستمزد از سهم انرژی مصرفی یک خانوار معمولی داشته اند؛ مطابق این حساب و کتاب تا پایان سال گذشته برآورد می‌شد که دستکم ۶.۵ درصد مجموع درآمد‌های یک خانوار مقتصد بابت انرژی مصرفی منزل هزینه می‌شود؛ در حالت متعارف سهم هزینه برق، آب و گاز مصرفی چنین خانواری به ترتیب ۲.۴، ۲.۸، ۱.۳ درصد بود و اگر این اعداد را الگو و ملاکی برای محاسبه همین سبد در سال ۹۹ قلمداد کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که حدود ۷۱ هزار تومان از حداقل درآمد ماهانه سه میلیون تومان مصوب دولت و مجلس باید بابت پول برق مصرفی اعضای خانواده خرج شود.

با درنظر گرفتن این نکات حالا نوبت به آن است تا نگاهی داشته باشیم به حداقل برق مصرفی که می‌توان ماهیانه برای یک خانواده مقتصد و کم خرج در نظر گرفت؛ محاسبات این قسمت بر اساس داده‌های به‌ظاهر معتبری است که پیش از این دیگرانی آن را بر اساس «کتابچه مصرف برق انواع تجهیزات برقی و میانگین استاندارد ساعات کارکرد هر تجهیز» استخراج کرده و نتیجه محاسبات خود را جایی در اینترنت منتشر کرده اند.

توضیح آنکه هرچند زمان انتشار این محاسبات فاصله‌ای دوساله با آستین بالازدن دولت برای اجرای پروژه برق امید داد، اما چون مبنای این حساب و کتاب میزان توان مصرفی انواع دستگاه‌های برقی و هزینه ریالی برق است بنابراین می‌توان نتیجه این تحقیقات را معتبر تلقی کرد. تازه اگر درنظر بگیریم که در نتیجه نوسانات اقتصادی دو سال گذشته تنوع عرضه انواع لوازم برقی در بازار‌های ایران با دشواری و محدودیت‌های بیشتری روبرو بوده است می‌توانیم با اطمینان بیشتری به نتایج حاصل از آن استناد کنیم.

حتی اگر به دلیل گذشت زمان امکان تهیه لوازم برقی که میزان برقی مصرفی‌شان نزدیک به مقادیر استخراج شده نزدیک باشد، وجود نداشته باشد، اما نمی‌توان منکر شد که همین الان نظیر چنین وسائلی با الگوی مصرف مشابه ترکیب اصلی لوازم برقی هستند که در بیشتر خانوار‌های مقتصد با توان مالی محدود از آن‌ها به صورت شبانه روزی استفاده می‌کنند.

بر همین اساس کافی است که خانه کوچک و نقلی را تصور کنیم که تجهیزات برقی موجود در آن چیزی غیر از یک یخچال ۱۲ فوت با مصرف ۲۸۰ وات در ساعت، یک عدد لامپ روشنایی ۳۰ واتی و تلویزیون LED ۴۰ اینچی با مصرف ۱۰۰ وات در ساعت نیست؛ بر فرض اینکه هر دستگاه یخچال فریزر برای تامین سرمایش مورد نیاز باید دست‌کم ۱۰ ساعت مصرف برق داشته باشد و اعضای خانواده آنقدر سرگرم باشند که تنها برای ۸ ساعت از اوقات حضور در منزل تلویزیون خود را روشن نگه دارند و به همین اندازه زمان هم از لامپ‌های روشنایی استفاده کنند آنگاه برق مصرفی این خانوار فرض در پایان یک شبانه روز چیزی در حدود ۳۹۰ کیلو وات خواهد بود؛ نیازی به گفتن نیست که این عدد استخراجی تنها به میزان ۱۰۰ وات از سقف مصرف تعیین شده در پروژه برق امید کمتر خواهد بود و بدیهی است که تنها در مدت زمان دو روز سهمیه در نظر گرفته شده با استفاده از لوازمی که در رسته کم مصرف‌ها هستند تمام خواهد شد.

تازه اگر به فهرست تجهیزات موجود در چنین خانه دور از واقعیتی، لوازم ضروری دیگری مثل ماشین لباسشویی، جاروبرقی، هواکش تهویه، کولر آبی، لپ تاپ و گوشی تلفن همراه را هم اضافه کنیم آنگاه عدد به دست آمده برای میزان برق مصرفی به مراتب بیشتر خواهد شد.

معیار‌های تعیین شده در پروژه برق امید با مصرف مصرف همخوانی دارد؟

برای درک بهتر این واقعیت عینی مشهود، سراغ یکی از فعالان بازار لوازم خانگی در تهران رفته و از او پرسیدیم که معیار‌های تعیین شده در پروژه برق امید تا چه اندازه با الگو‌های امروز زندگی مردم همخوانی دارد؛ محمد خسروی، مدیرعامل شرکت جنرال پویا در پاسخ به این پرسش به اقتصاد۲۴ می‌گوید: زمانی تعداد لوازم برقی موجود در یک خانه از عدد انگشت‌های یک دست بیشتر نبود، اما حالا کمتر وسیله‌ای را می‌توان یافت که ربطی به برق نداشته باشد. در کنار یخچال و لباسشویی و تلویزیون و جاروبرقی و روشنایی لامپ مگر اهالی یک خانه می‌توانند بدون دستگاه تهویه هوا اوقاتشان را سپری کنند. یک دستگاه کولر آبی کمترین وسلیه رفاهی است که باید در خانه باشد؛ ارزان‌ترین کولر‌های آبی‌های موجود در بازار هم کمتر از ۴۰۰ ساعت وات در ساعت مصرف ندارند و با این گرمای هوا چنین دستگاهی باید حداقل ۸ ساعت از شبانه روز روشن باشد؛ تازه این وضعیت در نواحی جنوبی و شمالی که هوا بیش از حد گرم و خشک و یا شرجی است تفاوت دارد. ضمن اینکه تهویه هوای منازل موجود در این مناطق بدون کولر‌های گازی میسر نیست و مصرف این دستگاه‌ها در کمترین حالت یک کیلو وات در ساعت است؛ اگر به این فهرست دستگاه‌های پکیج گرمایشی را هم اضافه کنیم باید برای اوقات سرد سال هم سهم اضافه‌ای برای مصرف برق درنظر بگیریم.

وی افزود: حالا فرض کنیم که زندگی هرچند به سختی بدون ماشین ظرفشویی و چای ساز و مخلوط کن و... ممکن باشد بدون ماشین لباسشویی که نمی‌شود زندگی کرد، همین حالا کم مصرف‌ترین لباسشویی موجود در بازار زیر ۴۰۰ وات در ساعت مصرف ندارد؛ اگر فرض کنیم این وسیله ماهانه سرجمع برای مدت ۲ ساعت روشن شود برق مصرفی آن نزدیک به یک کیلو وات خواهد بود.

حالا اگر بشود در ادامه این حساب و کتاب فرضی این احتمال نسبتا بعید را در نظر بگیریم که یک خانوار چقدر باید برای به‌روز کردن لوازم برقی خود هزینه تا بتواند میزان برق مصرفی ماهیانه خود را به استاندارد‌های تعیین شده در برق امید نزدیک کند؛ خسروی در پاسخ به این سوال می‌گوید: این روز‌ها ساده‌ترین لوازم برقی در مجموع نزدیک به ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد؛ تازه این اجناس لزوما با دوام نیستند اغلبشان در ترکیب سبد جهیزیه هستند که از طرف موسسات خیریه برای حمایت از خانوار‌های کم بضاعت تهیه می‌شوند و اگر بعدا در بازار به فروش نروند عمر مفیدی کمتر از یکسال نخواهند داشت؛ اقلام مطرح با استاندار‌های A+ یا B+ هم مبلغی به شدت بالا دارند و هم مصرف برقشان به نسبت مدل‌های ارزانتر به مراتب بیشتر است؛ مثلا همین حالا یک یخچال فریز ساید در این سطح قیمتی نزدیک به ۸۰ میلیون تومان دارد و میزان برق مصرفی آن هم به مراتب بیش از ۳۰۰-۴۰۰ وات در ساعت است.

در نهایت آنچه که از کنار هم دادن شواهد و قرائن بدست می‌آید این است که معیار‌های تعیین شده در پروژه برق امید نه با استاندار‌های حداقل زندگی همخوانی دارد و نه وضعیت معیشتی خانوار‌های مقتصدی که بخواهند به امید دستیابی به برق مفت و مجانی هزینه‌ای چند ده میلیون تومانی بابت به‌روزسانی لوازم برقی مورد استفاده منازل خود بکنند.