مواد خوراکی زیربنای تورم آبان‌ماه

اقتصاد۲۴ - این گزارش تایید می‌کند که تورم در این ماه بیشتر تحت تاثیر کالا‌های خوراکی بوده است. در سمت مقابل، تنها گروه حمل‌ونقل بوده که اثر کاهشی بر تورم ماهانه داشته است. بخشی از این اثر کاهش، به‌دلیل افت قیمت خودرو بوده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم ۱۲ ماهه تا پایان سال می‌تواند در سطح ۶/ ۳۱ درصدی قرار گیرد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که سه گروه سبزیجات، گوشت قرمز و نان و غلات بیشترین اثر را در تورم ماهانه آبان داشته است. به بیان دیگر، در آبان خانوار‌ها عمدتا افزایش قیمت این خوراکی‌ها یا افزایش تورم را حس کردند. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی گزارش تحلیلی از روند تورم آبان منتشر کرده است. در گزارش تحلیل آماری روند تورم (آبان ماه۱۳۹۹)، ضمن محاسبه ضریب تاثیر گروه‌های اصلی سبد کالا‌ها و خدمات مصرفی خانوار‌های کشور و تعیین موثرترین گروه‌ها در افزایش یا کاهش نرخ تورم، گروه‌هایی که بیشترین و کمترین نرخ تورم ماهانه، نقطه به نقطه و ۱۲ ماهه را داشتند، شناسایی و معرفی شده است.

خوراکی‌ها، پیشرو در تورم ماهانه

در آبان سال ۱۳۹۹، گروه‌های «سبزیجات»، «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» و گروه «نان و غلات» بیشترین تاثیر را در افزایش تورم ماهانه ثبت کرده‌اند. گروه «سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات)» با اختلاف بالاترین تاثیر را بر تورم ماهانه آبان ماه داشته، به‌طوری که ضریب تاثیر آن ۶/ ۱۰۹ محاسبه شده است. گوشت قرمز نیز با ضریب تاثیر ۲/ ۹۸، بر نرخ تورم ماهانه آبان اثرگذار بوده‌است. بررسی تورم ماهانه آبان ماه نشان می‌دهد، گروه‌های «حمل‌ونقل»، «خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی (خدمت)» و گروه «ارتباطات»، به ترتیب کمترین اثرات را بر تورم ماهانه داشته‌اند. با توجه به بررسی‌ها، تورم ماهانه آبان تحت‌تاثیر منفی تغییر قیمت حمل‌ونقل قرار گرفته است. در این ماه ضریب تاثیر گروه «حمل‌ونقل» منفی ۴/ ۱۰ است. این موضوع نشان می‌دهد که گروه حمل‌ونقل در تورم آبان، نقش کاهشی داشته است.

حمل‌ونقل، عامل اصلی تورم نقطه به نقطه

در آبان سال‌جاری، نرخ تورم نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه)، گروه‌های «حمل‌ونقل»، «مسکن» و «اجاره» بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم نقطه به نقطه داشته‌اند. ضریب تاثیر، از مجموع وزن گروه‌ها و نرخ تورم محاسبه شده است صدر‌نشینی ضریب تاثیر این سه گروه مشابه تورم نقطه‌ای مهر است. تورم نقطه به نقطه گروه حمل‌ونقل با تاثیر ۱/ ۹۰۸ بالاترین تاثیر را روی درصد تغییرات سطح عمومی قیمت‌های آبان ۱۳۹۹ نسبت به ماه مشابه سال قبل داشته است. گروه مسکن در رتبه دوم اثر‌گذاری بر تورم نقطه‌به‌نقطه، با ضریب تاثیر ۸/ ۸۸۳ و در رده سوم گروه «اجاره» دارای ضریب تاثیر ۳/ ۸۶۶ بر تورم نقطه‌ای اثرگذار بوده‌اند. با توجه به بالا بودن وزن گروه‌های «مسکن» و «اجاره»، حتی با وجود تورم نقطه‌ای پایین، ضریب اثر این گروه نسبتا بالا گزارش شده است. تورم نقطه به نقطه گروه مسکن در آبان ماه ۲۸ درصد بوده است. ضریب تاثیر سایر کالا‌ها کمتر از ۴۰۰ واحد ثبت شده است. ضریب تاثیر گروه سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات)، پوشاک و کفش نیز در این ماه، به ترتیب ۲/ ۲۷۷ و ۱/ ۲۰۵ ثبت شده‌است. پایین‌ترین ضریب تاثیر در تورم نقطه‌ای آبان، مربوط به گروه خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی (خدمت) است. ضریب تاثیر گروه خدمت در ماه گذشته ۱/ ۱۸ بوده است. گروه «محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» با ضریب تاثیر ۲۴ و گروه «دخانیات» با ضریب تاثیر ۹/ ۲۹، پایین‌ترین اثرگذاری را بر تورم نقطه‌ای آبان داشته‌اند. این گزارش پیش‌بینی می‌کند که نرخ تورم متوسط تا پایان سال به رقم ۶/ ۳۱ درصد برسد.

اثر گروه‌ها بر تورم ۱۲ ماهه

در آبان ماه ۱۳۹۹، بیشترین ضریب تاثیر در افزایش نرخ تورم ۱۲ماهه مربوط به گروه‌های مسکن، اجاره و حمل‌ونقل بوده است. در مهر نیز این گروه‌ها دارای بالاترین تاثیر بر نرخ تورم سالانه (۱۲ ماهه) بوده‌اند. گروه مسکن با ضریب تاثیر ۳/ ۷۸۷ بر تورم ۱۲ ماهه تاثیرگذار بوده است. ضریب تاثیر گروه اجاره با ۱۳ واحد اختلاف در رده دوم بالاترین تاثیر‌گذاری بر نرخ تورم ۱۲ ماهه، با ضریب تاثیر ۳/ ۸۶۶ در آبان ثبت شده است. گروه حمل‌ونقل نیز با ضریب تاثیر ۶۰۰ در تورم ماهانه دیده شده است. همچنین، این گزارش سه گروهی که دارای پایین‌ترین ضریب تاثیر بوده‌اند را مشخص کرده است. ضریب تاثیر این سه گروه پایین‌تر از ۱۴ واحد ثبت شده است. پایین‌ترین تاثیرات مربوط به سه گروه «محصولات خوراکی طبقه بندی نشده»، «دخانیات» و «خدمت» بوده است.

پیش‌بینی تورم ۶/ ۳۱ درصدی تا پایان سال

بخش دیگر گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، به پیش‌بینی‌ها در مورد نرخ تورم ۱۲ ماهه اختصاص پیدا کرده است. در حال حاضر بانک‌مرکزی هدف‌گذاری تورم را تا پایان سال در سطح ۲۲ درصد تعیین کرده که البته به نظر نمی‌رسد این روند محقق شود. در این گزارش، نرخ تورم پیش‌بینی شده و نرخ تورم تحقق یافته به تصویر کشیده شده است، به این شکل که نشان داد پیش‌بینی‌های این نهاد، اختلاف قابل توجهی با مقدار تحقق یافته ندارد. به‌عنوان مثال، پیش‌بینی‌های انجام شده از اسفند ۱۳۹۸ در این گزارش و نرخ تورم محقق شده از اسفند ماه سال گذشته تا آبان ماه سال‌جاری دارای حداکثر اختلاف سه واحد بین نرخ تورم پیش‌بینی شده و نرخ تورم محقق شده است. در این گزارش نرخ تورم پیش‌بینی شده برای آذر ۲۷ درصد، برای دی ۳/ ۲۸درصد، برای بهمن ۸/ ۲۹درصد و برای اسفند، ۶/ ۳۱ درصد برآورد شده است. این درحالی است که صندوق بین‌المللی پول متوسط نرخ تورم توسط برای ایران را در سال‌جاری ۳۰ درصد گزارش کرده است.

قله‌های تورم سالانه

بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم سالانه طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸ دارای سه صعود چشمگیر بوده است. اولین قله تورمی در سال ۱۳۸۷ اتفاق افتاده است. در سال ۱۳۸۸ نرخ تورم سالانه به کمتر از نیمی از نرخ تورم سال ۱۳۸۷ رسیده و با رقم ۵/ ۹ برای مناطق شهری و ۳/ ۱۰ برای مناطق روستایی، پایین‌ترین نرخ تورم میان موج اول و دوم را ثبت کرده‌است. قله‌های موج دوم تورم در اوایل دهه ۹۰ دیده شده، نرخ تورم در سال ۹۲ روند کاهشی پیدا کرده به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۳ به رقم کمتر از ۱۵ رسیده است. با این حال کاهش نرخ تورم در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان استراحتگاهی برای رفتن به مسیر کاهشی دیگر در سال‌های بعد بوده است. روند کاهشی نرخ تورم سالانه کشور تا سال ۱۳۹۵ کاهشی بوده است. پس از گذر از سال ۱۳۹۵ نرخ تورم نتوانسته روند کاهشی خود را حفظ کند و با شیبی ملایم به تورم سالانه بالاتر در سال ۹۶ رسیده است. سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ تنها سال‌هایی از دهه ۱۳۸۰ تا کنون هستند که نرخ تورم تک رقمی طی دو سال پیاپی برای مناطق شهری و روستایی ثبت شده است. نرخ تورم سال ۱۳۹۶ آغازی برای شروع صعود نرخ تورم در مسیری با شیب بسیار تند تا رسیدن به نرخ تورم سالانه بالای ۲۶ درصد در سال ۱۳۹۷ بوده است. توجه به نرخ تورم سالانه در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸ نشان دهنده فتح قله‌های جدید تورمی است. در سال ۱۳۸۷ (قله اول)، نرخ تورم سالانه شهری ۵/ ۲۵ و نرخ تورم سالانه مناطق روستایی ۷/ ۲۶ ثبت شده است. در سال ۱۳۹۰ تورم سالانه مناطق شهری دارای نرخ ۴/ ۲۶ بوده و برای مناطق روستایی در کل کشور رقم ۵/ ۳۶ ثبت شده است. در ادامه همین افزایش‌ها، در سال ۱۳۹۲ نرخ تورم سالانه مناطق شهری ۱/ ۳۲ و برای مناطق روستایی ۱/ ۳۶ ثبت شده است. در سال ۱۳۹۸ نیز نرخ تورم سالانه برای مناطق شهری و روستایی به ترتیب ۴/ ۳۴ و ۳/ ۳۷ بوده است. براساس توضیحات مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، موج اول افزایش نرخ تورم در سال ۱۳۸۷ مربوط به افزایش نقدینگی در اقتصاد بوده است. همچنین دلیل ایجاد موج دوم در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ را مرتبط به دور اول تحریم‌ها دانسته است. براساس یافته‌های این گزارش، افزایش تورم در سال‌های اخیر را می‌توان حاصل چهار عامل «افزایش حجم نقدینگی»، «افزایش قیمت دلار»، «افزایش تورم انتظاری» و «افزایش تقاضای یکباره برای برخی اقلام به علت شیوع بیماری کرونا» دانست.

سهم در مناطق شهری و روستایی

توجه به نرخ تورم ثبت شده به تفکیک شهری و روستایی نشان می‌دهد، نرخ تورم روستایی طی سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ و نیز سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ از نرخ تورم شهری پیشی گرفته است. به‌طور کلی براساس داده‌های بررسی شده در این گزارش تاثیر تورم در سال‌های مورد بررسی بر خانوار‌های روستایی بیشتر از شهری بوده است.

در مناطق شهری گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها دارای بیشترین وزن بوده‌اند. درحالی‌که در مناطق روستایی گروه خوراکی و آشامیدنی‌ها بیشترین وزن در سبد خانوار را به خود اختصاص داده است. از این رو می‌توان گفت هرگونه تغییر قیمت در این بخش‌ها اثرات متفاوتی بر خانوار‌های روستایی و شهری دارد.

افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل به واسطه افزایش قیمت سوخت، افزایش قیمت قطعات خودرو و... به‌طور غیرمستقیم بر افزایش قیمت‌ها در مناطق روستایی اثر بیشتری دارد.

شاخص قیمت کل از ۹۵ تا ۹۹

با توجه به شاخص قیمت ثبت شده طی فروردین ۱۳۹۵ تا آبان ۱۳۹۹ در کل کشور، مناطق شهری و روستایی تا شهریور ماه ۱۳۹۷ هر سه نرخ تورم بر هم منطبق هستند. با شروع فصل پاییز در سال ۱۳۹۷، نرخ تورم سالانه مناطق روستایی با شیبی ملایم از تورم سالانه کل کشور و مناطق شهری فاصله گرفته به‌طوری که در آبان ماه سال‌جاری بالاترین فاصله نرخ تورم سالانه روستایی نسبت به شهری و کل کشور بوده است.