تاریخ انتشار: ۱۵:۵۳ - ۱۴ اسفند ۱۳۹۹
یادداشتی به مناسبت ۱۴ اسفند

محمد مصدق، اقتصاد بدون نفت یا فروپاشی سیاسی و اقتصادی؟

نجات بهرامی

اقتصاد۲۴ - نجات بهرامی: اگر چه در ارتباط با دولت ناپایدار دکتر مصدق و برنامه‌های سیاسی و اقتصادی آن کتاب‌ها و مقالات متعدد نوشته شده و سخنرانی‌ها و میزگردهای فراوان شکل گرفته اما شیوه سقوط این دولت و کینه های فراموش نشده ای که هنوز هم در فضای سیاسی ایران به یادگار مانده است، باعث تداوم جدالهای سیاسی بر سر کارنامه آن دولت شده است. در این زمینه هر چه از فضای احساسی و شعارزده آن دوران دورتر می شویم، اتفاقات مرتبط با آن نیز شفاف تر و واقعی تر در افکار عمومی و رسانه ها بیان می شود. در ماه اسفند که هم ملی شدن نفت در آن اتفاق افتاده و هم چهاردهم این ماه سالروز درگذشت مصدق است، اشاره به چند نکته در ارتباط با وی و کارنامه دولتش را خالی از فایده نمی دانم.

۱ - نهادگریزی و پوپولیسم با مصدق جانی تازه گرفت. حرکتهای عجیب و یک جانبه مصدق برای تحت تاثیر قرار دادن مجلس و توسل به توده مردم با هدف پیشبرد ایده ها و برنامه هایش موضوعی  نیست که بر کسی پوشیده باشد. این که برای منکوب کردن نمایندگان مخالف، از مجلس بیرون می آید و بر دوش مردمی که بیرون مجلس جمع کرده سخنرانی می کند و با افتخار هم می گوید که هر جا مردم هستند، آنجا مجلس است، عریان ترین چهره پوپولیسم بود که اتفاقا الگوی افراد و جریانهای دیگری شد و منشا رویکردهای خطرناک بعدی گردید. وی در ارتباط با ملی شدن نفت فضایی به شدت دوقطبی و تهاجمی ایجاد کرده بود تا با استفاده از آن مجال تصمیم گیری صحیح را از مجلس بگیرد، نظرات دقیق و منطقی مخالفان را منکوب کند و فرصت شنیده شدن را از آنها بگیرد. رزم آرا از جمله مخالفان شیوه غیرمنطقی ملی شدن نفت بود که بعد از ابراز مخالفتش با این کار به اندازه ای تکفیر شد و تحت فشار قرار گرفت که زمینه ترور و مرگش فراهم شد.

 
۲ - آیا مصدق مبدعِ اقتصاد بدون نفت بود؟ این ادعا در دهه های متمادی آن قدر تکرار شده و سایه جریان های فکری و گفتمان های مدافع آن نیز آن قدر سنگین بوده که یا به شکل اساسی نقد نشده و یا اگر هم نقدهایی بر آن وارد شده، چندان دیده و شنیده نشده است. حتی به این سوال ساده پاسخ داده نشده که اصول این اقتصاد بدون نفت چیست و چه زمانی تدوین شد؟ این واقعیت که کار را به نقطه ای برسانیم که استخراج نفت به خاطر تاکید دیوانه وار بر سیاستهای غلط، به صفر برسد و توان احصا و فروش آن را نداشته باشیم، نامش هر چه که باشد، ابداعِ اقتصادِ بدون نفت نمی تواند باشد. اقتصاد بدون نفت آن است که در عین برخورداری از درآمد نفت، سیاستهایی در پیش بگیریم که اقتصاد ما چندان متاثر از آن نباشد و موجب تکوین دولت رانتیر و سایر خطرات جانبی ناشی از درآمدهای سرشار نفتی نشود. اما اینکه پایه و اساس برنامه های سیاسی خود را بر موضوع نفت قرار دهیم و ملی کردن آن را علیرغم توصیه های کارشناسان و متخصصان، ابزار ارتقای قدرت سیاسی کنیم و پس از وقوع بحران و عدم توانایی در اداره کشور مدعی شویم که اقتصاد بدون نفت ایجاد کرده ایم.
 
۳ - استاندارد دوگانه مصدق و دوستانش در نگاه به واژه "مردم" . مصدق و اغلب هواداران وی در استفاده از واژه مردم به شکلی دوگانه و متضاد عمل می کردند. آنها در مواقع ضرورت از جمعیت و قشون مردمی برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کردند و در همان حال مردم را نقطه محوری سیاست ها و تصمیمات خود اعلام می کردند. در سطور فوق اشاره کردم که مخالفت نمایندگان مجلس شورای ملی که خود نیز مثل مصدق به مجلس راه پیدا کرده بودند، باعث شد تا وی از مجلس بیرون آمده و در میان جمعیت جمع شده مقابل مجلس سخنرانی کند و از طریق آنها نمایندگان را تحت فشار قرار دهد. حال نگاه کنید به حادثه نهم اسفند ۱۳۳۱ و مشاهده کنید هواداران مصدق آن را چگونه تشریح کرده اند. در آن روز مصدق برای خداحافظی و مذاکره با شاه به دربار رفته بود و در این زمان جمعیت زیادی از هوادارن شاه که به فشارهای مصدق برای خروج شاه معترض بودند، در آنجا تجمع می کنند و علیه مصدق شعار می دهند و در نهایت مصدق از در دیگری فرار کرده و از آنجا دور می شود. کتابها و آثار دوستان مصدق در ارتباط با این روز، سرشار از واژگانی چون توطئه قتل مصدق و حمله اراذل و اوباش و جیره خواران و ... است اما کسانی که به حمایت از مصدق تجمع می کردند و نمایندگان مجلس را تهدید می کردند و یا با چوپ و چماق به گروههای و تجمعات و نشریات حمله می کردند، ملت قهرمان خطاب می شوند.
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

فیلم/ رابین هودی که زمین به نام صدیقی زد

قیمت خودرو‌های جک و لیفان شرکت کرمان موتور امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت قند و شکر امروز

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت تبلت سرفیس و سامسونگ امروز + جدول

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت سکه و طلا امروز سه‌شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

فیلم/ لحظه شروع سیل در شهر شیراز نوروز ۱۳۹۸

فیلم/ طعنه ابطحی خطاب به آقای ‎صدیقی: رابین هود دوران بوده جاعل!

قیمت خودرو‌های سایپا امروز دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

ماجرای کاظم صدیقی؛ از ابهر تا اُزگل / دو روایت از زمینی که به نام صدیقی سند زده شد

عکس/جلب‌توجه هانده ارچل

قیمت سکه پارسیان امروز دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ + جدول

آیا آیت الله کاظم صدیقی استعفا داده است؟

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

بازار مسکن به کما رفت/ خانه خریدن را فراموش کنید

متاسفانه کاظم صدیقی به وقایعی که با آبرویش گره خورده، اشراف ندارد

زمان دقیق اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان مشخص شد

فیلم/نتایج جلسات تعیین مزد ۱۴۰۳ کارگران از زبان وزیر کار

فیلم/قیمت سیم کارت علی پروین ۷ میلیارد است!

جهان بدون نفت چگونه است؟

با حقوق کارگری ۱۴۰۳ چند ماهه می‌توانیم خودرو بخریم؟

اینفوگرافی/میزان افزایش حقوق کارگران در ۷ سال گذشته

گردش عاشقانه نرگس محمدی و علی اوجی در کانادا + عکس

عکس/جدول کامل حقوق کارگران در سال ۱۴۰۳

شاخص بورس توانایی رسیدن به ۴ میلیون واحد را دارد؟

کیفیت هوای تهران در آخرین روز سال ۱۴۰۲

جاده چالوس بازگشایی شد

قیمت واقعی دلار چقدر باید باشد؟

آیا اسرائیل بعد از ۷ اکتبر در غزه موفقیتی داشته است؟

فیلم/ علاقه علی پروین و حسن روشن به هایده و معین جنجالی شد!

عواملی که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را تغییر می‌دهند

وضعیت هواشناسی امروز

خط لوله صلح فرصتی برای تبدیل شدن به هاب گازی/ پاکستان چگونه ایران را متقاعد می‌کند؟

دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان + تفسیر و معنی

رقم دقیق حداقل دستمزد کارگران مشخص شد

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

۷۳سال پس از ملی شدن صنعت نفت؛ واپسین روز از سال ۱۳۲۹ برای مردم ایران بیش باد + فیلم

قدرت خرید مردم در قیاس با زمان جنگ ۲۳۷ واحد عقب است/ کارگران و بازنشستگان از آرامش اقتصادی مایوس شده‌اند

بهترین زمان خرید ارز‌های دیجیتال

محور کرج-چالوس و آزادراه تهران-شمال مسدود شد

۸ دلیل برای سردرد‌های صبحگاهی

آخرین قیمت دلار در سال ۱۴۰۲

صعود قیمت طلا و سکه در راند آخر سال ۱۴۰۲

۳ سریال کره‌ای از کارگردان «دونگ‌یی» و «یانگوم» برای تعطیلات نوروز

زنان به کدام ویتامین‌ها نیاز دارند؟

۳ عارضه حذف وعده‌های غذایی

مصرف این ۱۰ ماده غذایی به خواب بهتر کمک می‌کند

بهترین انتخاب برای سرمایه گذاری روی طلا/ چرا نباید در بازار سکه سرمایه گذاری کرد؟/ پیش‌بینی حباب سکه در سال ۱۴۰۳

آخرین اخبار از نشست تعیین دستمزد کارگران

شعب بیمه ملت در ایام تعطیل فعالند

کاندیدای برنده ورامین، ردصلاحیت شد

مشتری جدید پرسپولیس از راه رسید

هم پوشانی ارز و مالیات در سال ۱۴۰۳

صعود ادامه‌دار قیمت طلای سیاه

عکس/ باغ متعلق به کاظم صدیقی در گوگل مپ

فیلم/ اعتراف یک بازیگر به تقلب در کنکور

عادل فردوسی‌پور از صدا و سیما بازنشسته شد

ماجرای برد پوتین در یک رقابت بسیار سالم انتخاباتی