ورود امریکا و اسرائیل به بحران آذربایجان و ارمنستان در کنار تلاش ایران برای اجرای توافقنامه با روسیه در تکمیل راه آهن رشت ـ آستارا، معادلهای پیچیده در برابر ایران قرار داده که در صورت اقدام نظامی آذربایجان علیه قراباغ، ایران در دوراهی انتخاب حفظ ژئوپلیتیک یا برتری اقتصادی قرار خواهد گرفت
تاثیر این تنشها بر روابط ایران و همسایگان را به دو دسته تقسیم میکنم: یک؛ تلاش برای بر هم زدن همسایگی ایران و ارمنستان و قطع این همسایگی و دوم این که ژئوپلیتیک ایران را تضعیف کنند و اجازه ندهند ایران از طریق ارمنستان به روسیه، بلاروس و گرجستان متصل باشد و هربار برای عبور از مرز، مشکلاتی را برای کامیون ها، توریستها و خودروهای عبوری، ایجاد کنند
ایران برای حفظ کریدور خود به ارمنستان و البته عدم دسترسی ترکیه و شاید ناتو و اسرائیل به کاسپین اکنون نیاز دارد که گذرگاه لاچین را باز نگه دارد و مرزهای خود با ارمنستان را حفظ کند و این مساله دو بعد جدی امنیتی و اقتصادی برای ایران در پی دارد و از سوی دیگر ارمنستان نیاز دارد برای گذر از محاصر تمام و کمال باکو و کنترل مرزهایش با ایران، باریکه مرز خود با ایران را حفظ کند.
به نظر میرسد داستان ماجراجوییهای جمهوری آذربایجان در قفقاز بعد از سپتامبر ۲۰۲۰ و جنگ دوم قرهباغ هر روز ابعاد گستردهتری پیدا میکند. طی هفتههای گذشته تصاویر و ویدئوهای زیادی از تحرکات معنادار امنیتی باکو در قالب انتقال تجهیزات نظامی جمهوری آذربایجان به مناطق مرزی با ارمنستان منتشر شده است که دوباره سناریوی احتمالی وقوع جنگ نظامی گسترده را پررنگ میکند
نقشه باکو تنها توسط اسراییل و ترکیه حمایت میشود. حتی آمریکا در ظاهر طرف ارمنستان را گرفته. روسیه و اتحادیه اروپا نیز به سمت ایروان متمایل هستند. ایران به حل و فصل مناقشه از طریق مذاکره و میانجیگری امیدوار است
همزمان با شدت گرفتن تنشها میان جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان بر سر آینده منطقه قرهباغ کوهستانی این دو کشور روز پنجشنبه یکدیگر را به انتقال نیرو و تجهیزات نظامی به نقاط مشترک مرزی متهم کردند
مشکلات بین این دو طرف خیلی عمیق و گسترده است و نیاز به زمان برای حل و فصل هست و با سرعت مشکلات حل نخواهد شد. اما رویکرد ایران بهتر است استقبال از این نوع همکاریها باشد. دوستی اذربایجان و ایران در تعارض با ایران نیست.
ایجاد تعادل و توازن در روابط خارجی کشور، سنگین نکردن ناموزون وزنه تعادلی سیاست خارجی به سمت شرق یا غرب و بازی متعادل با کارت همه کشورها و قدرتهای اثرگذار بین المللی به منظور ایجاد رقابت بین آنها برای همکاری با ایران و بهرهگیری حداکثری از توافقات راهبردی با روسیه و چین از دیگر اولویتهای راهبردی سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ است
دالان زنگزور به همراه راه ارتباطی از گرجستان قسمتی از تلاش برای جاده ابریشمی خواهد بود که الهام علیف یادداشت تفاهم آن را در سال ۲۰۱۵ میلادی در چین به امضا رسانده است. عملی شدن این پروژه باعث اتصال هرچه بیشتر تفلیس و باکو به ترکیه و همچنین تنگتر شدن عرصه برای ایران در راه ابریشم خواهد شد.
امید میرود پاریس بتواند یک سیاست خارجی جدید و مستقل را در ارتباط با ایران با کنار گذاشتن لابیهای مخرب آغاز کند. اشتراک نظر دو کشور در مورد نقش مخرب باکو در قفقاز میتواند نقطه آغاز این تعامل باشد.
آذربایجان در صدد آن است که با بستن دالان لاچین فشار مضاعفی را به ارمنستان برای ایجاد کریدور نخجوان یا همان دالان موهوم زنگه زور ایجاد کند که این مسئله بر خلاف توافق ۹ نوامبر ۲۰۲۰ است. چون در توافق نامه مذکور به موضوع مشخص کریدور لاچین اشاره شده است، اما بحثی از دالان موهوم نخجوان یا زنگه زور نیست.
انسداد قسمتی از جاده ترانزیتی شمال به جنوب توسط جمهوری آذربایجان که راه مواصلاتی کامیونهای ایرانی برای انتقال بار به ایروان و رسیدن به گرجستان تا دریای سیاه و روسیه است، نمونهای از فشار بر اقتصاد ایران را آشکار میکند
نمایندگان پارلمان باکو در ادامه با اشاره به ایران مدعی شدند: لفاظیهای تند فعلی جمهوری اسلامی ایران و تاکتیکهای نظامی آن در مرز ایران-آذربایجان به وضوح نشانگر آن است و اهداف ایران را آشکار میسازد
با دولت سازیهایی که از ابتدا ارامنه در قفقاز به راه انداختند ضربه اصلی و مهلکی بر پیکر تمدن و فرهنگ اسلامی در قفقاز وارد شد. جمهوری دموکراتیک آذربایجان نیز تنها بخش کوچکی از میراث و تراث اسلامی را توانسته است تصاحب کند