داستان زندگی نخستین بانوی سردار ایرانی

اقتصاد24- سردار مریم بختیاری فرزند حسینقلی خان ایلخان مقتدر بختیاری، مادر شهید علی‌مردان‌خان و از زنان مبارز دوره مشروطیت است که از زمان و مکان دقیق تولدش اطلاع دقیقی نیست ولی طبق شواهد موجود در سال 1287 ه.ق مطابق 1249 ه.ش متولد شده و طبق گفته نوادگان بی‌بی مریم، زادگاه این سردار ایرانی چغاخور بوده اما در اصفهان و سورشجان از توابع چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کرده و خانه‌ او در اصفهان به نام قصر رودابه در خیابان شیخ بهایی مشهور بوده است.

سردار مریم بختیاری نخستین بانوی سردار ایرانی است که به خاطر رشادت‌هایش در جنگ جهانی و مبارزه با انگلیس و روسیه بالاترین نشان پادشاهی آلمان از کنسول آلمان در ایران را دریافت کرده بود.

بی‌بی مریم بختیاری، قبل از فتح تهران، مخفیانه با عده‌ای سوار وارد تهران شد و به مجرد حمله سردار اسعد به تهران، در پشت بام خانه‌ای که مشرف به میدان بهارستان بود سنگربندی کرد و با عده‌ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاق‌ها مشغول جنگ شد. نقش او در فتح تهران، میزان محبوبیتش را در بین مردم ایران و ایل بختیاری افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت، به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.

قلعه سردار مریم بختیاری در طول مبارزات، مامن و پناهگاه بسیاری از رجال آزادی خواه و مشاهیر کشور از جمله دکتر محمد مصدق، علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستگردی و… که در خلال جنگ جهانی اول مورد تعقیب نیروهای متفقین بویژه انگلیسی ها بودند، بوده است.

سردار مریم بختیاری، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، سه سال پس از اعدام فرزندش شهید علیمردان خان در اصفهان در گذشت و جسدش در تکیه بختیاری‌های تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

مهراب عالی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه جامعه‌شناسان و متفکران اجتماعی بر اهمیت استفاده از سرمایه های نمادین برای توسعه جوامع تاکید می‌کنند، اظهار کرد: استفاده از سرمایه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و انسانی از جمله مفاخر و مشاهیر هر جامعه، چه از نظر اجتماعی آن شخصیت مثبت بوده باشد و چه منفی، در رونق صنعت توریسم و گردشگری و گام نهادن در مسیر توسعه امری ضروری و غیر قابل انکاری است.

وی با بیان اینکه هر پدیده‌ای است که قدرت خلق یا جذب "ارزش" را داشته باشد، سرمایه است، تصریح کرد: هرگاه یکی از اشکال سرمایه از جمله سرمایه اقتصادی، فرهنگی، انسانی و ... به مرز شهرت برسد به نحوی که مورد تحسین و افتخار جمع زیادی از اعضای یک جامعه قرار بگیرد تبدیل به سرمایه نمادین می‌شود.

این جامعه‌شناس ادامه داد: هنگامی که سرمایه نمادین تبدیل به سرمایه اجتماعی شود می‌تواند برای جامعه ارزش بیافریند و فرایند توسعه یافتگی و رشد اقتصادی را تسریع ببخشد، همچون برج ایفل، اهرام ثلاثه مصر، پیکاسو، گاندی و دیگران، سرمایه‌های اقتصادی، فرهنگی، انسانی و ... در جوامع مختلف بوده‌اند که تبدیل به سرمایه نمادین شدند و برای جوامعشان ارزش‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی آفریدند.

وی با اشاره به اینکه انقلاب مشروطه یکی از دو رخداد بزرگ یک صده گذشته کشور است، ادامه داد: چهارمحال و بختیاری خاستگاه و مهد انقلاب مشروطه بوده و مردمان و سرداران این مرز و بوم نقشی بی بدیل در انقلاب مشروطه داشته‌اند.

عالی گفت: یقینا انقلاب مشروطه، کتیبه‌ها، دست نوشته‌ها، آثار به جامانده و سرداران قیام مشروطه از جمله سردار مریم بختیاری و سردار اسعد بختیاری در کنار دیگر مفاخر استان از جمله میرزا حبیب دستان بنی، آیت‌الله دهکردی، عمان سامانی، طالب‌پور بروجنی، داراب افسربختیاری و ... سرمایه‌های نمادینی هستند که امروز فرصت مغتنمی فرا روی جامعه برای خلق سرمایه اجتماعی، ارزش افزوده و رشد و توسعه‌یافتگی گذاشته است.

وی تاکید کرد،: استفاده از این سرمایه‌ها و نمادها از جمله بانوی سردار برای بالا رفتن از نردبان توسعه نخست به فهم، درک و دانش ما از اقتصاد و توسعه و پتانسیل‌های توسعه استان بستگی دارد و سپس به وسعت دید و بلند نظری و میزان دوریمان از حسادت و تنگ‌نظری و کوته‌بینی.

عالی خاطرنشان کرد: امید است نامگذاری خیابان‌ها و اماکن عمومی استان به نام این مفاخر و مشاهیر که خواسته و مطالبه شهروندان استان است و بارها توسط بزرگان و مسئولین کشور و استان نیز بر اجرای آن تاکید شده است بیش از این معطل نماند و با نصب تندیس بانوی سردار و سرداران انقلاب مشروطه در مرکز استان و دیگر مفاخر و مشاهیر در سایر شهرهای استان، اندرز استاد سخن و ادب فارسی حکیم فردوسی که گفت: «چو خواهی که نامت بود جاودان/ مکن نام نیک بزرگان نهان» را ارج نهیم.

پریچهر سلطانی نویسنده کتاب «سردار بی‌بی مریم بختیاری، سردار آزادگی» چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، در خصوص این زن برجسته تاریخ ایران، اظهار کرد: او دارای شش برادر و 11 خواهر بود و دوران کودکی و نوجوانی خود را طبق رسم ایل، در ییلاق و قشلاق به سر می‌برد و هرچند تنها فرزند مادرش بی‌بی فاطمه بود اما همواره در کنار خواهران و برادران و زنان دیگر پدر و همسران برادران زندگی می‌کرد و هفت سال پس از قتل پدر را در آوارگی گذراند و در همین دوره بود که ظلم و بی‌عدالتی و قدرت طلبی را با گوشت و پوست خود لمس کرد و دانست که برای به قدرت و ثروت رسیدن، برادران هم به برادران رحم نمی‌کنند.

سلطانی افزود: او شجاعت و رشادت خود را در مراحل مختلف زندگی بروز داده است در خانواده و درگیری‌های خانوادگی در بیان نظرات خود در خصوص حاکمان ظلم و مستبد قاجار در انقلاب مشروطه و در جنگ جهانی اول و در دفاع از عدالت و مقابله با ظلم در هر شکل آن شاید تا امروز فقط به استناد اقوال شفاهی این سخنان گفته می‌شد اما در کتاب بی‌بی مریم این اسناد را آوردم.

سلطانی خاطرنشان کرد: بی‌بی مریم در جنگ جهانی اول آنچنان شجاعتی از خود نشان داده که امپراتور آلمان و عثمانی و اتریش از وی قدردانی کردند. او در کنار آزادی خواهان ایران و سربازان آلمان با روس و انگلیس جنگید و افسران و سربازان مخالف روس و انگلیس را پناه داد.

این نویسنده کتاب گفت: طبق اسناد که به دست آوردم بی‌بی مریم یک قطعه نشان مرصع تمثال امپراطور آلمان، یک قطعه تمثال امپراطور آلمان، هدیه نقدی دولت آلمان را دریافت کرده است و به همین دلیل در تمام طول زندگی به نام « سردار بی‌بی مریم» خوانده شد.

وی تصریح کرد:بی‌بی مریم خواهان وحدت ملی بود و به شدت از قوم گرایی و تفرقه بیزار بود و بارها از ستارخان و باقرخان که برای بیرون کردن بیگانه از کشور تلاش کردند دفاع کرد لذا ما حق قوم‌‎گرایی نداریم زیرا اسطوره‌های ما وحدت طلب بودند و هدفشان دور کردن بیگانه از کشور بود.

سلطانی بیان کرد: اگر به فرهنگ خود قائل هستیم باید در کتب درسی این اسطوره را معرفی کنیم تا فرزندان ما این افراد را بشناسند و الگو قرار دهند.

منبع: ایسنا