سکوتِ معنادار عقلای اصولگرا

 

اقتصاد۲۴- آنچه در فعالیت جناح راست در مقطع مهم و حساس انتخابات مجلس یازدهم بسیار خودنمایی کرد، حاشیه نشینی طیف به اصطلاح سنتی یا عقلای اصولگرا در میانه ترک‌تازی و بیش فعالی اصولگرایان جوان‌تر و جویای نام بود. حاشیه نشینی و سکوتی که به نظر می‌رسد شکاف بین این دو طیف را بیش از گذشته کند و هزینه‌هایی را برای جناح اصولگرایی به همراه داشته باشد.

 

وقتی از راست و چپ در عرصه سیاسی ایران سخن به میان می‌آوریم، باید به دهه شصت نقب بزنیم و نخ ماجرا را در آن برهه بجوییم. پس از دست به اسلحه شدن سازمان مجاهدین خلق در تابستان سال ۶۰ و منزوی شدن جریان حامی آن‌ها در داخل، عمده منابع قدرت به دست نیرو‌های به اصطلاح «مکتبی» افتاد. پس از اینکه حاکمیت به ظاهر یکدست شد، آرام آرام اختلافات ماهوی و روشی میان یاران دیروز و رقبای امروز به وجود آمد.

از آن برهه به بعد، عناصر وفادار به گفتمان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، به دو نحله یا مسلک تقسیم شدند؛ راست و چپ. راست‌ها در حوزه فرهنگی و اجتماعی سنت گرا و در حوزه اقتصادی بازارگرا (بازار بیشتر در مفهوم سنتی و تجاری اش)، اما در مقابل، چپ‌ها در امور فرهنگی نسبتا بازتر و قائل به فقه پویا و در حوزه اقتصادی قائل به روش‌های متمرکز و توزیعی بودند.

رقابت سیاسی اصلی در دهه شصت تا نیمه دهه هفتاد، میان راست‌ها و چپ‌ها جریان داشت و اگر شخصی قصد کنش داشت، باید ارادتش به یکی ازاین دو مشرب را اعلام می‌داشت. تضاد و در موارد زیادی تقابل میان راست گرایان و چپ گرایان، عوارض و پیامد‌های زیادی به دنبال داشت که انحلال حزب جمهوری اسلامی، بی اثر شدن سازمان مجاهدین انقلاب و همچنین دو شقه شدن جامعه روحانیت مبارز و تولد مجمع روحانیون مبارز از دل آن، از جمله آن‌ها بود.

 

راست‌های سنتی عمدتا با میدان داری چهره‌های شاخصی مانند آیت الله مهدوی کنی و تشکل‌هایی مانند جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شناخته می‌شدند. آن‌ها اگرچه در انتخابات مجلس سوم در بهار سال ۶۷ قافیه را به چپ‌ها واگذار کردند، اما چهار سال بعد، با قاطعیت صندلی‌های قرمز آن روز‌های پارلمان را مال خود کردند. آستانه انتخابات مجلس پنجم که فرارسید، راست دچار استحاله درونی شد و جریانی از دل آن بیرون آمد که بعد‌ها نام «راست مدرن» را یدک کشید. راست مدرن یا همان حزب کارگزاران سازندگی در انتخابات مجلس پنجم در سال ۷۴ با طیفی از جریان چپ نظیر سازمان مجاهدین انقلاب و خانه کارگر ائتلاف کرد و موفق شد به «اقلیت قدرتمند» آن مجلس تبدیل شود؛ با این حال، اما هژمونی همچنان در دستان راست‌های سنتی و در راس آن‌ها علی اکبر ناطق نوری باقی ماند.
راست‌های سنتی در انتخابات ریاست جمهوری ۷۶ روی ناطق نوری به عنوان کاندیدای اصلی خود اجماع کردند، اما او رقابت را به محمد خاتمی نامزد جریان ائتلافی چپ سنتی (مجمع روحانیون مبارز)، چپ مدرن (سازمان مجاهدین انقلاب و هسته تشکیل دهنده حزب مشارکت) و راست مدرن (حزب کارگزاران سازندگی) واگذار کرد و نتوانست به پاستور راه یابد.

 

در انتخابات شورا‌های شهر دوم و سپس مجلس هفتم، تلفیقی از سنت گرایی و جوانگرایی ذیل زعامت ناطق نوری، پیروزی را برای راست‌ها تحت عنوان «ائتلاف آبادگران» به ارمغان آورد. داستان، اما در انتخابات ریاست جمهوری ۸۴ متفاوت پیش رفت و بروز تشتت در اردوگاه راست و خودمختاری محمود احمدی نژاد از «شورای هماهنگی نیرو‌های انقلاب اسلامی» همه بافته‌ها را پنبه کرد. هر چند در آن انتخابات احمدی نژاد که ظاهرا برآمده از جبهه اصولگرایی بود، به پیروزی رسید، اما آن خودمختاری و اعلام استقلال در دقایق پایانی توسط احمدی نژاد و یارانش، زخم‌هایی را موجب شد که تا سال‌ها بعد و در هر بزنگاه سیاسی، تازگی اش را از دست نداد.

---

بیشتر بخوانید: حدادعادل به دنبال تشکیل پارلمانِ سایه؟

---

شاید بهتر باشد جلوتر نرویم و از انتخابات نهم ریاست جمهوری به انتخابات مجلس یازدهم در دوم اسفند ۹۸ پرش کنیم؛ جایی که بار دیگر اصولگرایان جوان و جویای نام پیشتاز شدند و سنتی‌ها و عقلای راست، به صف دوم رانده و در برابر تغییر و تحولات، منفعل شدند.

 

 

در انتخابات دوره یازدهم مجلس، آن تشکلی که در جناح راست زمام امور را به دست گرفت و با کمترین دخل و تصرف از سوی سنتی ها، خود به بستن لیست مبادرت کرد، شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب بود. در این شورا، جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین (موسوم به جامعتین) و دیگر گروه‌های سنتی نظیر حزب موتلفه و جبهه پیروان خط امام و رهبری و جامعه اسلامی مهندسین، کمترین نقش را ایفا کردند و بیشتر امورات به ویژه در یکی-دو هفته منتهی به انتخابات به دست طیف جوان جناح راست افتاد.

سکوت معنادار چهره‌های شاخصی مانند محمدرضا باهنر، آیت الله موحدی کرمانی، حجت الاسلام ابوترابی فرد، علی لاریجانی، علی اکبر ولایتی و همچنین حجت الاسلام پورمحمدی در آستانه انتخابات دوم اسفند، نشان از این داشت که این طیف از جناح اصولگرایی، دورترین فاصله را از پخت و پز‌های انتخاباتی نواصولگرایان یا اصولگرایان جدید دارد و ابدا نمی‌توان لیست واحد اصولگرایان با نام «ایران سربلند» حتی با وجود چهره‌هایی مانند حجت الاسلام سیدرضا تقوی سخنگوی جامعه روحانیت مبارز در آن را محصول کنش ورزی عقلای اصولگرایی دانست.

سکوت طیف عقلای اصولگرایی مختص به آستانه انتخابات نبود و پس از آن تا همین الان نیز اظهار نظر یا مانیفست یا راهبرد چندانی از سوی ایشان بیرون نیامده است و به همین جهت بسیاری از تحلیلگران درباره این سکوت نقطه نظرات گوناگونی از جمله اختلاف نظر تا تفاوت بنیادین فکری را در عرصه سیاست ورزی اعلام کردند.

 

جدایی میان عقلای سنتی و طیف جدید جناح اصولگرایی و افتادن تمشیت امور به دست طیف رادیکال، شاید در نوع خود بتواند زنگ خطری جدی برای اصولگرایان باشد؛ زنگ خطری که می‌تواند هزینه‌هایی به مراتب بیشتر از آنچه در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۹۲ بر اصولگرایان تحمیل شد را به همراه داشته باشد. به نظر می‌رسد با توجه به سکوت معنادار عقلای اصولگرایی در طول ماه‌های اخیر و بی اثری و غیبت آشکار آن‌ها در جریان رتق و فتق لیست ایران سربلند، ترکیب مجلس یازدهم اصلا باب طبع آن‌ها نباشد و برای همین بخواهند از همین الان دامان خود را از برونداد‌های این مجلس برچینند.

با این حال این سوال مطرح است که آیا شکاف میان دو طیف مزبور در ماه‌های منتهی به انتخابات ریاست جمهوری بعدی، دوام و قوام خواهد یافت یا اگر قرار است وحدتی میان این دو شکل بگیرد، سازوکار آن وحدت چگونه خواهد بود؟