تا ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران چقدر راه مانده است؟/ تجربه منحصربه‌فرد حسن روحانی در تورم

اقتصاد۲۴ - شاید اگر در سال 96  گفته می شد قیمت پراید 20 میلیون تومانی 120 میلیون و یا 206، 33 میلیون تومانی 195 میلیون تومان می شود و دلار از 3 هزار تومان به 25 هزار تومان خواهد رسید؛ کسی آن را باور نمی کرد، اما حالا ظرف چند روز برخی مواد خوراکی مانند کره دو برابر می شود و سایر مواد غذایی نیز به صورت روزانه افزایش پیدا می کنند.

حسن روحانی اما در واکنش به گرانی ها گفته بود: «اعتراف‌ می‌کنم قیمت مواد‌ غذایی در بازار غیرمنصفانه‌ است.» این در حالی است که اقتصاد ایران سه سال پیاپی است که درگیر تورم های بالاست، اتفاقی که در هیچ دولتی طی 4 دهه گذشته سابقه نداشته است. از آن سو محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری نیز گفته است روحانی، جهانگیری را مامور کرده است تا گرانی ها را سامان دهد.

این در حالی است که تورم تبدیل به بیماری مزمن در اقتصاد شده که احتمالاً با مامور کردن معاون اول نمی‌توان آن را سامان داد. موضوعی که برخی کارشناسان بیم ونزوئلایی شدن و رفتن به سمت یک ابرتورم را دارند. هرچند پیش از این سعید مسگری کارشناس اقتصادی به اقتصاد۲۴ گفته بود شرایط اقتصادی به گونه ای است که اگر اصلاح در شیوه حکمرانی اقتصادی ایجاد نشود ایران خود تبدیل به یکی از الگوهای ناکارآمدی اقتصاد در جهان تبدیل شود.

با این همه اما کارشناسانی هستند که معتقدند ونزوئلایی شدن اقتصاد یک احتمال است که به دلیل تفاوت های ساختاری وقوع آن حداقل در دوسال آینده بعید به نظر می رسد.

تجربه منحصر به فرد دولت حسن روحانی

کامران ندری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد۲۴ معتقد است: نرخ تورم در اقتصاد ما بالاست و این یک واقعیت انکار ناشدنی است.

وی می گوید: تقریباً سه سال پیاپی از سال 97 تا 99 تورم بالایی را در اقتصاد تجربه کردیم که این توالی در نوع خود بی سابقه است. حتی در دوره آقای هاشمی رفسنجانی نیز یک سال تورم بسیار بالا رفت و در سال بعد کاهش قابل ملاحظه ای یافت. همچنین در دوره آقای احمدی نژاد هم سال 91 شاخص تورم بالا رفت و در سال بعد کاهش یافت.

بیشتر بخوانید: حکمرانی اقتصادی اصلاح نشود دهه بعدی بحرانی‌تر خواهد شد

ندری تصریح می کند: برای اولین بار است که اقتصاد کشور سه سال پیاپی تورم بالا را تجربه می کند اما اینکه اگر با همین دست فرمان جلو رویم گرفتار تورم های خیلی شدید خواهیم شد تنها یک احتمال است که البته احتمال بالایی نیست اما به نسبت سال های قبل و دو دولت هاشمی و احمدی نژاد این احتمال بیشتر شده است.

تا ونزوئلایی شدن چقدر مانده است؟

ندری تاکید می کند: اگر سال 99 را با تورم بالا تمام کنیم به احتمال زیاد سال 1400 نیز تورم بالایی را در پیش خواهیم داشت. باید توجه داشت که هر چه تورم بالاتر رود، پایین آوردن آن بسیار دشوار خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی می افزاید: مثال زنده آن اقتصاد کشورمان است. طی 4 دهه نتوانستیم تورم را از یک میانگین معین دو رقمی پایین تر بیاوریم؛ اما اینکه بگوییم اقتصاد ایران، ونزوئلایی خواهد شد باید بگوییم تا رسیدن به آن نقطه راه زیادی مانده است.

وی معتقد است: در سال 99 و 1400 این اتفاق رخ نخواهد داد اما اگر با همین شیوه به جلو حرکت کنیم احتمال آن سال به سال بیشتر خواهد شد.

ندری با بیان اینکه هر چقدر تورم بالاتر رود کسری بودجه دولت هم به واسطه بالا رفتن هزینه ها بیشتر خواهد شد، اظهار می کند: زمانی که دولت درآمد کمتری داشته باشد نیاز به چاپ پول برای تامین هزینه هایش بیشتر می شود و این امر در یک نقطه، کاملاً امر اجتناب ناپذیری خواهد شد.

این استاد دانشگاه می گوید: اگر در همین مسیر سه سال گذشته حرکت کنیم احتمال گرفتاری در ابر تورم بالاتر خواهد رفت اما با توجه به ساختارهای اقتصاد چه به لحاظ زیرساختی و چه نهادی در مقایسه با اقتصاد ونزوئلا از توانمندی های بالاتری برخورداریم. بنابراین این احتمال هر چقدر هم بالا رود اما ناچیز است.

وارد فرآیند ابر تورم شده ایم؟

ندیری تصریح می کند: اگر بخواهیم احتمال وقوع ابرتورم در اقتصاد کشور را با اعداد بیان کنیم اگر در سال 97 احتمال ونزوئلایی شدن اقتصاد کشور 2 درصد بود در سال 99 این احتمال 5 یا 6 درصد شده است بنابراین برای رسیدن به آن نقطه هنوز راه بسیاری باقی است.

وی یادآور می شود: باید در نظر داشت که کشورهای ونزوئلا و زیمباوه به یک باره تورم بالا را تجربه نکردند بلکه این فرآیندی است که ممکن است 5 تا 7 سال زمان ببرد. متاسفانه تورم هایی که در دور دوم آقای روحانی به وجود آمد برعکس دور اول که تورم بسیار پایین بود در مقایسه با دولت های دیگر منحصر به فرد به بوده است. در واقع تنها دوره ریاست جمهوری در 4 دهه گذشته است که 3 سال پیاپی دچار تورم مستمر بالاتر از میانگین شدیم که اگر ادامه پیدا کند کار را سخت خواهد کرد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه اگر قرار باشد کشور مانند سه سال گذشته اداره شود احتمال پاگذاشتن در ابر تورم بالاتر خواهد رفت، می افزاید: باید در نظر داشت علیرغم توانایی ساختاری اقتصاد ایران اما باید افزایش احتمال ورود به ابر تورم را جدی بگیریم و سعی کنیم تورم را مهار کنیم.

وی می گوید:کشوری مانند زیمباوه از سال 2008 درگیر تورم شدید است و هنوز نتوانسته آن را مهار کند. این معضل در اقتصاد مانند یک غده سرطانی است که اگر در مراحل ابتدایی توانستید آن را مهار کنید درمان امیدوارکننده تر خواهد بود. به خصوص در ایران به دلیل ساختار سیاسی آن مهار تورم بسیار سخت تر خواهد بود.

ندری خاطر نشان می کند: اگر همین سوال را در سال 94 می پرسیدید احتمال ونزوئلایی شدن را صفر می دانستم، در سال 97 پاسخ به این سوال 2 درصد بود و امروز این احتمال 5 درصد و ممکن است در سال آینده 10 تا 15 درصد شود بنابراین احتمال گم این رخداد را نیز باید بسیار جدی گرفت.