شهرسازی در ایران چقدر علمی است؟

اقتصاد۲۴، محمد آیتی: اینکه شهرسازی در ایران روی اصول نیست، بحث جدی و البته همیشگی فعالان این حوزه بوده است.

اینکه باید بر مدار ساخت مسکن به صورت پلاک‌محور بود یا باید تغییر جدی داد تا بلوک‌محورسازی فرهنگ شود یا اینکه چقدر طرح‌های تفصیلی شهر‌ها منطقی است، سوالاتی است که پرسش آن‌ها را از علیرضا پاک فطرت جویا شدیم.

این عضو کمیسیون عمران مجلس به اقتصاد۲۴ گفت: شهرسازی از اصولی پیروی می‌کند و ساخت خانه‌ها به صورت عمودی یا افقی هم بستگی به عوامل زیادی دارد. مثلاً اینکه قرار است مسکن در کدام شهر ساخته شود؟ چه آب و هوایی دارد؟ چه زمینی دارد و مقاومت آن چقدر است؟ نیاز و درخواست مردم چقدر است؟ جمعیت و... از جمله مولفه‌های مهم در تصمیم‌گیری است.

وی افزود: بعضی جا‌ها که زمین به اندازه کافی وجود دارد اصلاً نیاز نیست خانه‌ها در ارتفاع ساخته شود. ما الان در حال ساخت در ارتفاع هستیم، اما کار صحیحی نیست. هر بلوک ممکن است ۳۰ یا ۵۰ واحد باشد. اولاً این‌ها نباید روی هم مسلط باشند و باید سایه اندازش به اندازه کافی باشد وگرنه در زلزله به یکدیگر ضربه می‌زنند و دوماً بحث مشرفیت، محرمیت، نور و آفتاب مطرح است.

نماینده شیراز تصریح کرد: همه شهر‌های ما، طرح تفصیلی و مشاور دارند. در طرح تفصیلی کلانشهر‌ها اشاره شده که در چه شرایطی خانه‌ها در ارتفاع یا ویلایی ساخته شوند و اگر در ارتفاع است چند طبقه ساخته شود. این موضوعات به مساحت زمین هم بستگی دارد. مثلاً فردی که ۵۰۰۰ متر زمین دارد احتمالاً ارتفاع بیشتری شامل حالش می‌شود.

پاک فطرت اظهار داشت: اما در ارتفاع رفتن کلانشهر‌ها از نظر شهرسازی کاملاً غلط است، چون قرار نیست ما همه جمعیت را در تهران متمرکز کنیم. اگر آتش‌سوزی یا زلزله مهیبی در یک کوچه ۱۲ متری در تهران رخ دهد آنگاه اولین ساختمان که مثلاً هشت طبقه است فرو بریزد، کل کوچه قفل می‌شود و شرایط امدادرسانی امکان‌پذیر نیست.

بیشتر بخوانید: نفت در برابر ساخت مسکن/ چینی‌ها به سرعت خانه‌های ارزان و مقاوم می‌سازند

عضو کمیسیون عمران مجلس در ادامه بیان کرد: حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد طرح‌های تفصیلی شهر‌ها علمی است و مابقی آن نفوذی است که شهرداری‌ها دارند. نفوذ لزوماً رانت به معنی سرمایه‌داری نیست، می‌تواند نگاه نیاز به مسکن و کمبود زمین و... باشد، ولی اگر واقعاً مشاوران، طرح علمی می‌دادند شهرسازی تهران به این وضع نمی‌افتاد.

وی افزود: در ابتدا باید طرح‌ها درست نوشته شوند. بعد از آن، گاهی کمیسیون ماده ۵ طرح را به مرور تغییر می‌دهند، ولی نباید شاکله را بهم بزنند. مثلاً در طرح تفصیلی یک جایی نوشته شده فضای سبز و باید پارک شود، ولی شهرداری‌ها به دلیل نداشتن درآمد می‌روند و با مالک توافق کرده و تغییر کاربری می‌دهند و آن پارک تبدیل به مسکونی می‌شود. این ظلم به کسانی است که در آن محله زندگی می‌کنند، چون سرانه فضای سبز و آموزشی کم می‌شود و به تبع آن، موجب خشم مردم می‌شوند.

پاک فطرت با اشاره به اینکه وزیر راه و شهرسازی به تنهایی نمی‌تواند کاری کند که این فضا کاملاً منطقی شود، گفت: دولت اول باید طرح آمایش سرزمین بدهد و بعد از آن، توسعه متوازن در کل کشور داشته باشد. یعنی روستا‌ها و شهر‌های کوچک را در اولویت بگذارد و امکانات و توسعه را به آن سمت ببرد تا جمعیتی که در شهر‌های بزرگ متمرکز شده‌اند و روز به روز هم بیشتر می‌شوند به سمت حاشیه‌ها، روستا‌ها و شهر‌های کوچک برگردند. اگر این اتفاق بیفتد، وزیر و راه و شهرسازی هم می‌تواند در بحث مسکن کمک کرده و مسکن علمی بسازد، یعنی مسکنی که محل سکونت باشد نه محل خواب، مثل مسکن‌های مهر که فقط محل خواب هستند. در روایات و احادیث هم آمده که مسکن باید محل امنی برای زندگی و بزرگ باشد. مسکن‌های ۶۰ و ۷۰ متری مسکن نیستند، بلکه کمپ هستند. این مسکن‌ها تبعات اجتماعی دارد و تاکید شده که دیگر این‌گونه ساخته نشود یا کمترساخته شود.

نماینده شیراز در پایان خاطرنشان کرد: یکی از دلایل مشکلات و معضلات فرهنگی و اجتماعی که در شهر‌های بزرگ دیده می‌شود، شهرسازی غلط است. دلیل دیگر، تراکم‌فروشی است و البته مورد مهم دیگر، این است که وقتی مسکن ساخته می‌شود حریم آن بلوک تا دیگری رعایت نمی‌شود. با رعایت این موارد می‌توانیم کاری کنیم که جامعه در این بخش اجتماعی به آرامش بیشتری برسد.