خریداران عرضه اولیه نقره داغ شدند

اقتصاد ۲۴- اعتماد عمومی به بازار مالی و سیستم حاکم بر آن اصلی‌ترین دارایی و موجودیت هر بازار مالی است که طی  یک‌سال اخیر بنابر عملکرد دولت و اتخاذ تصمیمات عجیب‌وغریب سازمان بورس، بسیاری از سهامداران از بازار سهام ایران روی‌گردان شده‌اند و متاسفانه این اعتماد عمومی نسبت به بازار سهام ایران از بین رفته است.

در سال ۱۳۹۹، شاهد عرضه‌شدن ۲۵ نماد بورسی بوده‌ایم که پس از گذشت یک سال، از این تعداد ۱۷ نماد بازدهی منفی داشته‌اند. هر چند این آمار در عرضه‌اولیه‌های سال ۱۴۰۰ بهبود پیدا کرده است، اما همچنان ۵ نماد از ۱۵ نماد عرضه‌اولیه شده در این سال بازدهی منفی ایجاد کرده‌اند. وجود چنین آماری، شائبه بالا و حبابی‌بودن قیمت عرضه‌اولیه‌ها را بیش از پیش تقویت می‌کند و در زمانی که سهامداران زیادی بدون تجربه و دانش بورسی وارد بازار سهام شدند این سازمان بورس و شرکت‌های وابسته بودند که نماد‌های عرضه‌اولیه را به قیمت‌های بالاتر از ارزش آن‌ها به سهامداران فروختند و همین علت موجب بازدهی منفی اکثر این عرضه‌اولیه‌ها و ضرر سهامداران شد. از طرفی نیز از زمان ریزش بازار سهام بیش از ۷۵ درصد نماد‌های حاضر و فعال در بازار بیش از ۵۰ درصد افت قیمتی را تجربه کرده‌اند، اما شاخص کل بازار سهام تنها ۳۹ درصد و شاخص هم‌وزن ۴۰ درصد افت را نشان می‌دهد؛ بنابراین این شاخص‌ها نمی‌تواند گویای اتفاقات بازار سهام باشند و باید برای بازگوکردن بهتر اتفاقات بازار سهام، تعدیلاتی در این شاخص‌ها صورت گیرد.

بازدهی منفی ۶۸ درصد از عرضه‌اولیه سال ۹۹

در سال ۱۳۹۹ افراد بسیاری بدون تجربه و دانش بورسی وارد بازار سهام شدند و همین اتفاق علاوه‌بر داغ‌کردن بازار سیگنال‌فروش‌ها و فروش پکیج‌های آموزشی، موجب شکل‌گیری اضافه تقاضا در بازار سهام شد. از طرفی شدت این اضافه تقاضا موجب بالا رفتن قیمت نماد‌های بورسی به‌صورت حباب بود. افزایش عرضه‌اولیه یکی از راهکار‌هایی بود که به‌عنوان پاسخی برای اضافه تقاضا از سوی سازمان بورس معرفی شد و رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد در دولت قبل بنابر این دیدگاه وعده هفتگی عرضه‌اولیه را به اهالی بازار سرمایه دادند. هرچند این وعده با توجه به وضعیت حاکم بر بورس عملی نشد، ولی در نهایت در سال ۱۳۹۹ شاهد عرضه‌اولیه ۲۵ نماد بورسی بودیم. از دیرباز بین اهالی بازار سرمایه، عرضه‌اولیه به‌دلیل ماهیت خود و ارزنده‌بودن قیمت عرضه به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن که دارای یک سود اولیه است شناخته می‌شود و بسیاری از فعالان بازار تنها فعالیت‌های خود را در خریدوفروش نماد‌های عرضه‌اولیه خلاصه می‌کردند، اما در سال۱۳۹۹، عرضه‌اولیه علاوه‌بر سودآوری بنابر همان اضافه تقاضای گفته‌شده به‌عنوان یک ابزار سیاستی در دست سازمان بورس قلمداد می‌شد که می‌توانست بخش زیادی از این اضافه تقاضا را پاسخ دهد، اما عملکرد سازمان بورس و شرکت‌های وابسته و ذی‌نفع در هر عرضه‌اولیه نشان می‌دهد بسیاری از این عرضه‌اولیه‌ها بیش از ارزش خود به سهامداران فروخته شده‌اند و پس از گذشت یک‌سال این عرضه‌اولیه‌ها به قیمت واقعی خود نزدیک شده‌اند و از مجموع ۲۵نماد عرضه‌اولیه شده ۱۷نماد بازدهی منفی داشته‌اند که این اشتباه سازمان بورس و شرکت‌های وابسته تنها موجب ضرر سهامداران شده و یکی از عوامل بی‌اعتمادی سهامداران به بازار سهام و سیستم تصمیم‌گیر حاکم بر بازار سرمایه است.

شرکت صنایع زرماکارون با نماد معاملاتی غزر که هنگام عرضه خود حاشیه‌های فراوانی داشت و اهالی بازار دوبار شاهد لغو عرضه‌اولیه آن بودند اکنون نسبت به قیمت عرضه خود، ۸۱درصد افت قیمتی را تجربه کرده است. پس از آن نماد‌های معاملاتی زملارد با ۶۸درصد، بپیوند با ۵۸درصد و بگیلان، صبا و سپیدار با ۵۲درصد افت قیمتی بیشترین افت قیمتی را تجربه کرده‌اند. با وارد شدن به سال۱۴۰۰، هرچند عملکرد سازمان بورس در عرضه‌اولیه‌ها بهتر شد، ولی همچنان ازمجموع ۱۵نماد عرضه‌اولیه شده ۵نماد معاملاتی بازدهی منفی داشته‌اند که در این بین شرکت توسعه و سرمایه غدیر با نماد معاملاتی سغدیر با ۱۳درصد افت قیمتی نسبت به قیمت عرضه، بیشترین افت قیمتی را تجربه کرده است. در این بین شرکت توسعه سامانه نرم‌افزاری نگین با نماد معاملاتی توسن از تاریخ ۲۲شهریور که عرضه‌شده تاکنون بازدهی ۲۳۴درصدی ایجاد کرده است، اما با توجه به شرکت کردن بیش از ۲میلیون نفر در این عرضه به هر کد در حدود ۵۰سهم یا ۳۸هزار تومان تخصیص یافت که پس از حدود ۵ماه با بازدهی ۲۳۴درصدی آن، پول اولیه سهامداران به ۹۰هزار تومان رسیده است که به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند رضایت سهامداران ناراضی از بازار سهام را جلب کند.

عامل رویگردانی سهامداران

هرچند همگان به رویگردانی سهامداران از بازار سرمایه واقف هستند، اما برای اینکه تصور دقیق‌تر و روشن‌تری از این رویگردانی داشته باشیم می‌توانیم به تعداد شرکت‌کنندگان در عرضه‌اولیه رجوع کنیم. شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی با نماد معاملاتی صبا به‌عنوان اولین عرضه‌اولیه در سال۱۳۹۹ شاهد مشارکت بیش از یک‌میلیون و ۸۰۰هزار نفر از سهامداران بود. در عرضه‌اولیه‌های بعدی به‌مرور این مشارکت بیشتر شد تا درنهایت در عرضه‌اولیه شرکت برق و انرژی‌گستر پیوند به ۵میلیون و ۵۷۰هزار نفر رسید که رکورد بیشترین مشارکت در عرضه‌اولیه رقم خورد، اما پس از آن با توجه به وضعیت حاکم بر بازار سرمایه و اتخاذ تصمیمات عجیب‌وغریب سازمان بورس، سهامداران خسته از وعده‌های دولتمردان مبنی‌بر بهبود اوضاع لقای سرمایه‌گذاری در بازار سهام را به عطایش بخشیدند و به‌مرور از بازار سرمایه خارج شدند تا درنهایت در عرضه‌اولیه شرکت پویازرکان آق‌دره با نماد معاملاتی فزر که در ۲۰بهمن سال جاری عرضه شد تنها یک‌میلیون و ۲۶۱هزار سهامدار در این عرضه مشارکت داشتند و این آمار گویای آن است که نسبت به عرضه‌اولیه بپیوند آمار مشارکت سهامداران به یک‌پنجم کاهش یافته است. این کاهش مشارکت سهامداران در عرضه‌اولیه تنها تصویری از رویگردانی سهامداران و بی‌اعتمادی آن‌ها نسبت به بازار سهام است و با توجه به شرایط موجود به‌نظر می‌رسد دولت و سازمان بورس به‌جهت بازیابی اعتماد سهامداران کار بسیار سخت و دشواری در پیش خواهند داشت که در آینده‌ای نزدیک این امر محقق نخواهد شد.

لزوم بازنگری در شاخص‌ها

آن‌طور که در تعریف شاخص‌ها آمده، شاخص کل بیانگر میانگین ارزش سهام کل شرکت‌ها نسبت به سال پایه و شاخص هم‌وزن با دادن وزن یکسان به شرکت‌های بزرگ و کوچک، میانگین ارزش سهام کل شرکت‌ها را نسبت به سال پایه اندازه‌گیری می‌کند. آنچه از سال۱۳۹۹ تا به‌امروز بر بازار سرمایه گذشت درس‌های زیادی برای دولتمردان، تصمیم‌گیران و اهالی بازار سرمایه داشت که یکی از این درس‌ها مربوط به شاخص‌های بازار سهام است که نمی‌تواند تصویر دقیق و روشنی از اتفاقات بازار سهام را بازگو کند. مصداق چنین حرفی را می‌توان در میزان و تعداد نمادی که نسبت به سقف تاریخی خود افت قیمتی داشته‌اند، جست‌وجو کرد. ۴۷نماد فعال در بازار سرمایه، زیر ۳۰درصد، ۴۹نماد بین ۳۰ تا ۴۰درصد، ۵۶نماد بین ۴۰ تا ۵۰درصد، ۹۲نماد بین ۵۰ تا ۶۰درصد، ۱۱۸نماد بین ۶۰ تا ۷۰درصد، ۱۲۳نماد بین ۷۰ تا ۸۰درصد و ۱۰۳نماد بیش از ۸۰درصد افت قیمتی داشته‌اند. به‌طور مشخص ۷۵درصد از نماد‌های فعال در بازار سرمایه بیش از ۵۰درصد نسبت به سقف قیمتی خود افت قیمتی داشته‌اند و تنها ۲۵درصد از نماد‌های فعال در بازار سرمایه کمتر از ۵۰درصد نسبت به سقف قیمتی، افت قیمتی داشته‌اند. این درحالی است که شاخص کل افت بازار سهام را ۳۹درصد و شاخص هم‌وزن نیز افت بازار سهام را ۴۰درصد نشان می‌دهد؛ بنابراین شاخص کل و شاخص هم‌وزن که در تحلیل‌های روزمره بازار سهام مورد استفاده قرار می‌گیرند و ملاک تصمیم‌گیری دولتمردان نیز هستند، تصویر صحیح و دقیقی از اتفاقات بازار سهام نمی‌توانند ارائه کنند و نیاز هست در تعریف این‌گونه شاخص‌ها برای بهتر بازگو کردن بازار سرمایه تعدیلاتی صورت گیرد یا نقش این شاخص‌ها از تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری به‌مرور زمان کمتر شود تا بتوان با درک بهتری از اتفاقات نسبت به بازار سهام تصمیم‌گیری کرد.