دره‌باغ سیاه پوشید/ چگونگی قتل یک محیط بان و همیار محیط‌بان در فارس

اقتصاد۲۴- ساعت ۶ عصر روز ۶ خرداد، در حافظه دشت و کوه‌های پناهگاه حیات وحش دره‌باغ بوانات استان فارس حک شد. آنجا که صدای گلوله، سکوت منطقه و قلب محمد فرهمند و رضا بهرام‌پور را شکافت و شکارچیان غیرمجاز، جان یک محیط‌بان و یک همیار محیط‌بان را گرفتند. علی اسدی، دیگر همیار محیط‌بان هم کمی دیرتر به صحنه رسید، اما شکارچیان بر روی او هم آتش گشودند و فرار کردند. محمد و رضا، در خون خود غوطه خوردند و علی حالا در بیمارستان شهر خرم‌بید بستری است و حالش مساعد گزارش شده.

دو جان دیگر از جامعه محیط‌بانان ایران کم شده. این نه تنها برای این جامعه کوچک که برای محیط زیست کم‌رمق ایران هم خبری تلخ است. محمد فرهمند که حالا عکس‌ها و فیلم‌هایش دست به دست می‌شود، ۱۸ سالی میحط‌بان بود، اما از سال‌ها قبل از آنکه به سازمان محیط زیست بیاید و عنوان محیط‌بان بگیرد، همیار محیط‌بانان شده بود تا از پناهگاه حیات وحش دره‌باغ محافظت کند. رضا بهرام‌پور هم چنان جوان ورزیده‌ای بود که به او لقب «پلنگ کوه» را داده بودند. او مرد حاضر در کوه‌ها و دشت‌های دره‌باغ بود و بیمی از سختی نداشت. آن‌ها در حالی جانشان را از دست داده‌اند که بهمن ایزدی، مدیر کانون سبز فارس و فعال محیط زیست در منطقه به «پیام ما» می‌گوید: «آن‌ها از خیل عاشقان این مرز و بوم بودند که هیچکس تا پیش از مرگشان نمی‌دانست در کوه‌ها و جاده‌های صعب‌العبور چطور برای حفاظت از محیط زیست از همه چیزشان گذشته‌اند.»

او که غم این از دست دادن برایش بسیار سخت است اتفاق روز ششم خرداد را اینطور شرح می‌دهد: «محمد و رضا، طی گشت‌زنی که در منطقه داشتند، با شکارچیان مواجه می‌شوند. ایست می‌دهند و از آن‌ها می‌خواهند تفنگشان را زمین بگذارند، اما آن‌ها شروع به تیراندازی می‌کنند. فاصله شکارچیان تا محمد صد متر بود. او را می‌کشند. بعد هم رضا می‌رود تا جان او را از تیررس دور کند که او هم هدف قرار می‌گیرد و کشته می‌شود.» آنطور که ایزدی می‌گوید، علی اسدی، همیار دیگر از آن‌ها فاصله و وقتی صدای شلیک را می‌شنود، به محل نزدیک می‌شود و به او هم تیراندازی می‌کنند. «حتما گمان کرده بودند که او هم مرده و به همین دلیل محل را ترک کردند.» ایزدی معتقد است که شکارچی از افراد محلی‌اند؛ فرد یا افرادی که احتمالا محیط‌بانان شهید آن‌ها را می‌شناختند و به همین دلیل هم به قصد کشت بر روی آن‌ها آتش گشوده‌اند. «می‌خواستند با کشتن آن‌ها اثری از خودشان بر جا نگذارند، اما امیدواریم به زودی دستگیر شود. در عین حال سوال اینجاست که چطور مانند یک جانی دست به چنین کشت و کشتاری می‌زنند. این وضعیت واقعا غمبار است. چطور نمی‌فهمند این افراد خانواده دارند و از فاصله نزدیک به آن‌ها شلیک کردند.»

بیشتر بخوانید: خرید و فروش ۶۳ گونه از حیات وحش ایران در بازار‌های آنلاین

محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست هم دیروز با اعلام آنکه در حال پیگیری برای شناسایی ضاربان محیط‌بان شهید هستند، اتفاق رخ داده را چنین شرح داد «محمد فرهمند به همراه دو همیار محیط زیست به نام‌های رضا بهرام پور و علی اسدی به صورت پیاده در پناهگاه حیات وحش دره باغ بوانات استان فارس در حال گشت زنی بودند که خبری مبنی بر حضور دو شکارچی در منطقه دریافت می‌کنند و راهی منطقه مورد نظر می‌شوند. از سوی دیگر همزمان رئیس محیط زیست شهرستان بوانات و یک نفر دیگر هم از مسیر دیگری راهی منطقه مورد نظر می‌شوند که با نزدیک شدن به محل، دو شکارچی را مشاهده می‌کنند و با بی‌سیم به محیط‌بان فرهمند اطلاع می‌دهند که شکارچیان در محل حضور دارند و مسلح هستند همچنین شکارچیان یک قوچ را هم شکار کرده‌اند».
محبت خانی ادامه داد: «بعد از آن، محیط‌بان فرهمند به همراه همیاران، شکارچیان را مشاهده می‌کنند که محیط‌بان اقدام به شلیک هوایی می‌کند و بعد از آن، درگیری رخ می‌دهد»
حالا دو جان از دست رفته و علی اسدی که خود در خون دوستانش غوطه خورده در بیمارستان بستری است.

انگیزه شکار دیگر تفریح نیست

منطقه حیات وحش دره‌باغ، از جمله مهم‌ترین مناطق حفاظت‌شده در شهرستان بواناتِ استان فارس است؛ منطقه‌ای قرار گرفته در میان کوه‌ها و چشمه‌ها، با پوشش گیاهی زیاد و حیوانات مختلف از جمله میش و قوچ. همان حیواناتی که به طمع شکار آنها، پای بسیاری از شکارچیان به این منطقه باز می‌شود و البته از جمله شکارگاه‌های بسیاری قدیمی و معروف بوده است. این منطقه همچنین از سمت جنوبی با استان یزد هم‌مرز است و از سوی دیگر به بوانات فارس و اقلید می‌رسد. ۱۴۰ هزار هکتار مساحت این منطقه است و چندین و چند چشمه اعم از چشمه مروارید، چشمه همبس، چشمه رفوک، چشمه آب مک، چشمه فریادون و … در آن جاری است. این اکوسیستم با ارزش با وجود حیواناتی، چون کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، گرگ، روباه، خرگوش، تشی و گونه‌های گیاهی مختلف، محیط‌بانان چندانی ندارد و به گفته ایزدی، وجود تنوع زیستی زیاد منطقه انگیزه شکارچیان را برای حضور افزایش داده است. «شمال شرق این منطقه هم زیستگاه آهو و گوره‌خر است و از معدود مناطقی است که باید مورد حفاظت ویژه قرار بگیرد. اما این اتفاق نیفتاده است چرا که ما همواره نیروی محیط‌بان و تجهیزات اندکی برای حفاظت داشته‌ایم و کسی هم صدایمان را نمی‌شنود.»
مدیر کانون سبز فارس تاکید می‌کند که محیط‌بانان از ده درصد خاک کشور و در مناطق صعب‌العبور حفاظت می‌کنند و بر اساس استاندارد جهانی باید ۱۱ هزار محیط‌بان برای حفاظت داشته باشیم، اما تنها ۲۷۰۰ میحط‌بان داریم و این در حالی است که ماشین‌آلات، تجهیزات و شیوه‌های حفاظت را باید تغییر داد. «در حال حاضر سلاح به تنهایی جوابگو نیست. باید حفاظت مشارکتی را فعال کرد. سازمان حفاظت از محیط زیست باید در روش‌هایش تغییر ایجاد کند و بداند بدون ارزیابی گذشته و استفاده از روش‌های جدید امکان حفاظت وجود نخواهد داشت.»

او می‌گوید در سال‌های گذشته ۱۵۰ محیط‌بان را از دست داده‌ایم و از این تعداد ۴۶ محیط‌بان در مواجه با متخلفان جان را از دست داده و شهید شده‌اند. «این در حالی است که انگیزه‌های شکار فرق کرده. شکارچی دیگر برای تفریح شکار نمی‌کند. بلکه فشار‌های اقتصادی و عدم تامین معیشت شغلی عده‌ای را به سمت این کار کشانده. آن‌ها می‌خواهند درآمد کسب کنند و دیگر چیزی برایشان مهم نیست و باید فکری به حال این وضعیت کنند. از سوی دیگر نیرو‌های مسلح چرا سالانه فشنگ در اختیار شکارچیان می‌گذارد و ضابطه‌ای هم وجود ندارد.» ایزدی می‌گوید هم در بحث قوانین و هم ریشه‌یابی این مشکل دچار تاخیر هستیم و این تاخیر به قیمت از دست رفتن جان بسیاری از جوانان دلسوز این مملکت تمام شده است.

سال ۱۴۰۰ هم خونین بود

بهار پارسال هم برای محیط‌بانان بهار تلخی بود. ۱۶ فروردین ماه و درست بعد از تعطیلات سال نو، خبر آمد که «مهدی مجلل» و «میکائیل هاشمی» با گلوله سلاح جنگی به شهادت رسیدند. آن‌ها محیط‌بانان منطقه فیله‌خاصه زنجان بودند و همان زمان جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست در شرح این اتفاق گفت: «حوالی ساعت ۶ بعد از ظهر روز دوشنبه ۱۶ فروردین دو محیط‌بان زنجانی به خودروی نیسانی مشکوک می‌شوند. دستور ایست می‌دهند و خودرو متوقف نمی‌شود. اطلاعات را به مرکز گزارش می‌دهند. تعقیب و گریز حدود یک ساعت طول می‌کشد. بعد از آن دیگر محیط‌بانان بی‌سیم و تلفنشان را جواب نمی‌دهند. بعد از ساعت ۷:۳۰ که دیگرمحیط‌بانان جوابگو نبودند نیرو‌های کمکی را فرستادند. هوا تاریک شد و محیط‌بانان را پیدا نکردند.» صبح فردای آن روز، پیکر مهدی و میکائیل در حالی پیدا شد که گلوله جانشان را تمام کرده بود. حکم قصاص قاتل آن‌ها هم پنج روز قبل در زندان زنجان اجرایی شد، هرچند این حکم قصاص هم عاملی نبود تا برای دیگران درس عبرتی شود. سال گذشته به غیر از مهدی مجلل و میکائیل هاشمی، محیط‌بانان دیگری هم از دست رفتند. یکی از آن‌ها «رضاقلی خسروی» بود.

بیشتر بخوانید: دلواپسی جهانی از بحران امنیت غذایی

او، اوایل خردادماه پارسال با دو شکارچی که در حال تعقیب ماده آهوی آبستن با بدترین روش در منطقه حفاظت‌شده قمیشلو بودند روبه‌رو می‌شود. آن‌ها را متوقف می‌کند، اما این شکارچیان او را مورد ضرب و جرح شدید قرار داده و در همان حالت و را رها کرده و متواری می‌شوند. شدت جراحات خسروی بالا بود و او مدتی را در بیمارستان بستری شد، اما در نهایت، بیستم تیر ماه پارسال خبر فوتش آمد. خبری که یک جان دیگر از جامعه محیط‌بانان کم کرد. بعد از آن در شهریور ماه، جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور هم از مجروح شدن یک محیط‌بان بر اثر تیراندازی شکارچیان خبر داد و گفت: «در درگیری میان سه شکارچی غیرمجاز با دو محیط‌بان در منطقه حفاظت شده تنگ صیاد، یک محیط‌بان بر اثر اصابت گلوله مجروح شد.»
در ساعات اولیه بامداد روز پنجشنبه بیستم آبان ماه، محیط‌بان محمدی‌فر و محیط‌بان شفیع‌نیا هنگام گشت و کنترل همیشگی محیط‌بانان در منطقه‌مند و پایش وضعیت زیستی آهو‌های مند، با متخلفان روبه‌رو می‌شود. با اعلام اخطار و بی‌توجهی متخلف تعقیب و گریز شروع می‌شود و تا میدان خالوحسین در شهر بردخون ادامه می‌یابد و سپس فرد متخلف در حضور مردم، با شلیک تفنگ ساچمه‌زن از فاصله یک متری، هردو محیط‌بان محمدی فر و شفیع نیا را زخمی و اقدام به گریز از صحنه درگیری می‌کند.
این‌ها فقط نمونه‌هایی از درگیری‌ها میان محیط‌بانان و شکارچیان در سال گذشته بود. به این آمار باید تعداد بسیاری جان از دست رفته در سال‌های قبل و مجروحینی را اضافه کرد که هنوز هم با درد جراحتشان روز و شب می‌گذرانند.