انتظارات تورمی میان دهک‌های کم درآمد

اقتصاد۲۴ - در حالی تورم سالانه فروردین سال جاری به حدود ۳۹ درصد رسید که برخی تصور می‌کردند با تحولات انتخاباتی در امریکا همچنین افزایش احتمال احیای برجام، وضعیت اقتصادی رو به بهبود می‌گذارد و انتظارات تورمی نیز کاهش می‌یابد و بازار‌ها پس از مدت نسبتا طولانی به ثباتی در قیمت می‌رسند و خبری از کمیابی اجناس در فروشگاه‌ها نخواهد بود.

اما ادامه‌دار شدن مشکلات اقتصادی حتی پس از روی کار آمدن رییس‌جمهور جدید در کاخ سفید و نبود برخی کالا‌های اساسی مانند روغن و مرغ در قفسه‌های فروشگاه‌ها، مشخص کرد که اقتصاد ایران نه به خارج که به سیاستمداران داخلی‌اش وابسته است. اما وضعیت زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که تورم نقطه‌ای دهک‌ها یا همان قدرت خرید خانواده‌های کشور در فروردین نسبت به اسفند در برخی دهک‌ها افزایش یافته است.

براساس آنچه مرکز آمار در گزارش «شاخص قیمت مصرف‌کننده کل کشور براساس دهک‌های هزینه‌ای» منتشر کرده، تورم نقطه‌ای دهک‌ها در فروردین ۴۹.۵ درصد بود که نسبت به اسفند افزایشی ۰.۹ واحد درصدی داشته؛ بیشترین تغییر در تورم نقطه‌ای دهک‌ها درگروه «کالا‌ها و خدمات غیرخوراکی» با افزایشی ۲.۵ واحد درصدی رقم خورد. در سوی دیگر تورم برای «کالا‌های خوراکی» کاهشی ۳.۵ درصدی نسبت به تورم نقطه‌ای اسفند ماه داشته است. با مقایسه اعداد و ارقام تورم نقطه‌ای دهک‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که حتی با وجود روی کار آمدن بایدن درکاخ سفید و امید به برداشته شدن تحریم‌ها در برخی بخش‌ها همچنان تورم نقطه‌ای برای برخی کالا‌ها بالاست که این امر از افزایش تورم انتظاری افراد نشأت می‌گیرد. مهم‌ترین دلیل این افزایش نیز نوع سیاستگذاری‌ها و نحوه مقابله با مشکلاتی بود که تحریم برای اقتصاد ایران ایجاد کرد. هر چند نباید از تاثیر نرخ ارز و نوسان‌های ریز و درشت آن بر افزایش انتظارات تورمی نیز به سادگی عبور کرد.

بیشتر بخوانید: شروع ۱۴۰۰ با انواع گرانی

تورم نقطه‌ای در مسیر صعودی

براساس آنچه مرکز آمار روز گذشته درگزارش «شاخص قیمت مصرف‌کننده کل کشور براساس دهک‌های هزینه‌ای» اعلام کرده، تورم نقطه‌ای فروردین به نزدیک ۵۰ درصد رسیده است. با وجود آنکه تورم نقطه‌ای کالا‌های خوراکی از ۶۶.۶ در اسفند ۹۹ به ۶۳.۱ درصد در ماه فروردین رسیده، اما تورم نقطه‌ای «کالا‌های غیرخوراکی و خدمات» در این ماه حدود ۴۳.۵ درصد بود. در این گزارش تورم نقطه‌ای دهک اول در فروردین ماه ۵۰.۳ درصد بود که نسبت به تورم نقطه‌ای اسفند ماه تنها ۰.۱ واحد درصد کاهش داشته است.

از سوی دیگر این رقم برای دهک دهم یا همان دهک پردرآمد به ۵۲.۷ درصد رسیده که افزایشی ۱.۲ واحد درصدی را نشان می‌دهد. اما نکته مهمی که در این گزارش وجود دارد، بالا بودن تورم نقطه‌ای گروه خوراکی‌ها برای دهک اول نسبت به تورم نقطه‌ای کل کشور و عدد ۶۳.۴ درصد است. بدین معنا که افراد حاضر در این دهک برای خرید یک سبد مشخصی از کالا‌های خوراکی و آشامیدنی در فروردین سال جاری نسبت به فروردین ۹۹ باید بیش از ۶۳.۴ درصد هزینه بیشتری پرداخت کنند. این در حالی است که تورم نقطه‌ای این گروه از کالا‌ها برای دهک دهم یا دهک پردرآمد تنها ۶۱.۳ درصد است؛ هر چند ضریب اهمیت کالا‌ها در سبد مصرفی افراد می‌توان این اختلاف در تورم را توجیه کند.

ضریب اهمیت بالا برای کالا‌های خوراکی

با استناد به گزارش‌های رسمی مرکز آمار، ضریب اهمیت کالا‌های خوراکی برای دهک اول ۴۳.۳ و برای دهک دهم ۱۷.۲۲ است. بدین معنا که دهک اول هزینه بیشتری برای خرید کالا‌ها می‌پردازد و با هر تغییری در قیمت باید هزینه تحمیل شده به سبد مصرفی‌اش را نیز پوشش دهد. به عنوان مثال با افزایش قیمت مرغ، تخم‌مرغ بیشتری مصرف می‌کند. حال آنکه دهک دهم به دلیل اینکه مشکلات کمتری برای خرید کالا‌های خوراکی دارند، هزینه بیشتری برای خرید کالا‌های غیرخوراکی و خدمات می‌پردازند. در بخش دیگری از گزارش مرکز آمار، ضریب اهمیت کالا‌های غیرخوراکی برای دهک اول ۵۶.۷ و برای دهک دهم نیز ۸۲.۷۸ اعلام شده است. تورم سالانه برای گروه کالای خوراکی و آشامیدنی برای دهک‌های اول و دهم به ترتیب ۴۵.۴ و ۴۰.۸ درصد گزارش شد. این در حالی است که تورم سالانه خوراکی‌ها برای کل کشور ۴۳.۵ درصد بود. این امر نشان می‌دهد هر سیاستی که به کمبود مواد غذایی، انحراف در توزیع کالا‌های اساسی یا افزایش قیمت این گروه کالا‌ها بینجامد، مستقیما بر تغذیه افراد کم‌درآمد تاثیرگذار است بنابراین انحراف در سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی نه به دهک‌های با درآمد بالا که به اقشار آسیب‌پذیر صدمه وارد کرد.

رقم تورم ماهانه تقریبا یکسان برای همه

در بخش دیگری از این گزارش به بررسی تغییر تورم ماهانه برای دهک‌های کشور نیز پرداخته شده که براساس آن دو دهک اول و دهم تورم ماهانه ۲.۶ درصدی را تجربه کردند. هر چند تورم ماهانه خوراکی‌ها برای دهک اول ۲.۸ و برای دهک دهم ۲.۹ درصد بود، اما این اعداد نشان می‌دهد که تغییر قیمت ماهانه در خوراکی‌ها تنها ۰.۱ واحد درصد هزینه بیشتری را به دهک با درآمد بالا منتقل می‌کند. از فروردین ۹۹ تا فروردین سال جاری بیشترین تغییر ماهانه قیمت خوراکی‌ها برای دهک اول در آبان ۹۹ با افزایشی ۱۴.۷ درصدی رقم خورد.

انتظارات تورمی دهک‌های اول بالاست

با مقایسه اعداد و ارقام تورم سالانه و نقطه‌ای دهک‌های هزینه‌ای می‌توان این موضوع را عنوان کرد که حتی با وجود گمانه‌زنی‌هایی پیرامون احیای برجام از نخستین روز‌های انتخاب بایدن به عنوان رییس‌جمهور، دهک‌های کم‌درآمد امیدی به بهبود شرایط‌شان ندارند یا آن را زمانبر می‌دانند و این نکته را می‌توان از تورم کالا‌ها چه خوراکی و چه غیرخوراکی متوجه شد. از آبان سال گذشته فاصله تورم ماهانه دو دهک اول و دهم کاهشی شد و از ۲.۲ واحد درصد به ۰.۱ واحد درصد در فروردین ماه رسید. از سوی دیگر بهبود شرایط به نحوه و نوع سیاستگذاری نیز بستگی دارد که به نظر نمی‌رسد سیاستگذار نمره خوبی در این زمینه گرفته باشد. به عنوان مثال در تیر ۹۹ که تورم ماهانه به ۶.۷ درصد رسید، بحث‌هایی درخصوص چاپ پول برای جبران کسری بودجه مطرح شد. هر چند سیاستگذاران آن را تکذیب کردند، اما نتیجه آن فاصله ۴.۶ درصدی میان تورم دهک اول و دهم بود.