تانژانت زاویه میل خورشید اسم رمز اصولگرایان برای بازگشت به تراکم فروشی؟!

اقتصاد ۲۴- عملکرد بد دولت طی چهار سال گذشته در تمام امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به اضافه عملکرد ضعیف، اما پرحاشیه مدیریت شهری پنجم شهر تهران سبب شد تا اصلاح‌طلبان در انتخابات ۱۴۰۰ با اقبال مردم روبرو نشوند و اصولگرایان چه در انتخابات ریاست جمهوری و چه در انتخابات شوراها، در سایه کاهش اقبال به مردم به شرکت در انتخابات، پیروز میدان شوند. لیست برنده شورای شهر تهران ترکیبی از مدیران سابق شهری و اعضای شورای چهارم است که پیش از برد و حالا که یکدست پیروز انتخابات شده‌اند، وعده ساخت و ساز گسترده در شهر می‌دهند. وعده‌هایی که از طرح آن‌ها ابایی ندارند و برای توجیه باغ‌کشی‌های آینده یا باز کردن فنر ساخت و ساز گسترده، در ظرفیت باقی مانده زیستی تهران، منافع مردم را که منظور منافع افراد خاصی است، را وسط می‌کشند.

در بحث مدیریت شهر، اصولگرایان را استاد تراکم‌فروشی می‌نامند و نمونه بارز آن شهرفروشی‌های متعدد طی سال‌های ۸۲ تا ۹۶ در پایتخت بود. این تراکم‌فروشی به ویژه در دوران شهرداری محمدباقر قالیباف به حدی بود که شهردار وقت تهران در جریان حضور عباس آخوندی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی بدون برنامه قبلی به صحن شورای شهر رفت تا پاسخگوی تراکم فروشی در دوران زعامت خود باشد و تاکید کند «تراکم فروخته شده بر اساس قانون بوده است!»

مهدی چمران، رییس شورای شهر سابق و عضو منتخب شورای ششم هم که بار‌ها از توقف ساخت و ساز در باغات و تراکم‌فروشی گلایه کرده و علاوه بر وعده باز شدن راه برای گرفتن مجوز‌های عجیب و غریب برای ساخت و ساز حداکثری، از برنامه این شورا برای دو طبقه کردن بزرگراه امام خمینی صحبت می‌کند.

در تازه‌ترین اظهارنظر‌های اعضای منتخب شورا، میثم مظفر، در کمال تعجب برای توجیه تبدیل تهران به کارگاه ساختمانی دیگر، بعد از یک توقف چهار ساله، گفته است که «قاعده تعیین خط آسمان و اختصاص تراکم و تعداد طبقات برای ساختمان‌ها در شهر از یک قاعده منطقی برخوردار نیست و از همین رو پیشنهاد دادم که بر اساس محاسبه تانژانت زاویه میل خورشید و در واقع زاویه تابش آفتاب بتوانیم ارتفاع، تراکم و تعداد طبقات ساختمان‌ها را تعیین کنیم.»

او تاکید کرده است: «بدین صورت که قاعده فقهی حق آفتاب بر منازل حفظ شود و هرجایی که حق آفتاب را از ملک مقابل سلب می‌کند، مبنای ارتفاع قرار گیرد. این قاعده یک نعمت الهی است که بر اساس قواعد و جریان خلقت خداوند حکیم آن را در نظر گرفته و نباید نعمت خدادادی خط آفتاب را از خانه‌ها سلب کنیم و در عین حال نباید دیدگاه بسته‌ای داشته باشیم و در جایی که با تعداد طبقات، حق آفتاب حفظ می‌شود و حقوقی از حقوق عمومی دیگران تضییع نمی‌شود، منجر به کاهش طبقات نشویم».

مظفر ضمن نشان دادن چراغ سبز به افزایش ساخت و ساز و تراکم‌فروشی در آینده‌ای نزدیک گفته است: «اگر فناوری و تکنولوژی ساخت به ما اجازه داد و حق آفتاب منازل حفظ شد چه ایرادی دارد که تعداد طبقات بالایی هم اجازه ساخت بدهیم، اما در جایی که خط آفتاب از ملک مقابل سلب می‌شود باید تابع محدودیت باشیم و اجازه ندهیم که این نعمت خدادادی از ساکنان منازل سلب شود».

هرچند نمی‌توان متوجه اظهارنظر مظفر در توجیه طرح پیشنهادی‌اش شد، اما آنطور که به نظر می‌رسد و در اظهارنظر‌های اعضای مختلف منتخب شورای ششم مشهود است، سونامی ساخت و ساز در راه پایتخت ایران با کیفیت نازل زندگی است و احتمالا آنچه باقی مانده نیز، به زودی تحت تاثیر «تانژانت زاویه میل خورشید» قرار می‌گیرد!

بیشتر بخوانید: قطع درختان تهران به بهانه بلند مرتبه‌سازی

شاید لفظ «تانژانت زاویه میل خورشید» و «حفظ قاعده فقهی حق آفتاب بر منازل» را باید اسم رمز اصولگرایان برای بازگشت به دوران تراکم فروشی و شهرفروشی تعبیر کرد.

جامعه مدنی و رسانه‌ها اجازه مدیریت شهری سوداگرانه را نخواهند داد

محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای چهارم و پنجم شهر تهران در پاسخ به این پرسش که آیا اظهارات اعضای منتخب شورای ششم تاییدی بر شروع دوباره ساخت و ساز گسترده و نابودی باغات باقی مانده تهران است؟ می‌گوید: به نظر می‌رسد دوستان هنوز در همان فضای شهرسازی سوداگرانه سیر می‌کنند و از طرف دیگر، چون متاسفانه در بستر عمومی جامعه فضای کسانی که در شهر تهران مشغول فعالیت هستند به خصوص فعالیتی که با حوزه شهرسازی و معماری مرتبط است تداوم همان رویکرد شهرسازی سوداگرانه است، پیام اعضای منتخب شورا برایشان خیلی خوشایند است.

او ادامه می‌دهد: این باعث می‌شود که این دوستان بدون در نظر گرفتن مشکلات و چالش‌های اساسی شهر‌های کشور به ویژه شهر تهران و مشکلات جدی که برای آحاد مردم شهر تهران ایجاد شده برای یک بخش بسیار اقلیتی که شاید به چند هزارم درصد شهر تهران هم نمی‌رسد چنین پیام‌های خوشایندی بدهند. من ناراحت شدم از اینکه آقای چمران به عنوان کسی که چندین دوره در شورای شهر مسئولیت اداره شورا را بر عهده داشته و به عنوان یکی از کارشناسان و معماران خوب شهر ما، چنین اولویت‌هایی مطرح می‌کنند که برای مثال اولین کارمان این است که مصوبه برج-باغ دوباره احیا شود.

سالاری اضافه می‌کند: من مطمئنم جامعه مدنی، حرفه‌ای و رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی دیگر به هیچ عنوان اجازه نخواهند داد این نگاه‌ها عملیاتی شود و این نشان از آن دارد که طرف‌های مشورت این دوستان، بخش خاصی از جامعه هستند که به دنبال همین رویه‌های شهرسازی سوداگرانه هستند و با بطن جامعه خیلی ارتباط ندارند یا اگر هم دارند احساس می‌کنند که بایستی مثل گذشته به هر وسیله‌ای به درآمدزایی انبوه برسند.

درآمدزایی؛ به هربهانه، وسیله و توجیهی!

او ادامه می‌دهد: من در صحن شورا گزارشی ارائه کردم که در نظام معماری و شهرسازی شهر تهران و به تبع آن در نظام معماری و شهرسازی کلان شهر‌ها و شهر‌های کشور این انگاره ایجاد شده که می‌بایستی به هر وسیله، بهانه و توجیهی به دنبال درآمدزایی از محل فروش شهر برویم اعم از فروش عرصه‌ها، فضا‌ها و املاک و اراضی شهر و یا از محل فروش هوای شهر. بعد با درآمد آن‌ها پروژه‌هایی به ویژه سخت‌افزاری که قابلیت دیده شدن دارند ایجاد کنیم تا بستر عمومی جامعه برای ما دست بزند و بگوید این‌ها قهرمانان شهرند و توانستند در شهر تحول ایجاد و شهر را به کارگاه عمرانی تبدیل کنند، فارغ از اینکه این رویکرد و انگاره چه بلایی در میان مدت و بلند مدت برای شهر ایجاد کرده است.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران تاکید می‌کند: من فکر می‌کردم به هیچ عنوان دوستان مدیریت شهری گذشته اگر بر سر کار بیایند چنین چیزی را اعلام نخواهند کرد، اما وقتی اعلام کردند خیلی احساس نگرانی کردم که هنوز به دنبال تغییر استراتژی و نگاه خودشان نیستند، اما مطمئنم جامعه مدنی و حرفه‌ای اجازه نخواهند داد این اتفاق بیفتد و به نظر من توان و تاثیرگذاری دارند.

سالاری با بیان اینکه بخش قابل توجهی از اتفاقاتی که ما در این دوره رقم زدیم بدون حمایت جامعه مدنی، حرفه‌ای و رسانه‌ها صورت نمی‌گرفت، تاکید می‌کند: من به عنوان کسی که دو دوره عضو شورا بودم این را دارم می‌گویم. اواخر دوره چهارم دوستان اصولگرا هم قبول داشتند که مصوبه برج-باغ باید لغو شود.

با رویکرد‌های کاملا سلبی در باغات مخالفم

این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه البته من با تعداد زیادی از منتقدین رویکرد‌های کاملا سلبی درباره باغات همراه هستم، می‌گوید: اگر ما برای کسانی که در شهر تهران و شهر‌های کشور دارایی خود که ملک یا زمین است را به باغ تبدیل می‌کنند بسته‌های تشویقی موثر و حتی بسته‌های فراتر از سایر املاک ایجاد نکنیم این نگاه نیز نگاه مفیدی به حال جامعه شهری نخواهد بود. ممکن است باغ‌هایی که موجود هستند را به ضرب زور حفظ کنیم، اما ایجاد باغ‌های جدید و نهضت درخت‌کاری متوقف خواهد شد.

سالاری با بیان اینکه تنها راهکار و مکانیزمی که در طرح جامع قوانین شهری ما دیده شده «TDR» یعنی انتقال حق توسعه است، می‌گوید: این وظیفه دولت بوده و وزارتخانه‌های کشور و راه و شهرسازی باید آن را به دولت برده و در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسانند. «TDR» به عنوان تنها راهکار و مکانیزمی است که در کشور‌های توسعه یافته کارایی بسیار زیادی دارد و در اصل جبران عدم نفع کسانی است که باغ ایجاد می‌کنند.

این عضو شورا توضیح می‌دهد: «TDR» به این معنی است که اگر فردی در پهنه‌ای می‌تواند پنج طبقه بسازد، اما، چون درخت کاشته، این امکان را ندارد، باید حق ساخت و ساز در جای دیگر به او داده شود. در غیر اینصورت وقتی ببیند همسایه کناری‌اش توانسته بسازد، اما او به دلیل وجود درختان نمی‌تواند، از توسعه باغ و درخت‌کاری پشیمان خواهد شد.

او با بیان اینکه تنها راه این است که این موضوع در طرح جامع شهر تهران به عنوان یک طرح موضوعی دیده شود، می‌گوید:، چون دولت انجام نداد، ما مطالعه گسترده‌ای انجام دادیم و نهایتا نتیجه مطالعات را به کمیسیون ماده پنج برده و در حال حاضر به صورت نیم بند تصویب کردیم. یکسری نقاط مبدأ و مقصد ایجاد کردیم که مبدأ قاعدتا باغات است؛ یعنی اجازه ساخت در باغ نمی‌دهیم، اما اجازه می‌دهیم بخشی از حقوق مکتسبه‌اش را در جای دیگری که امکان بارگذاری وجود دارد، ببرد. با این کار فرد به حقش می‌رسد و از سوی دیگر برای شهر معضلی ایجاد نمی‌شود، یعنی باید مقصد هم شناسایی شود، این موضوع در مورد بنا‌های تاریخی هم صادق است. این موضوعی است که در کل دنیا جا افتاده و از جیب مردم نمی‌رود که متاسفانه آقای هاشمی با آن مخالفت کرد.

سالاری می‌گوید: درباره شهرداری گفته می‌شود مقاصدی که می‌تواند بارگذاری بیشتری از طرح تفصیلی فعلی داشته باشند را باید شناسایی کند و در کمیسیون ماده پنج شناسایی شود. این طور نیست که شهردار منطقه بخواهد وارد شود. مبدأ نیز همین بنا‌های تاریخی و باغات هستند.

واکنش به ادعای کاهش ساخت و ساز طی دوره چهارساله پنجم

سالاری در ادامه در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود شورای پنجم با اعمال محدودیت‌ها سبب شده تا میزان ساخت و ساز کاهش پیدا کند، با بیان اینکه ساخت و ساز متخلفانه‌ای که فراتر از طرح تفصیلی، جامع و قانون بوده کم شده است، اظهار می‌کند: اگر ما جلوی برج-باغ را نمی‌گرفتیم حتما ممکن بود ۵۰۰ یا هزار باغ دیگر در این دوره ساخته شود. یک زمانی فقط در سال ۹۱، ۱۲ هزار متر تراکم داده می‌شده و این روند حتی تا سال‌های اخیر نیز ادامه داشته و به مرور کم شده است.

این عضو شورا تاکید می‌کند: دوره چهارم که کمیسیون معماری و شهرسازی را تشکیل دادیم، یک کارگروه نظارتی با آقایان تندگویان و چمران تشکیل دادیم و همان موقع یک دفعه فروش تراکم ۵۰ تا ۶۰ درصد کم شد، اما در کل فرایند تراکم‌فروشی به تدریج تا سال ۹۹ صفر شد. قاعدتا اگر منظور دوستان از ساخت و سازی که کم شده، ساخت و ساز‌های خارج از طرح تفصیلی و متخلفانه است نمی‌توانیم این را نپذیریم. به اضافه اینکه بحث دومی مطرح است؛ اینکه به یک درصد اقلیت محض که به چند هزارم یک درصد هم نمی‌رسد چنین رانت‌هایی از جمله یک طبقه اضافه بدهند؛ یعنی چند ده میلیارد رانت و حقوق بقیه مردم شهر را ضایع کنند.

منبع: جامعه ۲۴