بلوای وزیر ارشاد پیشنهادی پیش از رسیدن به ایستگاه بهارستان/ محمدمهدی اسماعیلی چطور به جنجالی‌ترین گزینه وزارت تبدیل شد؟

اقتصاد ۲۴- بررسی دوسیه وزیر پیشنهادی فرهنگ و هنر ابراهیم رئیسی، امروز در حالی به بهارستان می‌رسد که در روز‌های اخیر او را باید یکی از جنجالی‌ترین گزینه‌های وزارت در کابینه پیشنهادی رئیسی دانست.

«محمدمهدی اسماعیلی» که این روز‌ها با انتشار برنامه اش جنجالی در شبکه‌های اجتماعی و بیش از همه بین اهالی سینما و فرهنگ به راه افتاد، مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته روابط بین‌الملل از دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه و مدرک دکترای علوم سیاسی خود را در گرایش اندیشه سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گرفته است.

اسماعیلی کیست؟

او استادیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر کارگروه اندیشه سیاسی و انقلاب اسلامی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها است.
از جمله فعالیت‌ها و سمت‌های اسماعیلی این عنوان‌ها هستند: عضو کمیته علمی مرکز نوآوری و ایده‌پردازی علوم انسانی، عضو کمیته حقوقی و سیاست خارجی همایش ملی الزامات حقوقی سیاست‌های کلی برنامه ششم، رئیس کمیسیون علوم سیاسی اسلامی، رییس کمیسیون علوم سیاسی پنجمین همایش تمدن اسلامی، مدیر گروه جامعه‌شناسی سیاسی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، مشاور سیاستگذاری علمی و فناوری رییس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شاید برای بسیاری چنین کارنامه‌ای بیشتر مناسب وزارتخانه‌ای سیاسی‌تر بود، اما در نهایت قرعه وزارت ارشاد دولت سید ابراهیم رئیسی بود که به نام «محمد مهدی اسماعیلی» خورد.

یک برنامه جنجالی و حاشیه‌های بسیار

اما بلوا زمانی آغاز شد که برنامه ۸۳ صفحه‌ای، وزیر پیشنهادی منتشر شد، برنامه‌ای که در آن وضع موجود در حوزه‌هایی همچون هنر‌های نمایشی، موسیقی، سینما، کتاب، مطبوعات، فرهنگ عمومی و ... توصیف و راهبرد‌ها و راهکار‌هایی ارائه شده بود.

در برنامه ۸۳ صفحه‌ای اسماعیلی به وضعیت موجود در عرصه‌های فرهنگی و هنری مختلف به شدت حمله شده و نهاد‌های صنفی مانند خانه سینما را «فاقد وجاهت قانونی» و خانه موسیقی «مهم‌ترین مرکز تولید بحران» عنوان شده و به گفته او در سینمای فعلی ایران «تصویر مثبت از زن بی‌حیا» نشان داده می‌شود و فیلم‌ها ضد اسلامی و ضد انقلابی هستند.

بیشتر بخوانید: چرا عزت الله ضرغامی به جای وزارت ارشاد به میراث فرهنگی رفت؟

در این برنامه، در تبیین سیاست‌های کلی وزارت ارشاد تاکید شده که یکی از منابع تنظیم این سیاست‌ها بیانیه گام دوم انقلاب رهبر جمهوری اسلامی بوده و این در بند‌های این سیاست کلی هم پیداست.
به عنوان مثال سه مورد اول این سیاست‌های کلی به ترتیب: «زنده نگه داشتن اندیشه و راه امام خمینی … و تبعیت از رهبر فرزانه»، «برنامه‌ریزی برای بسط شعور معنوی و وجدان اخلاقی جامعه» و «احیا و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی» است.

در بخش دیگری در ارتباط با مشکلاتی که برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مسیر با آن مواجه می‌شود توضیحاتی در این برنامه داده شده است.همچنین این برنامه رعایت چند مورد را ضروری دانسته که به قرار زیر است:
پرهیز از نگاه ابزاری به فرهنگ
پرهیز از نگاه جزیره‌ای به فرهنگ
پرهیز از تمرکزگرایی و مرکز گرایی
عدم تمرکز بر شاخص‌های توسعه
استفاده از ظرفیت‌های مردمی و اهالی فرهنگ و هنر

مقابله یا مصافحه با هنر‌های تجسمی و سینما؟

عجیب‌ترین جلوه وزیر ارشاد احتمالی آینده، اما در لحظه‌ای به پیش چشم می‌آید که به هنر‌های تجسمی و سینما می‌پردازد. اسماعیلی وقتی درباره هنر‌های تجسمی سخن می‌گوید تاکید دارد که این هنر‌ها در حال حاضر «رهاسازی» شده و «عدم نظارت جدی و مستمر بر گالری‌ها» موجب عرضه «تولیدات ضدارزش» شده است.

او هم چنین گالری و نگارخانه‌ها را در این برنامه فضای مناسبی برای «توسعه و تعمیق حیازدایی، کشف حجاب و هجو ارزش‌ها» معرفی کرده و آن را «پاتوق ضدانقلاب» دانسته است. هم چنین در برنامه ارائه شده نیز گفته شده است که رویداد‌های فرهنگی موجود نیز از عناصر ضد انقلاب «چهره سازی» می‌کنند.
وضعیت سینما نیز از نگاه وزیر ارشاد احتمالی دست کمی از هنر‌های تجسمی ندارد و «تولید فیلم‌های ضدارزش، غیرانقلابی و غیراخلاقی» از ویژگی‌های آن است.

بررسی ۷۷ مربوط به یک سال و تصویر مثبت زن بی حیا و واگرایی های دینی

دربخشی از این برنامه ادعا شده است که ۷۷ فیلم که در سال ۹۷ با مجوز وزارت ارشاد ساخته شده رصد و تحلیل شده واز میان آنان «۵۹ فیلم مروج سبک زندگی غیر اسلامی ایرانی و تخریب کننده انقلاب اسلامی، ۶۱ فیلم ارائه کننده تصویر مثبت از زن بی‌حیا، ۵۰ فیلم سیاه‌نما و ناامیدکننده،۶۰ فیلم مروح وادادگی و تحقیر ملی، ۵۵ فیلم القاء کننده واگرایی دینی و ملی و قانون گریزی و نمایش ناکارآمدی نهادها» بوده‌اند.

بیشتر بخوانید: جدول مشخصات وزرای پیشنهادی رئیسی

«عدم اتخاذ موضع شفاف و برخورد در برابر فعالیت محکومین امنیتی و چهره‌های سینمایی همسو با اهداف دشمنان» و «اعطای کمک‌های مالی به تولیدات سینمایی ناهمسو با انقلاب اسلامی و همچنین اعطای کمک‌های مالی به خانه سینما که فاقد وجاهت قانونی بوده و معدل فعالیت‌های آن در جبهه‌ی فرهنگی معارض انقلاب اسلامی دیده می‌شود» از دیگر اعتراضات این برنامه بوده است و در زمره وضعیت‌هایی قرار گرفت که تحت رهبری احتمالی او بر وزارت ارشاد باید تغییر کند. مد و لباس، موسیقی، کتابخانه‌ها و رسانه‌های تحت کنترل دولت هم از بخش‌های دیگر ذکر شده در این برنامه بودند که بی‌شک تغییراتی را پیش رو خواهند داشت.

آغاز واکنش‌ها از سینمایی ها

اما شاید «محمد مهدی اسماعیلی» تصور نمی‌کرد که آن چه به عنوان برنامه پیشنهادی ارائه می‌دهد منجر به چه جنجالی خواهد شد و اهالی فرهنگ و هنر و به خصوص سینمای ایران که طعم دوران تلخ احمدی نژاد را چشیده اند در مقابل چنان برنامه‌ای ساکت نخواهند بود.

اسعدیان و غنی زاده در برابر وزیر پیشنهادی

در حالی که محمود رضوی، تهیه‌کننده سینما و از نزدیکان محمدباقر قالیباف حملات را ناجوانمردانه و غیراخلاقی دانسته بود، «همایون اسعدیان»، کارگردان سینما و از اعضای هیات مدیره خانه سینما، در پستی اینستاگرامی خطاب به اسماعیلی چنین واکنش نشان داده است: «برنامه پیشنهادی شما را خواندم، کمی دیر آمدید. همفکرانتان در این سال‌ها آنقدر ما را خنداند که نه دیگر حوصله داریم به این شوخی‌های بی‌مزه شما بخندیم نه اشکی برای ریختن به حال خودمان داریم. راستی خبر دارید دوستانتان به کابل وارد شده‌اند؟ اینجا ایران است.»
«همایون غنی‌زاده» کارگردان سینما و تئاتر نیز در یادداشتی به عنوان «از کجا پیدایت شده» خطاب به وزیر پیشنهادی ارشاد نوشته است که در ۴۰ سال از فضای هنری ایران وزیر پیشنهادی چنین عقب‌مانده از قافله فرهنگ و هنر ندیده‌ام.
آقای غنی‌زاده نوشته در بخشی دیگر نیز نوشته است که «زمانی که ساز حمایت از طالب و طالبان در دیپلماسی ایران کوک می‌شود در دیپلماسی فرهنگی هم باید منتظر افرادی اندازه تو بود».

تئاتری‌ها به میدان آمدند، از ممنوع کاری و مرگ نمی‌ترسیم

اما واکنش صریح اسعدیان و غنی زاده تنها واکنش نبود، کمی بعدتر نیز اعضای خانه تئاتر خطاب به وزیر پیشنهادی ارشاد نوشتند که از ممنوعیت کار و مرگ هم نمی‌ترسیم.

اعضای خانه تئاتر در بیانیه‌ای اعلام کرد خانواده تئاتر ایران ترسی از «مرگ» و «ممنوع از کار شدن» ندارد و گفتار و کردار وزیر ارشاد پیشنهادی رئیسی را «رصد خواهد کرد. در بخشی از این بیانیه آمده که «خانواده بزرگ تئاتر از شما و مسئولان طلب‌کارند نه بدهکار؛ و برای حصولِ طلبِ خویش یک‌قدم پا پس نخواهند کشید.»

شما رصد می شوید جناب وزیر!

هم چنین در بخشی دیگر از این بیانیه آمده است که «وقتی با اهالی سخندان و با ادبِ تئاتر سخن می‌گویید، مراقبِ واژه‌گان و ادبیات‌تان باشید» و افزوده‌اند: «دو سال بیکاری، بی‌درآمدی، بیماری، بی‌دارویی، بی توجهی، تنهایی و سکوتِ دولت و کشور را تاب آوردیم؛ اما از آن‌جا که مُرده را اعدام نمی‌کنند، ما هم چیزی برای از دست دادن نداریم.» در این بیانیه همچنین نوشته شده که خانوده تئاتر ایران «از ممنوع‌الکاری و مرگ هم نمی‌ترسیم که هزار بار در شبانه‌روز می‌میریم و زنده می‌شویم؛ پس بدانید که گفتار و کردار شما را رصد می‌کنیم.»
در بخش دیگری از این بیانیه آمده که آن‌ها با این حال، «برای رسیدن به خواسته‌های مدنی و مشروعِ خود، راه گفتگو را باز» می‌دانند و از وزیر پیشنهادی ارشاد خواسته‌اند «در تنظیم برنامه‌های خود با ذی‌نفعان و اهل فرهنگ و هنر مشورت» کند.

صف آرایی ۲۴ صنف سینما در مقابل اسماعیلی

اما این تنها واکنش‌های موجود نبود، در آخرین واکنش و عصر روز شنبه بیانیه ۲۴ صنف سینما درباره برنامه منسوب به وزیر پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم منتشر شد، بیانیه‌ای که در بخشی از آن آمده بود که «اگر قصدتان تعطیلی حرفه سینماست، لطفا تعارف را کنار بگذارید».

در بخشی از بیانیه این ۲۴ صنف که انجمن‌های صنفی بازیگران و تهیه کنندگان و کارگردانان نیز جزو همین اصناف است آمده است که: «با این بیانات و شعار‌ها و طرح سطحی‌ترین درک و تحلیل از جامعه و مخاطب، نکند تصور کرده اید به جای وزیر فرهنگ قرار است وزیر شعار بشوید؟ اگر می‌خواهید جامعه سینمایی را با این پندار‌های جعلی و گفتار‌های باطل و بی اساس بیازمائید، باید گوشزد کنیم که زمین محکمی را انتخاب کرده اید و بدانید که گذشتن از این مسیر دامن تان را بگونه‌ای ناپاک می‌کند که هیچ آئین طهارتی قادر به تطهیر آن نیست. جناب وزیر محترم آینده!»

هم چنین در بخشی دیگر از این بیانیه ۲۴ صنف نیز به اظهارات تازه وزیر پیشنهادی اشاره شد که پس از واکنش‌های رخ داده، گفته بود این برنامه رسمی وی نیست و نظر مشاورانش است.

در این بخش بیانیه نیز آمده است که: «از ما بپذیرید و باور کنید که مشاوران تان پوست خربزه زیر پایتان انداخته اند، چرا که اگر ایشان اندک درک و واقع نگری سیاسی و اجتماعی داشتند، به خاطر می‌آوردند که جامعه اصناف سینمایی و کل جامعه فرهنگی و هنری، در مواقع بحران چگونه کنار هم جمع می‌شوند و یکپارچه و متحدانه و با همه وجودشان از شرافت و موجودیت شان دفاع می‌کنند. باور کنید که در این هنگام، اشک مان لحظه‌ای بر این نوشته همراه با خون جگر و از سر غیظ بند نمی‌آید، چرا که درد مصیبت از دست رفتن یکی از عزیزترین و گرامی‌ترین هم صنفی هایمان را از سر می‌گذرانیم.»

در نهایت، اما آن چنان انتقادات در شبکه‌های اجتماعی و اصناف مختلف سینما و اهالی فرهنگ و هنر بالا گرفت که اسماعیلی در دفاع از برنامه‌اش گفته بود که انتقادت مطرح شده بیشتر توصیف وضع موجود بود و از گزارش‌های گوناگون مثلا تحلیل فیلم‌های سال ۹۷، متعلق به گزارش رسمی از نهاد ریاست جمهوری در دولت دوازدهم، استخراج شده است و حتی تلویحا این برنامه را متعلق به مشاوران دانست و برنامه‌های خود را ایجابی دانست و فضاسازی و دوقطبی‌سازی را موجب این دانست که برنامه هایش به درستی دیده نشود.
حال با این برنامه‌ها که هنوز به ایستگاه بهارستان نرسیده بود آن چنان واکنش‌هایی را برانگیخته بود باید منتظر بود و دید آیا در نهایت وزیر ارشاد پیشنهادی به قطار کابینه می‌رسد و اگر رسید با این خیل عظیم منتقدانش در میان اهالی فرهنگ و هنر چه خواهد کرد!