وضعیت قرارداد‌های اقتصادی ایران و افغانستان و هند پس از برآمدن طالبان/ طرح توسعه چابهار زیر غبار نفوذ پاکستان بر امارات اسلامی

اقتصاد ۲۴- بهمن احمدی امویی: با فروکش غبار پیروزی برق آسای طالبان در افغانستان، کم کم برندگان و بازندگان این بازی بین المللی مشخص می‌شوند. حالا وقتی به تصویر بزرگ این بازی نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد هند و ایران از بازندگان اولیه این پروژه هستند.

در خرداد ۱۳۹۵ روسای سه کشور ایران، افغانستان و هند با حضور در ایران طرح توسعه بندر چابهار را کلید زدند. هدف نخست این طرح دور زدن پاکستان و دسترسی هند به بازار‌های افغانستان و آسیای میانه از طریق بندر چابهار و خط آهن چابهار –زاهدان بود. طرحی بلند پروازانه با تخمین سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری هند که می‌توانست در توسعه منطقه‌ای استان سیستان و بلوچستان و شرق ایران کمک شایانی کند.

بیشتر بخوانید: به قدرت رسیدن طالبان چه تاثیری بر پروژه توسعه منطقه آزاد چابهار دارد؟

در آن زمان دولت وقت افغانستان نیز اصرار زیادی بر اجرای این طرح داشت. نمی‌خواستند زیر سلطه دشمن دیرینه خود، پاکستان باشند و از این طریق آن‌ها را دور بزنند. اما حالا و با تسلط طالبان و ارتباط ویژه‌ای که آن‌ها با پاکستان دارند و نفوذی که پاکستان در این گروه دارد، در عمل طرح دور زدن پاکستان دیگر کارایی اولیه خود را نخواهد داشت و تا اینجا ایران و هند متضرر اصلی و اولیه پیروزی طالبان در افغانستان شده اند.

با توجه به روابطی که گفته می‌شود چین با طالبان برقرار کرده و هم چنین رقابت این کشور با هند بر سر دستیابی به بازار‌های آسیای میانه این ضرر برای هند دو چندان ارزیابی می‌شود. هند در ۲۰ سال گذشته بیشترین روابط اقتصادی را با افغانستان داشته و یکی از کشور‌های اصلی در کمک کردن به این کشور بوده است.سرمایه گذاری بیست ساله‌ای که به نظر می‌رسد سوخت شده است.

بیشتر بخوانید: تأثیر طالبان بر اقتصاد ایران

اما ایران از چند نظر در پروژه بازسازی طالبان متضرر شده است. هر چند حاکمیت و دولت جمهوری اسلامی در اظهار نظر‌ها و تبلیغات رسمی خود در همراهی با طالبان هنوز متوجه این ضرر نشده اند. از بین رفتن اهمیت چابهار به نسبت پیش بینی‌های اولیه و کاهش حجم انتقال کالا از این بندر به افغانستان و جایگزین پاکستان به جای آن و به موازات آن کاهش و یا از بین رفتن طرح‌های توسعه شرق کشور و استان سیستان و بلوچستان از دیگر فرصت‌هایی است که ایران در این بازی بین المللی از دست داده است.

سیستان بلوچستان و شرق کشور مشکلات متعدد اجتماعی و اقتصادی دارد که امید می‌رفت طرح توسعه چابهار و آینده‌ای که برای آن پیش بینی می‌شد بتواند نقش تعیین کننده‌ای در کاهش این مشکلات داشته باشد.

بیشتر بخوانید: آمریکا مایل به مذاکره با دولت ابراهیم رئیسی است؟

از سوی دیگر روابط نزدیک کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس با طالبان دیگر زاویه‌ای است که متضرر شدن ایران را نشان می‌دهد. بحرین و امارات در همین دو سه روز گذشته شروع به ارسال کمک‌های غذایی و دارویی و بهداشتی به افغانستان تحت کنترل طالبان کرده اند. این در حالی است که عربستان همواره یکی از تامین کنندگان منابع مالی طالبان بوده است. کشور‌هایی که در خصومت با جمهوری اسلامی در خلیج فارس شناخته شده و پیش رو هستند.

تسلط پشتون زبان‌ها و فشار‌هایی که از این پس بر زبان فارسی و فرهنگ آن در افغانستان بوجود خواهد آمد ضربه دیگری است که حتی از مسائل اقتصادی اهمیت بیشتری دارد. از هم اکنون نشانه‌های آن را می‌توان در برنامه‌های رادیو و تلویزیون افغانستان و حضور گسترده‌تر پشتون زبان‌ها در رسانه‌ها دید. حضوری که همراه با حذف زبان فارسی بوده است.