۲۵ سالگی تصویب پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای

اقتصاد ۲۴-بیست و پنج سال پس از تصویب پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای اگرچه این معاهده تاریخی هنوز لازم‌الاجرا نشده، اما جهان را از کابوس آخرالزمانی بروز جنگ هسته‌ای بین‌المللی خارج کرده است.
ایالات متحده آمریکا در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ با آزمایش اولین بمب اتمی در صحرای نیومکزیکو، عصر رقابت هسته‌ای را کلید زد. وحشت از درگیر شدن کره زمین در جنگ اتمی ابرقدرت‌ها تا دهه‌ها دغدغه اصلی بسیاری از نهاد‌های بین‌المللی، سیاستمداران و حتی مردم عادی بود.

تا ۵۱ سال بعد، یعنی تا ۲۴ سپتامبر ۱۹۹۶ و تصویب ممنوعیت کامل آزمایش تسلیحات اتمی، این سلاح فوق ویرانگر بیش از ۲هزار بار در سراسر جهان آزمایش شد. با این حال تنها موارد استفاده از بمب اتم، در رزو‌های پایانی جنگ جهانی دوم و حملات معروف ایالات متحده به شهر‌های هیروشیما و ناکازاکی ژاپن محدود می‌شود.
روبرت فلوید، دبیر اجرایی جدید سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای می‌گوید آثار مخرب بهداشتی و زیست محیطی آزمایش‌های هسته‌ای قرن گذشته همچنان مشهود است. با این حال همین مقام معتقد است که با وجود آنکه ۸ کشور همچنان از امضای پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای سر باز می‌زنند و این معاهده اجرایی نشده، اما ممنوعیت انفجار‌های آزمایشی هسته‌ای به یک عرف بین‌المللی بدل شده است.
سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای در ربع قرن فعالیت، موفق به راه‌اندازی شبکه‌ای جهانی با بیش از ۳هزار مرکز برای رصد انفجار‌ها شده است.

در انتظار ۸ امضا

در حالی که تحولات دو هفته اخیر در منطقه اقیانوس هند و آرام، نگرانی‌ها از بروز یک بحران نظامی میان ابرقدرت‌ها و احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای را افزایش داده است، پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای عملا مانند یک حصار، نزدیک شدن به جنگ‌افزار اتمی را دشوار کرده است. ژان-مری کلن، از کارزار بین‌المللی انهدام تسلیحات هسته‌ای می‌گوید این معاهده، آزمایش‌های هسته‌ای را به یک تابو بدل کرده است.

با این حال این پیمان تاریخی بین‌المللی به امضای ۸ کشور نیاز دارد تا لازم‌الاجرا شود. از میان قدرت‌های نظامی هسته‌ای، ایالات متحده آمریکا، چین، اسرائیل، هند، پاکستان و کره شمالی هنوز زیر بار امضای پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای نرفته اند.

ایران و مصر کشور‌هایی هستند که به این معاهده نپیوسته اند

روسیه، بریتانیا و فرانسه که از جمله قدرت‌های هسته‌ای به شمار می‌روند، سال‌ها پیش این پیمان را امضا کرده و به آن ملحق شدند.
هند، پاکستان و کره شمالی، تنها قدرت‌هایی هستند که پس از تصویب پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای با بی‌اعتنایی به آن، سلاح هسته‌ای آزمایش کردند. اسرائیل درباره توانایی‌های نظامی اتمی خود، سکوت می‌کند.

منع آزمایش تسلیحات هسته‌ای در میان جمهوریخواهان ایالات متحده یک تابو است. پس از بیل کلینتون، نه باراک اوباما و نه جو بایدن، جرات درخواست از کنگره برای الحاق آمریکا به این پیمان را نداشته اند.
چین می‌گوید برای پیوستن به این معاهده، منتظر تصمیم ایالات متحده آمریکا است. در چنین شرایطی روشن است که قدرت‌های نظامی هسته‌ای نوظهور مانند کره شمالی و پاکستان و حتی هند، بدون داشتن تضمین‌های امنیتی لازم، این توانایی ویرانگر خود را رها نخواهند کرد.
به گفته دبیر اجرایی سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای، در سال‌های اخیر موجی از مطالبه اجبار قدرت‌های نظامی هسته‌ای به الحاق به این معاهده در میان ۱۷۰ کشور عضو به راه افتاده است. آقای فلوید می‌گوید: «پس از این همه سال خلع سلاح اتمی همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد.»

یورونیوز