بیماری ساده اما مرگبار ترومبوز چیست؟

اقتصاد ۲۴-  ۱۳ اکتبر در تقویم پزشکی تنها یک روز ساده نیست. این روز که با ۲۱ مهر ماه مصادف شده روز جهانی ترومبوز نامیده شده است تا همه این نکته را مدنظر قرار دهند که یک لخته خون تا چه اندازه می‌تواند خطرناک باشد.

ماریا سعادتیان متخصص قلب و عروق و فلوشیپ آنژیوپلاستی به مناسبت ۲۱ مهر روز ترومبوز اظهار کرد: به ایجاد لخته خون در رگی که آسیب ندیده، ترومبوز گفته می شود. همچنین هموستاز یک مکانیسم دفاعی است و در رگی که دچار آسیب شده است و خونریزی دارد به وجود می آید. وقتی یک رگ آسیب می‌بیند و دچار خونریزی می‌شود، مکانیسم‌های دفاعی بدن شامل اسپاسم و انقباض عروق به همراه فاکتورهای انعقادی و پلاکت‌ها فعال می‌شوند تا بتوانند خونریزی را متوقف کنند و باعث ادامه حیات شوند. اگر اختلالی در فاکتورهای انعقادی یا پلاکت یا جدار عروق وجود داشته باشد، هموستاز برقرار نمی‌شود و بیمار دچار حوادث خونریزی دهنده می شود.

سعادتیان ادامه داد: در مقابل اگر این فاکتورهای انعقادی بیش از حد فعالیت کنند یا چسبندگی پلاکت‌ها بیش از حد باشد، زمینه برای ایجاد لخته به وجود می‌آید. به طور کلی ترومبوز دو نوع است، شریانی یا وریدی. در شریان‌ها باعث آسیب بافتی می‌شوند که منجر به سکته در قلب یا مغز می شود. همچنین به ترومبوز متحرک، لخته یا آمبولی گفته می‌شود.

او افزود: این لخته می‌تواند باعث انسداد سیستم و اختلال وریدی در تخلیه خون از اندام تحتانی یا فوقانی به سمت ریه باشد و باعث گرمی، قرمزی و تورم بافت شود و اگر لخته به میزانی بزرگ باشد که از محل خود جدا شود، باعث بروز آمبولی‌های شریانی می‌شود و شایع‌ترین آن آمبولی ریوی است که خطر مرگ و میر بالایی دارد.

او ادامه داد: آمبولی‌های شریانی می‌توانند در زمینه برخی اختلالات ایجاد شود که شایع‌ترین آن فیبریلاسیون دهلیزی است و این اختلال در صورت افزایش سن افراد بروز پیدا می‌کند به همین دلیل بیمارانی که دچار عوارض سکته مغزی می شوند باید توجه داشته باشند که با بروز اختلال ریتم نامنظم قلب به پزشک متخصص مراجعه کنند.

سعادتیان افزود: در حفره‌های قلبی بیمارانی که سکته قلبی می‌کنند و دچار کاهش پمپاژ قلب می‌شوند نیز زمینه ایجاد لخته و در نتیجه زمینه برای ایجاد ترومبوز و آمبولی وجود دارد. این مورد در بیمارانی که عمل‌های جراحی روی دریچه‌های قلب انجام داده‌اند و دریچه مصنوعی دارند نیز شایع است و توصیه اکید ما به این دسته از بیماران مصرف مداوم داروهای ضد انعقادی است.

چاقی مفرط و کم تحرکی از عوامل مهم ابتلا به ترومبوز

این متخصص قلب و عروق در مورد عوامل ابتلا به این عوارض اظهار کرد: از عوامل مستعد کننده در بروز ترومبوز، می توان به اضافه وزن و چاقی مفرط، بی تحرکی، مصرف داروهای ضدبارداری، فشار خون بالا، چربی بالا، عمل های جراحی با ریسک بالا، اختلالات ژنتیکی و حرکتی همراه با فاکتورهای انعقادی، بیماری های روماتولوژی مثل لوپوس و  بروز اختلالات هورمونی در بارداری و ابتلا به بیماری‌های بدخیم  اشاره کرد که در این شرایط بیمار باید با نظارت پزشک متخصص از داروهای ضد انعقاد در تمام طول عمر استفاده کند.

این متخصص قلب و عروق بیان کرد: درمان ترومبوز به صورت مکانیکال ، دارویی  یا جراحی است. در درمان دارویی از داروهای ضد انعقاد و داروهای ترومبولتیک می‌توان کمک گرفت همچنین می توان  از روش‌هایی مثل آنژیوپلاستی برای رفع انسداد و انجام عمل‌های جراحی برای خارج کردن لخته از رگ کمک می‌گیریم و به برقراری جریان خون کمک کنیم.

بیشتر بخوانید: خطرات حذف کامل روغن از غذا و برنامه غذایی

این متخصص قلب و عروق در مورد داروهای ضد انعقادی اظهار کرد: قبلاً تنها داروی خوراکی که بیماران مصرف می‌کردند وارفارین بود، ولی امروزه قرص وارفارین صرفاً برای بیمارانی که دریچه فلزی دارند یا افرادی که به تنگی دریچه میترال مبتلا هستند تجویز می‌شود، بیماران با مصرف این داروها نیازی به مانیتورینگ ماهانه ندارند این در حالی است که با مصرف وارفارین نیاز به انجام آزمایش‌های مداوم برای بررسی میزان رقیق بودن خون بیمار بود و دیگر مشکلاتی که در مصرف وارفارین وجود داشت، وجود ندارد.

فوت سالانه ۵.۵ تا شش میلیون نفر به دلیل ترومبوز

 هاشمی، فوق تخصص خون و سرطان اظهار کرد: وقتی در عروق خون به صورت غیر طبیعی لختگی ایجاد شود، می‌گوییم ترومبوز رخ داده است که می‌تواند در جاهای مختلف بدن اتفاق بیفتد و جزو علل شایع مرگ و میر در دنیاست. اگر بخواهیم در مورد اهمیت این عارضه صحبت کنیم می‌توانیم به مرگ و میرهایی که در هر سال به دلیل بروز این عارضه ایجاد می‌شود اشاره کنیم.

هاشمی افزود: سالانه پنج و نیم تا شش میلیون نفر به دلیل اختلالات ترومبوتیک فوت می‌کند افرادی هم که از این عارضه جان سالم به در می‌برند تا آخر عمر با عوارض ماندگار مثل اختلالات حرکتی، مشکلات گفتاری و کاهش کیفیت زندگی دست و پنجه نرم خواهند کرد.

او ادامه داد: شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه اختلال در عروق مغز است که عامیانه به آن سکته مغزی گفته می‌شود و نوع دوم آن در عروق قلب بروز پیدا می‌کند و انواع سکته‌های قلبی را شامل می‌شود و همه اینا منجر به مرگ و میر جدید در بین افراد نیز می‌شوند. لختگی در ریه  نیز بروز پیدا می‌کند. از هر ۱۰ مریضی که دچار لخته خون در ریه می‌شوند، سه نفر به دلیل ناکارآمدی درمان جان خود را از دست می‌دهند.

چه کسانی گرفتار ترومبوز می‌شوند؟

هاشمی در مورد عوامل موثر در ترومبوز گفت: سه عامل کلی وجود دارد که هر کس یکی از این عوامل را داشته باشد باید نگران بروز ترومبوز در خون باشد. عموماً وقتی خون در عروق دچار لختگی می شود که یا جریان خون از حالت طبیعی خود خارج شود و خون دچار افزایش انعقادپذیری شود یا می‌تواند به دلیل اختلالات ارثی بروز پیدا کند که این مسئله خیلی شایع نیست. همچنین می تواند به دلایل اکتسابی مثل بی تحرکی در طولانی مدت به دلیل انجام عمل‌های جراحی سنگین جریان خون در عروق کاهش پیدا کند و در نتیجه افزایش ریسک لخته و ترومبوز شود.

این فوق تخصص خون و سرطان بیان کرد: افرادی که دچار اختلال در دیواره عروق شده‌اند مستعد لختگی خون هستند به طور مثال دیابتی‌ها که تصلب شرایین دارند یا افرادی که دخانیات مصرف می کنند در معرض ترومبوز قرار دارند.

او گفت: یکی دیگر از دلایل مهم بروز عارضه ترومبوز سرطان‌های بدخیم پنهان است. گاهی شروع یک سرطان بدخیم با بروز لخته در قسمتی از بدن خود را نشان می‌دهد این در شرایطی است که در آن بیماری بدخیم هیچ علامتی مشاهده نمی شود، اما بر اساس یک سری اقدامات اولیه که برای رفع لخته خون اقدام می شود، سرطان نیز شناسایی می‌شود.

درمان ترومبوز چیست؟

او اظهار کرد: راه‌های درمان این عارضه به محل بروز ترومبوز بستگی دارد و حل کردن لخته خون به صورت دارویی و جراحی دو راهکار اساسی درمانی است، در شرایطی که ترومبوز داخل ورید باشد ما از داروهایی استفاده می کنیم که از لخته شدن جلوگیری می کنند و بدن کم کم با کمک داروها لخته را در خود حل می کند. بنابراین بسته به اینکه ترومبوز در شریان باشد یا ورید، استراتژی‌های درمانی متفاوتی به کار گرفته می‌شود، در مواردی که ترومبوز شریانی باشد، تهاجمی عمل می‌کنیم.

هاشمی بیان کرد: راه‌های پیشگیری از ترومبوز بسیار ساده است، ترک هر نوع دخانیات به ویژه سیگار و قلیان، رژیم غذایی مناسب، حذف چربی، غذاهای فرآوری شده، فست فود، فعالیت بدنی کافی، ورزش و تحرک راهکارهایی هستند که احتمال بروز ترومبوز در افراد را به حداقل ممکن می‌رسانند.