ایجاد ارزش افزوده ۳۰۰ درصدی با توسعه پتروپالایشگاه‌ها

اقتصاد۲۴- تکمیل زنجیره ارزش در صنایع نفت و گاز به عنوان یکی از مهمترین اولویت‌های وزارت نفت در دولت سیزدهم به شمار می‌رود. از همین رو تکمیل طرح‌های پالایشی و پتروشیمی مورد توجه است. اما از آنجا که اقتصاد جهان به سمت انرژی‌های جایگزین سوخت‌های فسیلی حرکت می‌کند، باید تکمیل زنجیره ارزش تا حلقه‌های پایانی ادامه داشته باشد.

بر اساس آمارها، تا ۲۵ سال آینده رشد تقاضای بنزین و گازوئیل در جهان به صفر می‌رسد و سوخت‌های دیگر مانند برق جایگزین خواهد شد؛ بنابراین ساخت پالایشگاه به تنهایی نمی‌تواند کمکی به جلوگیری از خام‌فروشی در صنعت نفت و گاز کشور داشته باشد و پتروپالایشگاه‌ها باید جایگزین شوند تا علاوه بر تامین فرآورده‌های نفتی، مواد پتروشیمی را نیز تولید کنند.

بیشتر بخوانید: تولید ۴۰ درصد محصولات پلیمری در نسل جدید پتروپالایشگاه‌ها

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اخیرا در گزارشی اعلام کرده که برای جلوگیری از خام‌فروشی ۲ میلیون بشکه معادل نفت خام، در صورت ساخت پالایشگاه ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار و در صورت ساخت پتروپالایشگاه ۳۵ تا ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است.

محاسبه‌ای ساده نشان می‌دهد اگرچه در ابتدا هزینه ساخت پتروپالایشگاه بیش از ۲ برابر هزینه ساخت پالایشگاه است، اما ارزش افزوده‌ای که از این محل نصیب کشور می‌شود، می‌تواند به فاصله کوتاهی نه فقط این فاصله را جبران کند، بلکه باعث افزایش ارزآوری به کشور شود.

قیمت هر تن نفت خام در ۶ ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۱ میلادی معادل ۴۵۵ دلار بوده است. با تبدیل نفت خام به نفتا در واحد‌های پالایشی، این ارزش به ۶۶۵ دلار در هر بشکه می‌رسد.

اما ارزش اصلی ایجاد شده در واحد‌های بعدی اتفاق می‌افتد. در پتروپالایشگاه‌ها، نفتی ۶۶۵ دلاری با تبدیل به آروماتیک ۹۳۵ دلار و با تبدیل به الفین‌ها تا ۹۸۰ دلار در هر تن قیمت می‌خورد. به این معنی که تبدیل نفت خام به نفتا فقط ۴۵ درصد ارزش افزوده ایجاد می‌کند، در صورتی که اگر همان نفت خام به محصولات الفینی یا آروماتیکی تبدیل شود تا ۱۱۵ درصد ارزش‌افزوده به دنبال خواهد داشت.

البته زنجیره ارزش در این مرحله متوقف نمی‌شود. تبدیل محصولات بالادست پتروشیمی، به محصولات میانی ارزش افزوده را تا ۲۰۰ درصد بالا خواهد برد و تولید محصولات پایین‌دستی و نهایی، نفت خام را تا ۳۰۰ درصد با ارزش‌تر می‌کند.

از همین رو است که توجه به توسعه پتروپالایشگاه‌ها، مورد توجه جدی وزیر نفت بوده است.

«جواد اوجی» هفته گذشته در نشستی با سرمایه‌گذاران شرکت‌های پتروپالایش کشور تاکید کرد که در چند سال اخیر در حوزه افزایش ظرفیت پالایش کشور سرمایه‌گذاری نشده و طرح‌ها به بهره‌برداری نرسیده است و اگر با همین دست‌فرمان حرکت کنیم و طرح‌ها هم زمین بمانند، دغدغه‌ای که امروز برای کسری گاز وجود دارد به‌مرور وارد حوزه فرآورده‌ها هم می‌شود و ۲ تا سه سال آینده باید به مقدار نصف مصرف فرآورده کشور، واردات داشته باشیم.

وزیر نفت با تاکید بر اینکه یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم و رسالت‌های مهم آن افزایش ظرفیت پالایشی است، اظهار داشت: برای این موضوع نظام پای کار آمده است، طرح‌ها مصوب شده و مجوز لازم هم داریم. زحمات زیادی نیز کشیده شده، هرچند پیشرفت پروژه‌ها همچنان با حد مطلوب فاصله دارد.

اوجی با بیان اینکه رئیس‌جمهوری هم در این باره مکاتباتی با رهبر معظم انقلاب داشته است که اگر دغدغه‌ای در تأمین خوراک باشد برطرف می‌شود، بیان‌داشت: ظرفیت پالایشی کشور تعریف چندانی ندارد و مصرف در بخش حمل‌ونقل و استفاده در صنایع و نیروگاه‌ها افزایشی است، بنابراین این طرح‌ها باید به بهره‌برداری برسد و وزارت نفت هم حمایت می‌کند، این نشست‌های مشترک هم هر دو تا سه ماه یک بار برگزار می‌شود.

به گفته وزیر نفت هر طرحی هم که پیش نرود، شامل لغو مجوز و واگذاری به دیگر شرکت‌ها می‌شود.

به گزارش ایرنا، اکنون هشت پروژه پتروپالایشگاهی در کشور تعریف شده که شامل پنج طرح خوراک نفت خام و سه طرح خوراک میعانات گازی است.

ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کوتاه‌مدت منجر به جذب نقدینگی سرگردان و اشتغال‌زایی در صنایع پایین‌دستی می‌شود و در بلندمدت نیز به بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی، افزایش درآمد‌های ارزی کشور و توسعه مناطق ساحلی و محرومیت‌زدایی کمک می‌کند.